Marder III

Marder III je ime za seriju nemačkih lovaca na tenkove iz Drugog svetskog rata baziranih na šasiji čehoslovačkog tenka Pancer 38(t). Proizvođeni su u periodu od 1942. do 1944. godine i bili su prisutni na svim frontovima do kraja rata.

Marder III
Osnovne karakteristike
Doseg	140-185 km
Dimenzije i masa
Dužina	5,85 m
Širina	2,16 m
Visina	2,50 m
Težina	10,670 t
Oprema
Glavno naoružanje	top 76.2 mm PaK 36(r) L/51
Sporedno naoružanje	1× mitraljez MG34 7.92 mm
Oklop	50m mm
Motor	Praga Epa/6 cil./125 KS Praga Epa /2/6. cil./140 KS
Posada
Posada	4

Istorija

Već u početnoj fazi Operacije Barbarosa postalo je jasno da je Vermahtu potrebno protivtenkovsko oruđe koje je jače i mobilnije od protivtenkovskih oruđa koja su se tada nalazila u naoružanju, kao što je to bio Pancerjager I. Ova potreba je postala prioritet kada su dobro oklopljeni sovjetski tenkovi T-34 i KV-1 počeli da se pojavljuju u većem broju.

Zbog toga je odlučeno da se kao prelazno rešenje iskoristi šasija zastarelog nemačkog tenka Pancer II ili šasija nekog od zarobljenih vozila, kao što je to bio francuski artiljerijski traktor Loren, kao osnova za izradu novog lovca na tenkove. Kao rezultat, nastala je serija lovaca na tenkove tipa Marder koja je bila naroužana nemačkim protivtenkovskim topom PaK 40 kalibra 75 mm ili ruskim divizijskim poljskim topom F-22 Model 1936 kalibra 76.2 mm koji je u velikom broju zarobljen u početnoj fazi Operacije Barbarosa.

Razvoj

Sd. Kfz 139 Marder III (Sd.Kfz 139 Marder III)

Iako je Pancer 38(t), početkom 1942. godine već bio uveliko zastareo, njegova šasija je predstavljala odličnu platformu za adaptaciju u lovca na tenkove. Kako je na početku napada na Rusiju zarobljen veliki broj sovjetskih poljskih topova kalibra 76.2 mm, odlučeno je da se ovaj top montira na šasiju tenka Pancer 38(t).

Da bi to bilo moguće, sa tenka Pancer 38(t) je ukloljena kupola, a oklopljena telo je zamenjeno novog oklopljenom nadgradnjom koja je zakivcima pričvršćena za šasiju. Borbeno odljenje, u kojem se nalazilo glavno naoružanje bilo je otvoreno sa gornje i zadnje strane i veoma slabo oklopljeno. Oklopna zaštita kretala se od 10 mm do 50 mm. Glavni nedostatak ove verzije bila je njena velika silueta zbog čega je bila ranjiva na neprijateljsku vatru.

Na samom topu su izvršene modifikacije kako bi mogao da koristi standardnu nemačku municiju kalibra 75 mm. Borbeni komplet činilo je 30 granata ovog kalibra. Pored glavnog naoružanja, u telu je bio monitran i mitraljez kalibra 7.92 mm.

Ovaj lovac na tenkove ušao je u proizvodnju pod oznakom Sd. Kfz 139 Pancerjager 38(t) sa topom 7.62 cm PaK36(r) (Sd.Kfz.139 Panzerjäger 38(t) für 7.62cm PaK36(r)). U periodu od aprila 1942. godine do 1943. godine ukupno je proizvedeno 363 vozila ovog tipa.

Sd. Kfz 138 Marder III model H (Sd.Kfz. 138 Marder III Ausf. H)

Marder III
Osnovne karakteristike
Dimenzije i masa
Oprema
Glavno naoružanje	top 75 mm PaK 40/3L/46
Sporedno naoružanje	1× mitraljez MG37(t) 7.92 mm
Oklop	50m mm
Posada
Posada	4-5

Sledeća varijanta Marder III je bila naoružana standardnim nemačkim protiv-tenkovskim topom PaK 40 kalibra 75 mm montiranom na šasiji tenka Pancer 38(t). Kod verzije H, motor je bio postavljen u zadnjem delu oklopnog tela (otuda i oznaka modela H skraćeno od nem. Heckmotor za motor smešten pozadi) dok je borbeno odeljenje, u kojem se nalazilo glavno naoružanje, bilo postavljeno centralno. Borbeni komplet činilo je 38 granata kalibra 75 mm. Glavno naoružanje moglo je da se pokreće 30 stepeni po horizontalnoj ravni ulevo i udesno, što je olakšavalo nišanjenje. Kao i prethodna verzija i ova je pored glavnog naoružanja bila opremljena i mitraljezom kalibra 7.92 mm namenjenim za blisku odbranu od neprijateljske pešadije. Vozilo je bilo teško 10.800 kg, a oklopna zaštita se kretala od 8 do 50 mm.

