Википедија

Manastir Šemljug

Manastir Šemljug, takođe poznat i kao Manastir Sarača (rum. Mănăstirea Săraca) pravoslavni je manastir kod sela Mali Šemljug u delu Banata koji pripada Rumuniji. Najstariji pouzdani izvori o postojanju ovog manastira potiču iz 16. veka, a lokalne tradicije ga smatraju i starijim. Pripadao je Srpskoj patrijaršiji, odnosno Karlovačkoj mitropoliji. Ukinut je 1778. godine po naredbi habzburških državnih vlasti i pretvoren u parhijsku crkvu. Obnova monaškog života započeta je 1932. godine, pod okriljem Rumunske pravoslavne crkve, kojoj obnovljeni manastir i danas pripada.[1][2]

Manastir Šemljug

Istorija uredi

Tokom starije istorije, manastirsko selo se zvalo Moravice (današnji Mali Šemljug), a naziv je dobilo po obližnjoj rečici Moravici, pa je i sam manastir zabeležen pod tim imenom u osmanskim popisnim defterima iz druge polovine 16. veka, koji predstavljaju najranije pouzdane izvore o istoriji ovog manastira.[3][4]

Manastirsko selo je zapustelo tokom rata 1738. godine, a sa manastirom je bilo povezano kao prnjavor, tako da je nekadašnja Moravica ponekad nazivana i Prnjavor ili Prnjavorica, odnosno Prnjavica ili Prnjava (Párneavorica, Pernyavcza, Pernyáva, Pârneava), naziv Mali Šemljug se ustalio tek u 19. veku, radi razlikovanja od obližnjeg Velikog Šemljuga.

Po srpskoj tradiciji osnovao ga je u 15. veku despot Jovan Branković. Crkvu je 1443. godine uredio monah Makarije iz manastira Tismana. U njemu se nalazila ikona (inače rađena 1644. godine za manastir Krušedol!), na kojoj su prikazani despot Jovan Branković, despotica Angelina i njihovi sinovi. Slikar Nikola Nešković je 1753. godine, po nalogu episkopa vršačko-karansebeškog Jovana, naslikao kopiju i to je njegov prvi a jedini potpisani rad. Trebalo je da ikonopisac odnese u fruškogorski manastir Krušedol, i staru ikonu - original i kopiju.

Manastir Šemljug je pripadao Vršačkoj eparhiji Karlovačke mitropolije. U turskom vremenu je manastirski hram bio posvećen Uspenju Prsvete Bogorodice, a od obnove 1730. godine - Vavedenju Presvete Bogorodice.[3]

Stara manastirska crkva posvećena Uspenju Presvete Bogorodice (1624) nije sačuvana. Nova je podignuta 1730. godine, za vreme austrijskog cara Karla VI a pri igumanu Simeonu. Ktitor hrama bio je Đurica (Đuričko) Lazarević sa odraslim sinovima Nikolom i Živanom.[5] Nikola Lazarević je bio zvaničnik u temišvarskom magistratu i umro je 1760. godine. Postoji sačuvan zapis iz 1730. godine, koji svedoči o oslikavanju manastirske bogomolje. Radili su tu zograf Andrija Raičević[6], njegov sin isto Andrej i učenici - pomoćnici Jovan i Kirijak. Srpski zografi su se držali - čuvali svojim delom raskošnu srednjovekovnu tradiciju. Na zapadnom crkvenom zidu je predstavljena porodica ktitora hrama.

Iguman Pajsej je marta 1624. godine stigao u pogranično rusko mesto Putivalj. Krenuo je da po Rusiji skuplja milostinju za obnovu manastira. Tri godine kasnije jula 1627. godine išao je opet u pravoslavnu carevinu Rusiju sa istom namerom, sada u društvu đakona Antonija. Priključili su im se kaluđeri manastira Mileševe, koji su takođe krenuli u Rusiju.

Na izbornom crkveno-narodnom saboru 1749. godine u Karlovcu, učestovao je šemljučki iguman Filotej. Pri manastiru tokom 18. veka radi ikonopisačka škola.

