Luka Notaras
Luka Notaras (grč. Λουκάς Νοταράς) je bio visoki vizantijski dvoranin, diplomata i veliki duks (1449—1453). Služio je trojicu poslednjih vizantijskih careva (Manojla, Jovana i Konstantina), a poznat je po antiunionističkoj rečenici:„Više volim da u Gradu (Carigradu) vidim turski turban, nego katoličku mitru“[1][2]. Tokom opsade Carigrada 1453. godine, komandovao je odredima zaduženim za odbranu severozapadnog dela morskog bedema na Zlatnom rogu, rukovodio je operacijama pronalaženja osmanskih podzemnih tunela, a u završnim borbama 29.05. je zarobljen. Sultan Mehmed II (1451—1481) mu je prvo poštedeo život, ali je već početkom juna naredio da ga sa sinovima ubiju. Kasnije je kanonizovan i smatra se jednim od najvećih grčkih mučenika[3].
Luka Notaras | |
|---|---|
| Datum rođenja | 5. april 1402. |
| Mesto rođenja | Monemvasija |
| Datum smrti | 3. jun 1453. (51 god.) |
| Mesto smrti | Konstantinopolj |
Biografija uredi
Notaras je poticao iz imućne peloponeske vlastelinske porodice i bio je oženjen jednom od princeza iz carske porodice Paleologa, najverovatnije ćerkom Jovana VII (1390)[4]. Njih dvoje su imali sedmoro dece:
i još tri sina.
On je 1424. godine sa Sfrancesom činio poslanstvo koje je bilo upućeno Muratu II (1421—1451), a 1441. godine je kapetan broda kojim je Konstantin Dragaš (1449—1453) otputovao na Lezbos da bi se oženio Katarinom Gatiluzio. Pored diplomatskih aktivnosti, on se intenzivno bavio trgovinom sa italijanskim trgovcima, a svoju zaradu je ulagao u njihove banke, tako da je dobio status građana Đenovljanske i Mletačke republike.
Opsada Carigrada uredi
Nakon smrti Jovana VIII (1425—1448) i dolaska na vlast Konstantina XI početkom 1449. godine, Notaras je postavljen na mesto velikog duksa. Neposredno pre potpunog zatvaranja osmanlijskog obruča oko vizantijske prestonice, najstariju ćerku Anu je sa dvema sestrama poslao u Rim i dao im punomoćje da raspolažu njegovim sredstvima koja je položio u bankama, smeštenim u italijanskim gradovima.
Kao visokom vizantijskom dostojanstveniku, poverena mu je komanda nad delom trupa koje su branile severozapadni deo morskog bedema na Zlatnom rogu, koji se naslanjao na gradske četvrti Vlahernu i Fanar. Tom delu bedema je posvećena posebna pažnja, pošto je jedini put kada su stranci osvojili Carigrada, to bilo učinjeno preko tog dela bedema. Tada (1204) su krstaši IV krstaškog pohoda preko njih prodrli u grad i srušili Vizantiju. Pored toga, on je rukovodio odredima koji su tražili i uništavali osmanske tunele. Zajedno sa inženjerom Johanom Grantom, otkrio je veći broj tunela koji su kopani ispod bedema, a u jednom od njih su uspeli da zarobe jednog od osmanskih inženjera. On im je, nakon mučenja, otkrio položaje preostalih tunela koji su uništeni, nakon čega su Osmanlije odustale od tog načina borbe.
Nakon osmanlijskog zauzeća grada 29.05. 1453. godine, Notaras je sa suprugom i sinovima ostao u Carigradu u kome je zarobljen. Priče o njegovoj smrti i smrti njegove porodice variraju, ali je izvesno da nisu ubijeni odmah, već im je sultan prvo omogućio da nastave svoj život pod Osmanlijama, da bi zatim naredio da ih ubiju.
Masakr je preživela njegova žena koja je preminula na putu za Hadrijanopolj, kao i njegov najmlađi sin Isak. On je odveden u Hadrijanopolj kao sultanov zarobljenik, ali je kasnije uspeo da pobegne iz osmanske tamnice i pridruži se sestrama koje su živele na Apeninskom poluostrvu.
Reference uredi
- ^ Duka, „Romejska istorija“ (odlomak na ruskom)
- ^ Ostrogorski, Georgije (1993). Istorija Vizantije (II fototipsko izdanje originala 1959). Beograd.
- ^ Nicol, Donald MacGillivray (2002). Vizantijske plemkinje: deset portreta, 1250-1500 (na jeziku: engleski). Utopija. ISBN 978-86-84175-05-4. Pristupljeno 9. 12. 2021.
- ^ The Oxford Dictionary of Byzantium, Oxford, 1991. (jezik: engleski)
Literatura uredi
- Ostrogorski, Georgije (1969). Istorija Vizantije. Beograd: Prosveta.
- Kazhdan, Alexander P., ur. (1991). The Oxford dictionary of Byzantium. New York [u.a.]: Oxford Univ. Press. ISBN 978-0-19-504652-6.
- Ransiman, Stiven (1996). Pad Carigrada, 1453. Novi Sad. ISBN 86-363-0329-X.
- Nikol, Donald (1997). Besmrtni car (odlomci: 1, 2) (na jeziku: srpski i engleski). Beograd.
- Nikol, Donald M. (2002). Vizantijske plemkinje, deset portreta 1250—1500. Beograd. ISBN 86-84175-05-0.