Češki šestocilindrični motor Epa 2, snage 140 KS omogućavao je ovom vozilu da razvije brzinu od 35 km/h na putu i doseg od 240 km.

Pun naziv ove verzije bio je 7.5 cm Pak40/3 Pancerkampfvagen 38 (t) Model H (Sd. Kfz. 138) (7.5cm PaK40/3 auf Panzerkampfwagen 38(t) Ausf. H (Sd Kfz 138)). Ukupno je proizvedeno 418 vozila Marder III Model H i to; 243 nova vozila (koja su izrađena u periodu od novembra 1942. do aprila 1943. god.) kao i 175 vozila koja su nastala konverzijom tenka Pancer 38(t), tokom 1943. godine. Šasije vozila Marder III, Model H i M poslužile su i kao osnova za izradu samohodnog artiljerijskog vozila Gril naoružanog teškim pešadijskim topom kalibra 150 mm.

Sd. Kfz. 138 Marder III Model M (Sd.Kfz. 138 Marder III Ausf. M)

Marder III
Osnovne karakteristike
Dimenzije i masa
Oprema
Glavno naoružanje	top 75 mm PaK 40/3L/46
Sporedno naoružanje	1× mitraljez MG34 7.92 mm
Oklop	20m mm
Posada
Posada	4-5

Poslednja varijanta lovca na tekove Marder III takođe je bila bazirana na šasiji tenka Pancer 38(t) Model M (M je skraćeno od nem. Mittelmotor što znači da je motor bio smešten na sredini šasije) i naoružanja nemačkim protiv-tenkovskim topom Pak 40 kalibra 75 mm. U ovoj varijanti, naoružanje i borbeno odeljenje su se nalazili na zadnjem delu šasije. Za razliku od prethodni varijanti, borbeno odeljenje je bilo zatvoreno sa zadnje strane ali je njegov gornji deo još uvek bio otvoren. Borbeni komplet bio je sačinjen od samo 27 granata kalibra 75 mm. Model M nije imao mitraljez u oklopljenom telu već je mitraljez MG 34 ili MG 42 bio montiran na borbeno odeljenje. Masa vozila bila je 10.500 kg, a maskimalna oklopna zaštita je iznosila 20 mm.

Čehoslovački šestocilindrični motor Epa AC, snage 140 KS omogućavala je ovom vozilu da razvije brzinu od 42 km/h na putu i 24 km/h. Doseg vozila je bio 180 km na putu i 140 km izvan puta.

Model M je verzija Mardera koja je proizvedena u najvećeb broju. U periodu od 1943. godine do početka 1944. godine ukupno je proizvedeno oko 975 vozila ovog tipa. Njegov pun naziv bio je Sd. Kfz. 138, Pancerjager 38(t) sa topom 7.5 cm Pak40/3 Model M (Sd.Kfz.138, Panzerjäger 38(t) mit 7.5cm PaK40/3 Ausf. M).

Borbena istorija

Različite varijante lovca na tenkove Marder III borile su se na svim frontovima u Drugom svetskom ratu iako je verzija Sd. Kfz. 139 uglavnom korišćena na Istočnom frontu dok su pojedini primerci stigli i do Tunisa. Čak su i u februaru 1945. godine oko 300 vozila Model M još uvek bila u upotrebi.

Marder III se nalazio u naoružanju odeljenja lovaca na tenkove u sastavu oklopnih divizija Vermahta i Vafen SS, kao i nekoliko jedinica Luftvafe npr. divizije „Herman Gering“.

Marderi su bili mehanički pouzdana vozila, kao i sva ostala vozila bazirana na šasiji čehoslovačkog tenka 38t. Njihova vatrena moć je bila dovoljna da dejstvom sa razumnog rastojanja, uništi bilo koje lako ili srednje oklopljeno vozilo na bojištu

Slabost Mardera se uglavnom odnosila na njihovu sposobnost da opstanu na bojištu. Kombinacija visoke siluete i otvorenog borbeno odeljenja učinila ih je ranjivim na indirektnu artiljerijsku vatru. Oklop je takođe bio veoma tanak zbog čega u direktnom otvorenom sukobu sa neprijateljskim tenkoima nisu imali nikakve šanse.

Marderi nisu bili vozila namenjena za napad niti je trebalo da zamene tenkove; njihovo otvoreno borbeno odeljenje značilo je da je njihovo angažovanje u borbama u urbanim područjima veoma rizično. Njihov kvalitet dolazio je do izražaja prilikom odbrambenih dejstava sa dobro odabranih skrivenih položaja kao i prilikom stražarskih dužnosti. Uprkos svojim slabostima bili su mnogo efikasniji od klasičnih vučnih protiv-tenkovskih topova.

Spoljašnje veze

• Marder III na sajtu Ahtung Pancer! Arhivirano na sajtu Wayback Machine (18. april 2018)