Makedonska renesansa
Makedonska renesansa (grč. Μακεδονική Αναγέννηση) jeste istoriografski termin koji se koristi da označi za procvat vizantijske kulture u 9.–11. veku, pod vlašću makedonske dinastijem (867–1056), nakon prevrata i transformacija od 7. do 8. veka, takođe poznatih kao „vizantijsko mračno doba„. Period je poznat i kao doba vizantijskog enciklopedizma, zbog pokušaja sistematskog organizovanja i kodifikacije znanja, o čemu govore dela autora-cara Konstantin VII Porfirogenita.
Istoriografski termin uredi
Zbog problema sa terminom, naučnici su koristili alternativne nazive da opišu ovaj period, uključujući „renesansu“ (sa malim „r“), „renesansu“, Srednju vizantijsku renesansu ili Prvu vizantijsku renesansu (renesansa Paleologa iz 13. veka je druga). Termin Makedonska umetnost označava umetnost ovog perioda.
Termin makedonska renesansa prvi je upotrebio Kurt Vajcman u svom delu iz 1948. godine, The Joshua Roll: A Work of the Macedonian Renaissance.[1] On u knjizi opisuje arhitekturu Makedonije. Istovremeno, rukopisei „Pariskog psaltira“ su naučnici naznačili kao najbolji primeri makedonske renesanse.[2]
Istorijska pozadina uredi
Tokom 7. do 8. veka, književna produkcija je doživela drastičan pad uprkos postepenom uvođenju papira umesto skupljeg pergamenta. Knjige su u ovom periodu bile retke i bile su u vlasništvu samo najbogatijih aristokrata.[3]
Od 7. veka pa nadalje, srednjovekovni grčki je bio jedini jezik uprave, vlade i umetnosti u Vizantijskom carstvu, dok je religija bila pravoslavno hrišćanstvo.[4]
Dok je Zapadno rimsko carstvo propalo na početku srednjeg veka, Istočno rimsko carstvo je opstalo i imalo periode procvata. To je uglavnom zbog njegove strateške lokacije pogodne za trgovinu, ali i zbog načina na koji je carevina bila u stanju da zadrži svoje neprijatelje. Vasilije I Makedonac (867–886), osnivač makedonske dinastije vizantijskih vladara, rođen je u Trakiji u seljačkoj porodici za koju se tvrdi da je jermenskog porekla. Bio je zaposlen u uticajnim krugovima Carigrada i brzo ga je unapredio car Mihailo III Amorijac koji je na kraju postao ko-car.[5] Političkim manevrisanjem uspeo je da sebi obezbedi poziciju cara, a zatim je započeo vojne i diplomatske kampanje da obezbedi carstvo. Njegova dinastija je bila u stanju da održi period mira pod kojim su ekonomija, filozofija, umetnost i kultura mogle da napreduju.
Dva glavna događaja su uticala da se pokrene preporod kulture i obrazovanja u carstvu: ovo je bila veća uključenost crkve u obrazovanje (poput onih u Studitskom manastiru), dok je druga bila koncentracija kulturnog života u Carigradu zbog pokreta naroda sa sela, koji je postao magnet za intelektualce.[3]
Umetnost i arhitektura uredi
Proizvodnja religiozne umetnosti velikih razmera nastavljena je tek posle Drugog ikonoborstva 843. godine. Umetnost makedonske renesanse zadržala je korene iz kasnog rimskog perioda, koristeći svoje dekorativne i umetničke stilove.[3] Ovaj period je proizveo pomak od zabrane slikanja religioznih ličnosti. Novi stil umetnosti je možda inspirisao italijanske umetnike kao što su Čimabue i Đoto[6] neposredno pre početka italijanske renesanse, u protorenesansi.
