Manastir Vujan
Manastir Vujan, manastir Srpske pravoslavne crkve, nalazi se na šumovitoj padini pod vrhom planine Vujan, na sredini puta između Gornjeg Milanovca i Čačka, u ataru sela Prislonica. Pripada eparhiji žičkoj. Slava manastira je Sabor svetog Arhangela Gavrila. Nije poznato kada je osnovan, ali svakako potiče iz 13. veka.[1]
| Manastir Vujan | |
|---|---|
 | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Prislonica |
| Opština | Grad Čačak |
| Država |  Srbija |
| Vrsta spomenika | manastir |
| Vreme nastanka | 13. vek |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture od velikog značaja |
| Vlasnik | Srpska pravoslavna crkva |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture Kraljevo |
| www | |
Ime planine Vujan i manastira Vujan, potiče od stare srpske reči ujiti, vujiti ili hujiti, jer se na planini stalno čuje zvuk hujanja vetra, koji se spušta niz planinu preko guste stoletne šume.[2]
Arhitektura uredi
Crkva je jednobrodna građevina zavedena segmeničnima svodovima. Nad pripratom je, umesto kupole, uzidana neproporcionalna kula-zvonik, okrugaonog oblika. Spolja je prizidan drveni narteks. Ispod profilisanog krovnog venca, crkvu opasuje dekorativni friz slepih arkada.[1]
Današnja crkva svetog arhanđela Mihaila sagrađena je 1805. godine. Ktitor crkve je Nikola Milićević Lunjevica.[1]
Starešine manastira uredi
- Julijan Knežević iguman manastira (1940—1945)
- Sofronije Raketić iguman manastira (1945—1950)
- Miron Ignjatović iguman manastira (1950—1976)
- Jovan Nikitović iguman manastira (1976—2020)
- Jelena Nikitović igumanija manastira (2020—2021)
Unutrašnjost uredi
Prvobitni živopis iz 1805. godine je uništen a deo starog ikonostasa iz 1808. godine koji su po jednom zapisu radili Stojan i Jeremija Mihajlović, stari izografi, premešten je u crkvu svete Bogorodice u Gornjoj Trepči.[1] Hram je spolja i iznutra molovao 1851. godine Andreja Dijaković, a jedan od prizora na spoljašnjoj fasadi je navodno bio portret Mutapov.[3] Sadašnje freske su bez veće umetničke vrednosti i potiču iz 1939. i 1943. godine.
Ostao je samo stub od časne trpeze kao spomen na vreme Nemanjića.[2]
Od dragocenosti pominju se u drugoj polovini 19. veka: jedna ikona sa grčkim natpisom, koju su Srbi iz Sjenice tokom bune doneli u manastir 1809. godine. Barjak vojvode Lazara Mutapa koji sadrži grb Tribalije (tadašnje Šumadije) i grb Srbije, a iznad grb Rame. Barjak je bio sa obe strane sa slovenskim natpisom, u kojem se pominju Serbi i Serbija. Mutap je isti barjak 1813. godine našao i sa njim je vojevao dok nije kod Čačka bio smrtno ranjen. Onda ga je poslao u manastir Rujan, gde će mu i grob biti u crkvi, u priprati sa desne strane.
Istorija uredi
Početkom 14. veka, za vreme kralja Milutina, monasi sa Svete gore Atonske, bežeći pred najezdom odmetnutih katoličkih plaćenika katalana, ustrojili su monaški život u Ovčarsko-kablarskoj klisuri. Osnovali su manastir Obrovin (ili Obrov, Ujan ili Hujan[3]), na kilometar i po udaljen od mesta gde se danas nalazi manastir Vujan.[2]
Manastir Obrovin je ime dobio po sakupljanju ili obrevanju narodnom. Obrovin je bio mesto gde su se održavali narodni sabori i sastanci. Posle zločina nad srpskim narodom od strane Turaka, predvođenih Sinan-pašom, 1597. godine manastir je zapusteo.[2] Sudeći po natpisu na jednoj sačuvanoj spomen-ploči koja se odnosi na propast manastira, kod oltara se nalazila "svetinja"[4] a tada su manastiru desetak davala sela: Prislonica, Brđani i Lunjevica.
