Mala hidroelektrana Sokolovica
Mala hidroelektrana „Sokolovica” je prva hidroelektrana izgrađena posle Drugog svetskog rata. Puštena je u rad na Dan republike 29. novembra 1948. na Velikom Timoku kod Čokonjara, 22 km nizvodno od Zaječara.[1]
| Mala hidroelektrana „Sokolovica” | |
|---|---|
| Osnovni podaci | |
| Država |  Srbija
|
| Najbliže naselje | Čokonjar |
| Reka | Veliki Timok |
| Prva sinhronizacija | 29. novembar 1948. |
| Podaci o jezeru | |
| Zapremina | 0,011 km³ |
| Podaci o elektrani | |
| Broj turbina | 3 |
| Tip | pribranska |
| Instalisana snaga | 5,2 MW |
| Tip turbine | Francisova turbina |
| Godišnja proizvodnja | 11 GWh |
Bila je od velikog značaja za celu Timočku Krajinu, posebno za privredni razvoj tog kraja.[2] Izgrađena je kao pribransko postrojenje na 100 metara nadmorske visine. Brana je graviticiona. Visina brane u odnosu na najnižu kotu temelja iznosi 18 metara, a u odnosu na kotu terena iznosi 17,5 metara i ukupne dužine 100 metara. Projektovana zapremina akumulacionog jezera iznosi 1.100.000 m³, a maksimanlni kapacitet preliva pri koti normalnog uspora iznosi 750 m³/s. Prvi agregat je postavljen 1948. i dobijen je iz ratne odštete. Radi se o Francisovoj turbini iz 1930.tih godina, koja je autonomna, može da krene bez pobude, dok su drugi i treći agregat projektovali jugoslovenski proizvođači „Rade Končar” i „Litostroj”. Prosečna godišnja proizvodnja iznosi oko 11 miliona kWh. Kada je izgrađena, bila je najveća u Istočnoj Srbiji.[3]
Mada skromnog kapaciteta po današnjim merilima, ova hidroelektrana u slučaju raspada elektroenergetskog sistema, što se do sada dogodilo dva puta, služi za podizanje celog sistema. S obzirom da jedna od turbina može ručno da se pusti u rad, nakon dostizanja pune snage njenog generatora, mogu da se pokrenu i ostala dva. Sva tri zajedno imaju snagu dovoljnu za pokretanje generatora u HE Đerdap II, koji zatim može da pokrene generatore u HE Đerdapu I, sa čime bi se pokrenuli i svi ostali.[4]
HE „Sokolovica” je jedna od retkih u Srbiji koja ima takozvanu „riblju stazu”, odnosno mogućnost nesmetanog prolaska ribe sa obe strane brane, što značajno pomaže očuvanju ribljeg fonda.[3]
Izvori
uredi- ^ Bosanac 2015, str. 120.
- ^ Popović & 30. 12. 2017.
- ^ a b Stojčić & 27. 5. 2016.
- ^ Majdin & 26. 4. 2012.
Literatura
uredi- Bosanac, Nebojša (2016). Đekić, Mirjana, ur. Konferencija sa međunarodnim učešćem Tehnike i tehnologije kroz vreme Zbornik radova. Beograd: Etnografski muzej, Društvo konzervatora Srbije, 25 - 26. septembar 2015. ISBN 978-86-7891-090-6.
- Popović, Jovan (30. 12. 2017). „Počeci elektrifikacije u Srbiji”. Politika onlajn. Beograd: Politika novine i magazini d.o.o. Pristupljeno 4. 3. 2018.
- Stajčić, Saša (27. 5. 2016). „Hidroelektrana Sokolovica”. Zaječar: ZTV. Arhivirano iz originala 05. 03. 2018. g. Pristupljeno 4. 3. 2018.
- Majdin, Zoran (26. 4. 2012). Žarković, Dragoljub, ur. „Malo po malo do mnogo”. Vreme. Beograd: NP Vreme. 1112. Pristupljeno 4. 3. 2018.