Википедија

Masakr u Dalju

Masakr u Dalju je ubistvo 56 ili 57 Hrvata u Dalju, 1. avgusta 1991. godine, tokom rata u Hrvatskoj. Pored civilnih žrtava, brojka uključuje 20 hrvatskih policajaca, 15 pripadnika Zbora narodne garde i četiri pripadnika civilne odbrane koji su branili policijsku stanicu i zgradu vodovoda u selu. Dok su neki policajci i pripadnici ZNG poginuli u borbi, oni koji su se predali ubijeni su nakon što su postali ratni zarobljenici. Oni su pokušali da odbiju napad snaga Teritorijalne odbrane SAO Istočne Slavonije, Baranje i Zapadnog Srema (SAO SBZS), uz podršku Jugoslovenske narodne armije i paravojnih jedinica Srpske dobrovoljačke garde. SAO SBZS je proglašena autonomnom teritorijom u istočnoj Hrvatskoj nakon bitke kod Borovog Sela južno od Dalja.

Masakr u Dalju
Dalj na mapi Hrvatske
Datum1. avgust 1991.
Vrsta napadaMasakr
Ubijeno56-57

Nakon napada, civilno nesrpsko stanovništvo u selu i okolini je proganjano. Bili su primorani da napuste svoje domove. Nakon rata, Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) optužio je visoke zvaničnike SAO SBZS i srpske zvaničnike, uključujući Slobodana Miloševića i Gorana Hadžića, za ratne zločine počinjene u Dalju. Ubistva su bila opširno propraćena od strane nemačkih medija, što je dovelo do formiranja javnog mnjenja u prilog Hrvatskoj. Do kraja 1991. Nemačka je prihvatila podršku za diplomatsko priznanje Hrvatske kao svoju politiku i dužnost.

Pozadina uredi

1990. godine, nakon izbornog poraza vlade Socijalističke Republike Hrvatske, etničke tenzije u republici su se pogoršale. Jugoslovenska narodna armija (Jugoslovenska narodna armija – JNA) zaplenila je oružje Teritorijalne odbrane Hrvatske da bi smanjila mogućnost otpora posle izbora. [1] Dana 17. avgusta tenzije su eskalirale u otvorenu pobunu hrvatskih Srba, [2] sa središtem na pretežno srpsko naseljena područja Dalmatinske zagore oko Knina, [3] delove Like, Korduna, Banovine i istočne Hrvatska. [4] Osnovali su Srpsko nacionalno veće u julu 1990. da bi koordinirali protivljenje politici hrvatskog predsednika Franje Tuđmana da se zalaže za nezavisnost Hrvatske. Za predsednika je izabran stomatolog Milan Babić iz južnog grada Knina. Načelnik kninske policije Milan Martić osnovao je paravojne milicije. Njih dvojica su na kraju postali politički i vojni lideri SAO Krajine, samoproglašene države koja uključuje područja Hrvatske naseljena Srbima. [5] U martu 1991. godine vlasti SAO Krajine uz podršku srpske vlade počele su da konsoliduju kontrolu nad područjima Hrvatske naseljenim Srbima. Taj potez rezultirao je beskrvnim okršajem u Pakracu i prvim poginulima u incidentu na Plitvičkim jezerima . Početkom maja sukob je eskalirao i na području istočne Slavonije, a kulminirao je bitkom kod Borova Sela, južno od sela Dalj. [6] Hrvatski Srbi u istočnoj Slavoniji su 25–26. juna osnovali SAO Istočna Slavonija, Baranja i Zapadni Srijem (SAO SBZS), proglasivši je autonomnim političkim entitetom. [7]

Početkom 1991. Hrvatska nije imala regularnu vojsku i u nastojanju da ojača svoju odbranu, udvostručila je broj policijskog osoblja na oko 20.000. Najefikasniji deo snaga bila je specijalna policija od 3.000 pripadnika raspoređenih u dvanaest bataljona koji su usvojili vojnu organizaciju. Pored toga, postojalo je 9.000–10.000 regionalno organizovanih rezervnih policajaca. Rezervna policija bila je sastavljena u 16 bataljona i 10 četa, ali im je nedostajalo naoružanja. [8] Do jula je osnovana Hrvatska narodna garda (Zbor narodne garde – ZNG), koja je apsorbovala deo specijalne policije reorganizovane u četiri profesionalne brigade, [9] i rezervne policijske snage od 40.000 pripadnika ZNG. Rezervne jedinice nisu posedovale dovoljno teškog ili malokalibarskog naoružanja da naoružaju sve svoje ljudstvo. [8]

