Marko Jelisijić
Marko Jelisijić (Futog, oko 1780. (1776?[1]) — Temišvar, posle 1814), učitelj u Velikom Bečkereku i prvi reditelj pozorišnih predstava.
Marko Jelisijić | |
|---|---|
| Datum smrti | 1802. |
Biografija
urediMarko je rođen u Bačkoj, u mestu Futogu[2] biće oko 1780. godine. Gimnaziju je do 1795. godine pohađao u Novom Sadu, a početkom sledeće 1796. godine on sluša retoriku (četvrti razred gimnazije) u Kečkemetu.[3] Javlja se kao Jelisić (Eliseić) ili češće - Jelisijević. Između 1799—1802. godine je bio učitelj u Velikom Bečkereku. Sreće se tu 1801. godine kao prenumerant Stojkovićeve „Fizike”.[4] Kolega Vasilije Lazarević je vodio prvi razred, a Marko je bio učitelj drugog razreda „Normalne škole” u gradu.[5] Sudeći po napomeni izdavača Arkadija Pejića, na početku knjige „Velizarij”, 1832. godine što pređe 30 godina u vječnost preselivšagosja Spisatelja djelca ovoga,[6] Marko Jelisijić je navodno umro mlad (1802) u Velikom Bečkereku. Međutim nije bilo tako; učitelj Marko je još više od decenije poživeo. Samo je prešao u Temišvar, gde ga srećemo kao učitelja - prenumeranta[7] i 1814. godine.
Pozorišni reditelj
urediZa grad Veliki Bečkerek se vezuju počeci pozorišta kod Srba. Tu je krajem 18. i početkom 19. veka bilo prvih amaterskih improvizovanih pozorišnih dešavanja.
Učitelj bečkerečki Marko Jelisijić je između 1799—1802. godine sa svojim učenicima izvodio prve pozorišne predstave,[8] pred brojnom publikom. Formirao je stalnu srpsku pozorišnu trupu u kojoj je i sam igrao. Istoričar Feliks Mileker[9] je smatrao da je sve počelo još 1787. godine; kasniji istraživači su to ispravili, jer se odnosilo u stvari na Emanuila Jankovića[3] i njegovu putujuću pozorišnu družinu. Radilo se isprva o jednom „slabijem komadu” zasnovanom na Bibliji ("Nevini Josif"), koji je kao i ostale prilagođavao učitelj.[10] Predstave su izvođene na srpskom jeziku, a najtalentovaniji je bio mladi diletant, desetogodišljak Arkadije Pejić. Na repertoaru su bila pozorišna dela iz ruske književnosti i komedije italijanskog pisca Karla Goldonija.[11]
Najveći uspeh je ta đačka družina doživela sa komadima - dramama: „Velizar” i "Natalija (u stvari „Aleksandar i Natalija”!)".
Kao književnik i prevodilac zna se da je Jelisijić objavio dva naslova. Prvo je 1832. godine štampan „Velizarij” - „vsadničkoje pozorište” u „tri dejstvija”, koje je on sastavio početkom 19. veka.[12] Učitelj Jelisijić je početkom 19. veka preveo jednu knjigu, a rukopis prevoda je tek 1833. godine „otkriven” u Temišvaru. Sudeći po inicijalu „A. P.” radilo se najverovatnije o pomenutom „glumcu” Arkadiju Pejiću trgovcu,[13] koji je dugo živeo i umro 1867. godine u Temišvaru. Pejić je objavio obe knjige svog nekadašnjeg učitelja. Te 1833. godine je tako objavljen u Budimu prevod pozorišnog dela, sa nemačkog na srpski jezik. Bio je to naslov: „Aleksander i Natalija ili Petar Veliki car Rosijski”.[14]
Reference
uredi- ^ „Leksikon pisaca Jugoslavije”, navedeno delo
- ^ Miloš Popović: „Versko-crkveni život Srba u Banatu”, Zrenjanin 2001.
- ^ a b "Zrenjanin", monografija grada, Zrenjanin 1966.
- ^ Atanasije Stojković: „Fizika”, prvi deo, Budim 1801.
- ^ „Leksikon pisaca Jugoslavije”, Novi Sad 1979.
- ^ „Velizarij”, Budim 1832.
- ^ Fenelon: "Priključenija Telemaka sina Ulisova", prevod na srpski jezik, Beč 1814.
- ^ „Književnost”, Beograd 1951.
- ^ Feliks Mileker: „Istorija varoši Veliki Bečkerek 1333-1918.”, prevod sa nemačkog, Zrenjanin 2011.
- ^ Svetislav Šumarević: „Pozorište kod Srba”, Beograd 1939.
- ^ Aleksandar Stanojlović: „Petrovgrad”, monografija, Petrovgrad 1938.
- ^ Marko Jelisijić: „Velizarij”, Budim 1832.
- ^ "Primjer detinjske ljubavi ili Jelisaveta zatočnica u Siberiji", prevod, Novi Sad 1840.
- ^ Marko Jelisijić: „Aleksander i Natalija...”, prevod sa nemačkog, Budim 1833.