Obnovljen je dotad pusti manastir 1805. godine, od strane gospodara Milana Obrenovića i Nikole Milićevića Lunjevice iz sela Lunjevice u Rudničkom okrugu. Iznad zapadnih vrata priprate postavljen je natpis 1807. godine. Iz njega se vidi da obnova izvršena trudom i nastojanjem pop Radisava Miloševića iz sela Prislonice 1805. godine. Po smrti Radoslavovoj u manastiru se postrigao njegov srodnik jeromonah Josif Milošević 1807. godine, koji je bio ktitor sa drugim ktitorima i priložnicima. Kada se manastir opravljao nađena je kamena ploča sa natpisom iz 1597. godine i jedan okrugli tučani žig manastirski iz tog vremena.[5]
Nuriju (parohiju) manastirsku činili su u 19. veku sela sa ukupno 395 kuća: Prislonica (sa 110 kuća), Konjevići (57), Sokolići (38), Brđani (80), Lunjevica (64) i Semedraž (37).[4] Godine 1864. manastir je imao 12.688 groša gotovine. Manastirsko bratstvo 1870. godine čine tri kaluđera.[6] Manastirski posed 1889. godine čine: 44 hektara oranice i 149 hektara šume.[7]
Pred Drugi svetski rat, u manastir je, na grob monaha osnivača, dolazio veliki broj bolesnika, naročito od duševnih bolesti. Manastir je imao 180 hektara zemlje, uglavnom pod šumom, i banju Gornja Trepča. Starešina je 1937. postao jeromonah Nikolaj Lazović, tada star svega 21 godinu. On je ubrzo, uz pomoć seljaka, podigao novi konak, umesto starog kojeg je podigao knez Aleksandar Karađorđević, a koji je bio sklon padu. Manastir je 1938. imao tri monaha i pet "monaških pripravnika".[8]
Mošti uredi
Mošti „Vujanskog svetitelja“ ostale su unutar hrama, kraj južnog zida priprate. Deset godina kasnije, do ovih svetih moštiju biće položeno telo ustaničkog vojvode Lazara Mutapa (1815).[2]
Uz južni zid crkve sahranjen je i gazda Nikola Lunjevica. Amanet Nikole Milićevića da bude sahranjen u toj crkvi osam godina nakon njegove smrti (1842) nije odmah ispunjen. To je učinila tek 60 godina kasnije njegova unuka, kraljica Draga Obrenović. Na nadgrobnom spomeniku kod južnog zida, ispisala je 1902. godine posvetu: "Svome milom dedi, vojvodi Nikoli Lunjevici, Draga Obrenović, kraljica Srbije".[2] Članovi porodice Nikole Milićevića sahranjeni su na istočnoj strani uz crkvu.
U okviru crkve su kasnije smeštene i zemni ostaci braće kraljice Drage Obrenović, Nikodija i Nikole Lunjevice, ubijenih tokom majskog prevrata 1903. godine.[2]
Galerija uredi
Vidi još uredi
Izvori uredi
- ^ a b v g Manastir Vujan Arhivirano na sajtu Wayback Machine (19. avgust 2009), opština Gornji Milanovac
- ^ a b v g d đ e Slobodan M. Radulović: Vujanski krst Patrijarha Pavla Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. maj 2014), Pristupljeno 12. 4. 2013.
- ^ a b "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1875. godine
- ^ a b "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1867. godine
- ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1875. godine
- ^ "Geografsko-statistični rečnik Kneževine Srbije", Beograd 1870. godine
- ^ "Otadžbina", Beograd 1889. godine
- ^ "Politika", 28. avg. 1938, str. 15
Literatura uredi
- Slobodan M. Radulović: Vujanski krst Patrijarha Pavla, Pravoslavlje br. 901
- Slobodan M. Radulović: O Vujanskoj svetinji i njenim podvižnicima, Pravoslavlje br. 921-922
- Manastir Vujan, sa zvanične prezentacije opštine Gornji Milanovac.
