Мали вранац
Mali vranac ili fendak[2] (lat. Microcarbo pygmeus)[3] je ptica iz porodice kormorana.
| Mali vranac | |
|---|---|
.jpg)
| |
| Microcarbo pygmeus | |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | |
| Tip: | |
| Klasa: | |
| Red: | |
| Porodica: | |
| Rod: | |
| Vrsta: | M. pygmeus
|
| Binomno ime | |
| Microcarbo pygmeus (Pallas, 1773)
| |
| |
| Range of M. pygmaeus u vreme gnežđenja stanarica van sezone gnežđenja neredovno se javlja
| |
| Sinonimi | |
|
Phalacrocorax pygmeus | |
Izgled uredi
Mali vranac je najmanji evropski vranac, veličine patke, doseže dužinu između 45 i 55cm. Širina krila iznosi između 75 i 90cm. Srazmerno veličini, ima dug rep, dok su vrat i kljun kratki. Perje je sjajno crno, a u odnosu na ugao gledanja, presijava se na tamnozeleno ili smeđe. Odrasle ptice su, u periodu parenja, crne boje po celom telu, sa sitnim belim čupercima na glavi, vratu i donjem delu trupa. U ostalim delovima godine imaju jasno vidljive mrlje bledih boja pod kljunom i nešto lakše grudi.[4] Ova vrsta se razlikuje od velikog kormorana po znatno manjoj veličini, lakšoj građi i dugim repom.
Razmnožavanje uredi
Gnezdi se u kolonijama na bujno obraslim obalama jezera i deltama reka. Prave gnezda od granja i trski u gustoj vegetaciji (na drveću, grmlju). Krajem maja i početkom juna je period parenja. Ptići se izlegu za 30 dana i nakon 70 dana postaju samostalni. Roditelji ih hrane malim ribama i drugim vodenim životinjama. Vranci se oglašavaju jedino u kolonijama grlenim krakanjem, inače su tihi.
Rasprostranjenost uredi
Mali vranac se gnezdi u jugoistočnoj Evropi, istočno od Italije i jugozapadnoj Aziji, (Kazahstan, Tadžikistan, Turkmenistan i Uzbekistan). Delimično je selica, pa je redak doseljenik i u zapadnu Evropu. Van sezone parenja, može se naći i u južnom delu srednje Evrope (Francuska, Nemačka) i u severnoj Africi (Tunis). Najveća je rasprostranjenost u Albaniji, Severnoj Makedoniji, Grčkoj, Bugarskoj, Rumuniji, Turskoj, Kipru, Iranu, Iraku, Azerbejdžanu, Izraelu i Siriji. Na svetskom nivou, procenjeno je da je cela populacija Malih vranaca oko 85.000 - 180.000 jedinki, a 74-94% od ukupnog broja živi u Evropi.
Mali vranac u Srbiji uredi
Mali vranac provodi zimu u Srbiji, u Beogradu, na nizvodnom špicu Ade Ciganlije. Prema zvaničnim popisima iz 2009. godine, oko 10 procenata populacije malog vranca provodilo je zimu u zaštićenom staništu - zimovalištu malog vranca u Beogradu. Izgradnja mosta preko Ade ozbiljno je ugrozilo zimovalište malih vranaca, međutim Liga za ornitološku akciju Srbije uspela je da se izbori, da mali vranac i pored izgradnje mosta ne napusti svoje stanište. Zaštićeno stanište se nalazi na obalama Save u Beogradu kod Ade Ciganlije i sastoji se od pet odvojenih lokacija:
- Lokacija I - vrbak na desnoj obali Save, oko 500 m nizvodno od ušća Topčiderske reke.
- Lokacija II - vrbak na nizvodnom kraju Ade Ciganlije, koji se nalazi između nasipa i glavnog toka reke Save
- Lokacija III - uzak pojas vrba na levoj obali Save kod Beogradskog brodogradilišta.
- Lokacija IV - pojas vrba na levoj obali Save kod toplane na Novom Beogradu.
- Lokacija V - ova lokacija se nalazi pored lokacije IV i od nje je odvojena uskim prostorom, odnosno pristanom za istovar tečnih goriva za potrebe toplane na Novom Beogradu.
Stanište i ekologija uredi
Mali vranci gnezde se na područjima koja imaju bazene sa puno zelenila, poput jezera i delta reka, u kojima se mogu naći drveće i grmlje. Izbegavaju hladna, planinska i suva područja. Tokom zime takođe idu na slana mora, ušća ili na jezerske brane. Mogu živeti samostalno ili u grupama, a prilagodili su se i prisustvu ljudi. Često se gnezde u kolonijama zajedno sa čapljama i kašičarima.
Pretnje uredi
Mali vranac je vrsta nastanjena na mestima snažno pogođenim ljudskim delovanjem. Pretnje su isušivanje i ozbiljne degradacije močvarnih područja i povezanih šumskih područa, zagađenje vode, krivolov i uplitanje ptica u ribarske mreže. Usled zabluda da je veliki potrošač ribe i da uništava ribarske mreže, često ga progone ribari.
U Rumuniji, prema istraživanjima češkog ornitologa Roberta Ritere von Dombrovskog, na kraju 19. veka, mali vranci su bili prisutni u velikim kolonijama u delti Dunava. Broj parova malog vranca bio je 10.000, bez uzimanja u obzir ptica koje gaji lokalno stanovništvo. Populacija malog vranca u Rumuniji dramatično se smanjila, posebno 60-ih godina 20. veka, kada su, zbog komunističke politike, velika močvarna područja isušena radi razvoja poljoprivrede, pa su staništa značajnog broja močvarnih ptica uništena.
Mali vranac je ugrožen i lovom, a u Iranu se priprema kao hrana.
Galerija uredi
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Reference uredi
- ^ BirdLife International (2019). „Microcarbo pygmeus”. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2019.3. International Union for Conservation of Nature. Pristupljeno 14. 12. 2019.
- ^ STUDIJA ZAŠTITE PODRUČJA „ULCINJSKA SOLANA“ (PDF). Podgorica: Agencija za zaštitu životne sredine. 2015. str. 4. Arhivirano iz originala (PDF) 15. 06. 2020. g. Pristupljeno 20. 4. 2020.
- ^ „Catalogue of Life: 29th July 2014 Microcarbo pygmeus”. Arhivirano iz originala 12. 08. 2014. g. Pristupljeno 12. 02. 2015.
- ^ Mullarney, K. s sod. (1999). Birds of Europe. Princeton: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-05053-9.
Literatura uredi
- J. Brian Nelson (2006), Pelicans, Cormorants, and Their Relatives: The Pelecaniformes (Bird Families of the World), Oxford University Press, USA
- Rob Hume (2011), RSPB Birds of Britain and Europe, Dorling Kindersley, 3rd edition (+CD) edition
- Studija zaštite, Zaštićeno stanište "Zimovalište malog vranca", Zavod za zaštitu prirode Srbije, Beograd 2012.
Spoljašnje veze uredi