Vremenska linija uredi

Opšte područje sela Dalj, Erdut i Aljmaš gađano je artiljerijskim bombardovanjem između 3.00 časova ujutro i 4:30 ujutro 1. avgusta 1991. godine. Hrvatski izvori navode da je artiljerijska vatra dolazila iz jedinica 51. mehanizovane brigade JNA raspoređenih na levoj obali Dunava, na teritoriji Srbije, kao i TO hrvatskih Srba. U izveštaju JNA o događajima pripremljenom za hrvatske vlasti negira se da je artiljerija JNA učestvovala u bombardovanju i ukazuje na nešto kasnije vreme prvih borbi, 4:10 ujutru. [10] Svedočenje svedoka na suđenju Slobodanu Miloševiću na Međunarodnom krivičnom sudu za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) podržava vremensku liniju po kojoj je početna borba bila u 3:00 ujutru. [11]

Nakon prestanka artiljerijske vatre, TO hrvatskih Srba, uz podršku Srpske dobrovoljačke garde (SVG) koju je predvodio Željko Ražnatović, [12] iz svoje baze u Borovom Selu, organizovano u tri grupe, započinje pešadijski juriš na Dalj. [10] Jedna od grupa je napala policijsku stanicu u Dalju, druga je napala položaje Zbora narodne garde oko vodovoda u selu, dok je treća grupa ostala u rezervi. [13] Najžešće borbe su se vodile oko policijske stanice Dalj koju su branili hrvatska policija i pripadnici ZNG. U 6:20 ujutro, hrvatska policija je zatražila pomoć od policijske uprave Osijek i JNA u prekidu napada TO, navodeći prilične žrtve. JNA je odlučila da interveniše i dobila je naređenje za Dalj u 6:50 ujutro [10] JNA je prijavila da je primila vatru iz 1. čete ZNG 1. bataljona 3. gardijske brigade u Erdutu dok se kretala u okviru 15 kilometara između Bogojeva i Dalja i uzvratila vatru pre nego što je nastavila ka Dalju. [14] S druge strane, svedok MKSJ tog događaja tvrdio je da je JNA pucala na civilne kuće u Erdutu ničim izazvana. [15] Jedinice JNA stigle su u policijsku stanicu Dalj u 9:30 ujuturu. [14]

JNA i hrvatski izvori se ne slažu oko događaja neposredno nakon dolaska JNA u Dalj. Dok je JNA tvrdila da je tražila prekid vatre samo da bi to odbili branioci policijske stanice, [14] hrvatski izvori tvrde da je JNA zahtevala bezuslovnu predaju policije i ZNG, a hrvatske snage su to odbile. Obe verzije se slažu da je borba nastavljena otprilike do 10 ujutru, [16] kada su tri metka iz tenkovog glavnog topa, koje je ispalila JNA, pogodila policijsku stanicu. Dok je JNA izvestila da nema živih zarobljenih hrvatskih policajaca ili vojnika ZNG, što je u suprotnosti sa sopstvenim izveštajem u kojem se navodi da su hrvatske snage koje se nalaze ispred policijske stanice prihvatile prekid sukoba, [14] hrvatski izvori tvrde da su oni koji su se predali ubijeni nakon njihovog zarobljavanja. U borbama za policijsku stanicu u Dalju poginulo je ukupno 39 – 20 policajaca, 15 pripadnika ZNG i četiri civilne odbrane. [16]

Istog dana u Dalju je ubijeno nekoliko civila nesrpske nacionalnosti. [17] U sledećoj rundi pregovora sa hrvatskim vlastima, predstavnici SAO SBZS izvestili su da je 1. avgusta u Dalju ubijeno 56 ili 57 Hrvata. [18] Dvadeset pet tela žrtava, uključujući dva civila, prebačeno je u Osijek koji je držala ZNG. Obdukcija je pokazala da su neke od žrtava pretučene, a zatim pogubljene. [17]

