Mađarska zavera
"Mađarska zavera" se odnosi na činjenicu da su postojali nesporazumi unutar Dvojne monarhije, ne samo između različitih naroda i pokrajina, nego na prvom mestu između koncepcija o daljem proširenju monarhije na istok prema Solunu, pokreta u samoj Mađarskoj, za jačanje njene uloge. Na prvom mestu je osnova tom novom mađarskom samopouzdanju demografski rast njihovog stanovništva. Oko 1910. godine, oni su prvi put u istoriji postigli da na teritoriju zamišljene Velike Ugarske, od Rijeke do ondašnje moldavske granice, mađarsko stanovništvo prelazi 50% ukupnog stanovništva.[1] U vreme revolucije, imali su samo trećinu. To ne znači da su i u pojedinim pokrajinama dobili takvu većinu, ali su apetiti da se mađarska granica obeležava Milenijumskim kulama (Gardoš u Zemunu), kao i svuda okolo granica srednjovekovne Ugarske, u 20. veku počeli da rastu.[2]
Nesporazumi u monarhiji uredi
U zajedničkoj vladi, Austrijanci i Mađari se ne ponašaju uvek na isti način. Postoji određeni stepen razumevanja između mađarskog držanja i hrvatskih predstavnika u vreme Riječke i Zadarske rezolucije 1905. i 1906. godine. Postoji neslaganje oko pitanja kojem delu monarhije pripadaju Bosna i Hercegovina, jer su delovi u srednjem veku bivali u okviru mađarske kraljevine. Hrvate ohrabruju, pojedine partije, tajno.[2]
Najviše nesporazuma dolazi od pitanja mogućnosti uzajamne saradnje mađarske i južnoslovenske strane, bez uvida vlade u Beču u te poslove. Mađarska je izgledala kao da će početi da gori zbog unutrašnjih atentata na državne i javne dostojanstvenike.[2] Katolički listovi pozivaju da se omladina ne ugleda na mađarsku omladinu, zbog olakog hvatanja oružja za individualno ubijanje. Drugim rečima, atmosfera poverenja u atentate je značajnija na mađarskoj, nego na južnoslovenskoj strani.[2]
Pri takvom stanju stvari, postoji saradnja mađarskih i srpskih masonskih organizacija. U Beograd je došao francuski mason, kao učitelj mačovanja i francuskog jezika. Atentatorima iz "Mlade Bosne" je on pribavio revolver iz belgijske fabrike kojim će kasnije biti ubijen austrougarski prestolonaslednik. Saradnja sa masonskim središtem u Parizu nudi više stranputica nego rešenja. U srpskoj diplomatskoj građi postoji dokument da su u vreme Aneksije 1908. godine predstavnici mađarskih masona tajno dolazili u Beograd i sporazumevali se o zajedničkom nastupu u odnosu na politiku Beča. Ova bliska saradnja od 1909. do 1914. nije jasna. Nema dokumenata koji beleži susret masonskih organizacija koji bi vodili atentatu u Sarajevu. Tako ova mađarska teorija ojačava zaključak nekih istoričara da je preko ovih veza, srpska vlada kriva za atentat, zajedno sa francuskom. Ovo je vreme kada u srpskoj omladini dominira privrženost Francuskoj i njenim doktrinama. Prema Rusiji je ona konstantna, ali je na prvom mestu Skerlićeva ocena da je Rusija autokratska, Nemačka kaplarska, Austrougarska klerikalna i Britanija plutokratska carevina. Ostaje samo Francuska kao uzor demokratske države koju treba slediti.[2]
Reference uredi
- ^ Živojinović 2015, str. 32.
- ^ a b v g d Živojinović 2015, str. 33.
Literatura uredi
- Živojinović, Dragoljub (2015). Srbi i Prvi svetski rat 1914–1918. Beograd: SANU.