Matija Gubec
Ambroz Matija Gubec (rođen 1538, pogubljen 15. februara 1573) bio je zagorski seljak, poznat kao vođa Hrvatsko-slovenačke seljačke bune.
Matija Gubec | |
|---|---|
 | |
| Datum rođenja | 1538. |
| Mesto rođenja | Hrvatska |
| Datum smrti | 15. februar 1573. |
| Mesto smrti | Zagreb |
.jpg)
Pre bune, Gubec je bio kmet na imanju zloglasnog vlastelina Franje Tahija u Hrvatskom Zagorju.[1]
Kada je izbila buna, seljaci su Gupca izabrali za jednog od vođa, a on je svojim ličnim vrlinama stekao najveći uticaj među vođama bune.[1] Tokom kratke bune, Gubec se pokazao kao sposoban organizator, i inspirišući vođa, pa je nakon smrti ušao u legendu.
Predvodio je seljačku vojsku u presudnoj bici kod Stubličkih Toplica, 9. februara, 1573. Pre bitke je održao govor u kome je pokušao da ubedi seljake da će im samo pobeda doneti slobodu, dok će im poraz doneti još nesreće. Nakon poraza je uhvaćen, i odveden u Zagreb, gde je javno mučen i pogubljen tako što je bio prisiljen da sedne na užareni metalni presto, a na glavu mu je postavljen užareni metalni venac čime je i „zvanično“ ovenčan kao seljački kralj, kako su ga feudalci nazivali, a potom je raščetvoren.
Iako je Gupčeva borba završena neuspehom, njegovo zaveštanje se odrazilo u lokalnom folkloru tokom narednih vekova.
U 20. veku, Tito i Komunistička partija Jugoslavije su evocirali sećanje na Gupca, tako što je jedna partizanska brigada u Sloveniji i jedna u Hrvatskoj nosila ime Matija Gubec.[1] Za vreme Tita, podignut mu je spomenik u Gornjoj Stubici, čiji je autor Antun Augustinčić.
U Nišu je jedna ulica po njemu nosila ime dok Skupština opštine Niš 2003. godine nije donela odluku da se ulica preimenuje u Ulicu majora Tepića[2]. U Beogradu, dve ulice nose njegovo ime, jedna je u Zemunu, a druga u Rakovici. U Pančevu je jedna ulica nosila naziv Matije Gupca u periodu od 1946. do 2018. godine kada je preimenovana u Dragutina Ilkića-Birte[3], a u naseljima Starčevo i Ivanovo i dalje postoji ulica Matije Gupca[4][5].
Osnovna škola u Tavankutu nosi njegovo ime.
Vidi još uredi
Izvori uredi
- ^ a b v Vojna enciklopedija. Beograd: Redakcija Vojne enciklopedije. 1972. str. tom 3, str. 347.
- ^ Glas javnosti: „Bulevar Zorana Đinđića“, Skupština opštine Niš promenila nazive ulice, Pristupljeno 12. 4. 2013.
- ^ „Ulica Dragutina Ilkića-Birte, Pančevo”. Ulice Pančeva (na jeziku: srpski). Pristupljeno 14. 8. 2021.
- ^ „Ulica Matije Gupca, Starčevo”. Ulice Pančeva (na jeziku: srpski). Pristupljeno 14. 8. 2021.
- ^ „Ulica Matije Gupca, Ivanovo”. Ulice Pančeva (na jeziku: srpski). Pristupljeno 14. 8. 2021.
Literatura uredi
- Vojna enciklopedija. Beograd: Redakcija Vojne enciklopedije. 1972. str. tom 3, str. 347.