Posledice uredi

Hrvatsko stanovništvo se osećalo zastrašeno i prisiljeno da napusti Dalj, [19] jer su događaji od 1. avgusta označili početak napada na hrvatsko civilno stanovništvo u etnički mešovitim područjima. [20] Najveći deo izbeglica otputovao je u Aljmaš, a zatim su čamcima i barkama odvedeni duž Drave u Osijek. [21] [22] Progon nesrpskog stanovništva Dalja i drugih obližnjih sela počeo je neposredno nakon napada. Progon je uključivao premlaćivanje, proizvoljna hapšenja i ratno silovanje. [23] Jedinice TO uhapsile su jedan broj hrvatskih civila i zatvorile ih u Dalju. Dana 21. septembra pripadnici TO na čelu sa Ražnatovićem ubili su jedanaest zarobljenika i sahranili ih u masovnu grobnicu u selu Ćelije. TO i Ražnatović su 4. oktobra mučili i ubili još 28 civila zatočenih u zatočeničkom objektu u Dalju. Tela žrtava su potom bačena u reku Dunav. [7] [24] Najmanje 135 hrvatskih i nesrpskih civila ubijeno je u ovom regionu do maja 1992. godine. [25]

Nakon što je JNA zauzela Vukovar, veliki broj stanovnika grada je 20. novembra prebacila u zatočenički objekat u Dalju. Do transfera je došlo na osnovu zahteva Gorana Hadžića, političkog lidera SAO SBZS. Oni za koje se sumnjalo da su umešani u tuče ispitivani su i mučeni, a najmanje 35 ih je pogubljeno. [7]

SAO Krajina je 19. decembra preimenovana u Republiku Srpsku Krajinu (RSK), a SAO SBZS je zvanično pristupila RSK 26. februara 1992. godine. Nakon spajanja, Hadžić, koji je 25. septembra 1991. imenovan za predsjednika SAO SBZS, preuzeo je ulogu predsednika RSK. [7] Događaji od 1. avgusta 1991. su u to vreme opširno propraćeni od strane nemačkih medija, što je dovelo do negodovanja javnosti zbog masakra. [20] Nemačka se kasnije zalagala za brzo priznanje Hrvatske, kao sredstvo za zaustavljanje daljeg nasilja. Krajem 1991. Nemačka je predstavila svoju odluku da prizna Hrvatsku kao svoju politiku i dužnost, lobirajući kod diplomata Evropske ekonomske zajednice (EEZ). Nemačka vlada je 19. decembra odlučila da odobri diplomatsko priznanje Hrvatskoj kao prvoj zemlji članici EEZ koja je to učinila. [26]

Policijska stanica Dalj je 2013. godine odlikovana Ordenom Nikole Šubića Zrinskog za junaštvo. Na 22. godišnjicu pogibije 39 policajaca, pripadnika ZNG i civilne odbrane ubijenih u Dalju 1. avgusta 1991. godine u stanici je otkriveno spomen-obeležje. [27] U Dalju je 26. novembra 2013. završeno spomen-obeležje poginulim civilima. [28]

Optužbe za ratne zločine od strane MKSJ uredi

Slobodan Milošević, predsednik Srbije 1991. godine, i Hadžić optuženi su od strane MKSJ za ratne zločine, uključujući naređivanje ubistva, istrebljenja, deportacije i mučenja nesrba u Dalju preko paravojnih formacija. [7] [29] Milošević je umro 2006. godine, četiri godine nakon što mu je počelo suđenje u Haškom tribunalu, pre nego što je donesena presuda. [30] Ažurirano: decembar 2013. suđenje Hadžiću je u toku u MKSJ od 2012. godine, a očekuje se da će biti završeno do kraja 2015. godine. [31]

Za ratne zločine MKSJ je teretio i Jovicu Stanišića, načelnika Službe državne bezbednosti MUP-a Srbije i Franka Simatovića, načelnika Jedinice za specijalne operacije Službe državne bezbednosti. Optužbe uključuju saučesništvo u mučenju grupe od sedam nesrpskih civila, uključujući dvojicu uhapšenih u Dalju 11. novembra 1991. godine. Pet uhapšenih ubile su paravojske SVG u Erdutu i sahranile ih u masovnu grobnicu u selu Ćelije. [32] Stanišić i Simatović su bili optuženi za kontrolu i obuku SVG. [33] Suđenje je počelo 2008. i rezultiralo je oslobađajućom presudom od strane sudskog veća MKSJ-a 30. maja 2013. godine. [34] Tužilac MKSJ je uložio žalbu na presudu, a proces je u toku ažurirano: decembar 2013. godine. [35]