U drugoj polovini 9. veka bio je bogat program preuređenja crkava, poput izrade mozaika u Aja Sofiji.[3]
Književnost i obrazovanje uredi
Do makedonske renesanse, u tom periodu je takođe došlo do proliferacije književnosti, kao što je De Ceremoniis („Knjiga ceremonija“), koja se fokusirala na upravljanje, diplomatske interakcije sa susednim narodima i druge običaje tog vremena. Obrazovanje je takođe ponovo postalo prioritet. Na Carigradskom unvierzitetu su radili naučnici kao što je Mihail Psel, koji je napisao delo Chronographia, istoriju četrnaest vizantijskih vladara.[7][8] U međuvremenu, zakonske reforme su imale za cilj da ograniče moć i rast velikih zemljoposednika formiranjem trgovačkih esnafa koji su omogućili državi da kontroliše rast kako je opisano u Knjizi Eparha .
Dok se bavio naukom i matematikom, Lav Matematičar je dao veliki doprinos ovoj temi, a bio je poznat i po tome što je konstruisao optički telegraf od Carigrada do istočnih regiona carstva.[3] Zgrada Magnavre u Carigradu je već 849. postala škola, a na njenom čelu je bio Lav Matematičar[9] čiji su radovi danas izgubljeni.
Enciklopedizam uredi
Francuski vizantolog Pol Lemerl je uveo termin enciklopedizam za ovaj period, da bi opisao sistematske pokušaje uređivanja i organizovanja znanja u svim sferama kulturne i administrativne delatnosti.[10] Ova aktivnost rezultirala je sastavljanjem priručnika o sudskoj hijerarhiji i administraciji (Taktika), vojnim poslovima, oporezivanju, poljoprivredi (Geoponika), referentnim radovima kao što su Suda enciklopedija i Biblioteka, kao i novim kodifikacijama rimskog prava (Bazilika) i propisi u Knjizi Eparha.[10] Duh tog doba ilustrovao je car Konstantin VII Porfirogenit, koji je proizveo tri enciklopedijska priručnika: De administrando imperio, De Thematibus i De Ceremoniis.[10] Druge značajne ličnosti bili su polimatičari Lav matematičar, patrijarh Fotije i Areta iz Cezareje.[10] Međutim, kako primećuje Aleksandar Každan, njihov „akcenat nije bio na kreativnosti, već na kopiranju i sakupljanju”.[10]
Reference uredi
- ^ Weitzmann, Kurt. The Joshua Roll: A Work of the Macedonian Renaissance. Studies in Manuscript Illumination III, Princeton: Princeton Univ. Press, 1948.
- ^ Kaya, İlkgül (januar 2015). „Paris Psalterionu (Cod. gr. 139, Paris-Ulusal Kütüphane) ve Makedonyan Rönesansı (full paper text)”. Sanat ve Estetikte Asal Değerler : Mekan-Zaman Bildiriler Kitabı, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü. Pristupljeno 2015-12-01.
- ^ a b v g d Brown, Thomas; Holmes, George (1988). The Oxford History of Medieval Europe (na jeziku: engleski). Great Britain: Oxford University Press. str. 51—54.
- ^ Elizabeth Jeffreys; John Haldon; Robin Cormack, ur. (2008). The Oxford Handbook of Byzantine Studies. Oxford. ISBN 978-0-19-925246-6.
- ^ "Basil I". Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc., 2012. Web. Retrieved on 13 May 2012.
- ^ Byzantine art
- ^ John H. Rosser, Historical Dictionary of Byzantium, Scarecrow Press, 2001, p. xxx.
- ^ Aleksandr Petrovich Kazhdan, Annabel Jane Wharton, Change in Byzantine Culture in the Eleventh and Twelfth Centuries, University of California Press, 1985, p. 122.
- ^ macedonian-heritage.gr: Leon the Mathematician
- ^ a b v g d ODB, "Encyclopedism" (A. Kazhdan), pp. 696–697.
Literatura uredi
- Kazhdan, Alexander, ur. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford and New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
- Treadgold, Warren (1984). „The Macedonian Renaissance”. Ur.: Warren Treadgold. Renaissances before the Renaissance. Cultural Revivals of Late Antiquity and the Middle Ages. Stanford, CA: Stanford University Press. ISBN 0-8047-1198-4.