U sačuvanom inventaru iz 1771. godine vidi se da manastir ima svete čestice moštiju mučenika Artemona, mučenika Arete i Marije Magdalene.[7] Manastirski posed je veliki a pomaže manastir Nikola Oberknežević Lučić. Manastirsko bratstvo čine tri kaluđera te godine: namesnik Genadije Marković, i monasi Joanikije Maksimović i Nikifor Novaković.

Godine 1774. tu je postojala srpska škola. Ista je ukidanjem manastira postala 1777. godine svetovna. Manastirska crkva je postala od tada po statusu parohijalna i bila predata u leto 1778. godine selu Bućinu.[8]

Austrijski carski revizor Erler je 1774. godine konstatovao da manastir Šemljug (Saraka) pripada Žamskom okrugu, Vršačkog distrikta. Stanovništvo je bilo pretežno vlaško.[9]

Šemljug je ukinut 1777. godine carskom odlukom o smanjenju broja pravoslavnih manastira. Pravoslavni klir i narod su se tome protivili; sa realizacijom se otezalo. Zemlja manastirska predata je obližnjem manastiru Mesiću, gde je sa svim pokretnostima, ikonama i bogoslužbenim predmetima prešlo i manastirsko bratstvo.[10] Preseljenje je izvedeno konačno 16. juna 1778. godine, i to nakon nekoliko pooštrenih naloga. Episkop Popović je sa vršačkim kapetanom izašao u Šemljug, a napravio je i precizni raspored preseljenja.

Bratstvo su 1775. godine činili nova lica (bez onih koji se pominju 1771): iguman Jov Popović (iz Bradičana, u Vlaškoj), namesnik Mihailo Vujanović (iz Gostinice, u Srbiji), jeromonah Dionisije Petrović (iz Velarije, u Vlaškoj) inače duhovnik za Vlahe, jeromonah Rafailo Stanković (iz Alamoša, u Erdelju), jeromonah Atanasije Đurović (iz Komorišta, kod Vršca), jeromonah Ananije Jovanović (iz Kerpe, u Vlaškoj), i monah Pahomije Mihajlović (iz Čakova). Od navedenih Petrović, Đurović i Jovanović su znali samo vlaški jezik.[11]

Epilog uredi

Manastir Šemljug je 1782. godine prodat na licitaciji, kupcu porodici Jovana Ostojića iz Temišvara. Jovanovi sinovi Jovan, Petar i Georgije su ubrzo rešili da manastir postane mauzolej njihove plemićke porodice.[12] U 19. veku sa severne strane blizu manastira bio je salaš Pere Ostojića spahije. Dok je bio vlasništvo Ostojića, manastir je propadao, pa je prozvan je Săraca, a što znači "siromašan". A 1934. godine manastir je kupljen za potrebe rumunske episkopije u Karansebešu. Oživeo je kao manastir ali više nije bio posvećen Vavedenju Presvete Bogorodice. Slavi se crkveni rumunski praznik 9. avgust. Između 1959-1978. godine bio je opet ukinut, a crkva je postala parohijska. U to vreme, od 1963. godine radi se kompletna reparacija. Sada je opet živ, muški manastir.

Reference uredi

  1. ^ Zeremski 1907.
  2. ^ Jovanović 2000.
  3. ^ a b Zirojević 1984.
  4. ^ Engel 1996.
  5. ^ "Pravda", Beograd 15-18. april 1933.
  6. ^ Miroslav Timotijević: "Srpsko barokno slikarstvo", Novi Sad 1996.
  7. ^ "Pravda", Beograd 1933.
  8. ^ "Bogoslovski glasnik", Beograd 1905.
  9. ^ J.J. Erler: "Banat", Pančevo 2003.
  10. ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 1899.
  11. ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 1907.
  12. ^ Miodrag Jovanović: "Slikarstvo Temišvarske eparhije", Novi Sad 1997.

Literatura uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Манастир_Шемљуг&oldid=27812967”