Komandant 51. motorizovane brigade JNA Enes Taso optužen je 2010. za ratne zločine i zločine protiv čovečnosti počinjene u Dalju u periodu avgust-decembar 1991. godine. Taso se tereti za smrt dvojice policajaca u napadu JNA na policijsku stanicu Dalj, devet ratnih zarobljenika zarobljenih u Dalju, jedanaest zarobljenih u Vukovaru i 90 civila nesrpske nacionalnosti. [36] U maju 2012. hrvatske vlasti u Osijeku su započele suđenje dvojici hrvatskih Srba optuženih za ratne zločine nad hrvatskim civilima, uključujući grupno silovanje 20-godišnje žene i prisiljavanje njenih roditelja i braće i sestara da gledaju silovanje. Obojica su u septembru 2013. osuđeni na po 12 godina zatvora. [23] Ministar za pitanja hrvatskih branitelja je 2013. godine izjavio da su hrvatske vlasti podigle 150 optužnica za ratne zločine počinjene tokom masakra u Dalju i ratne zločine počinjene na području Dalja tokom rata. [21]

Izvori uredi

  1. ^ Hoare 2010, str. 117.
  2. ^ Hoare 2010, str. 118.
  3. ^ The New York Times & 19 August 1990. sfn greška: više ciljeva (2×): CITEREFThe_New_York_Times19_August_1990 (help)
  4. ^ ICTY & 12 June 2007.
  5. ^ Repe 2009, str. 141–142.
  6. ^ CIA 2002, str. 90.
  7. ^ a b v g d ICTY & 21 May 2004.
  8. ^ a b CIA 2002, str. 86.
  9. ^ Nazor 2007, str. 73.
  10. ^ a b v Nazor 2011a.
  11. ^ ICTY & 28 August 2003, str. 25561–25562.
  12. ^ Pavlaković, Pauković & Raos 2012, str. 362.
  13. ^ ICTY & 29 January 2003, str. 15153.
  14. ^ a b v g Nazor 2011b.
  15. ^ ICTY & 28 August 2003, str. 25554–25555.
  16. ^ a b MUP & 2 August 2011.
  17. ^ a b Šakić, Sedlar & Tojčić 1993, str. 425.
  18. ^ Rupić 2007, p. 240, note 207.
  19. ^ ICTY & 29 January 2003, str. 15155.
  20. ^ a b Libal 1997, str. 30.
  21. ^ a b Nova TV & 1 August 2013. sfn greška: više ciljeva (2×): CITEREFNova_TV1_August_2013 (help)
  22. ^ Bilić 2011, str. 290.
  23. ^ a b Jutarnji list & 4 September 2013. sfn greška: više ciljeva (2×): CITEREFJutarnji_list4_September_2013 (help)
  24. ^ The New York Times & 16 March 2008. sfn greška: više ciljeva (2×): CITEREFThe_New_York_Times16_March_2008 (help)
  25. ^ BBC News & 29 October 2001. sfn greška: više ciljeva (2×): CITEREFBBC_News29_October_2001 (help)
  26. ^ Lucarelli 2000, str. 125–129.
  27. ^ Večernji list & 1 August 2013. sfn greška: više ciljeva (2×): CITEREFVečernji_list1_August_2013 (help)
  28. ^ HRT & 26 November 2013. sfn greška: više ciljeva (2×): CITEREFHRT26_November_2013 (help)
  29. ^ ICTY & 23 October 2002.
  30. ^ Bieber 2010, str. 321.
  31. ^ Meron & 5 December 2013.
  32. ^ ICTY & 10 July 2008.
  33. ^ Sense Agency & 29 April 2008. sfn greška: više ciljeva (2×): CITEREFSense_Agency29_April_2008 (help)
  34. ^ ICTY & 30 May 2013.
  35. ^ ICTY & 25 September 2013.
  36. ^ Dubrovački vjesnik & 14 May 2010. sfn greška: više ciljeva (2×): CITEREFDubrovački_vjesnik14_May_2010 (help)

Dodatna literatura uredi

Knjige uredi

Članci u naučnim časopisima  uredi

Izveštaji vesti  uredi

Spoljašnje veze uredi

45° 29′ 10″ S; 18° 58′ 59″ I / 45.486132° S; 18.983002° I / 45.486132; 18.983002
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Масакр_у_Даљу&oldid=27789090”