Memorijalni park Petrova Gora

Memorijalni park „Petrova gora“ (poznat i pod imenom Spomen-područje „Petrova gora“) osnovan je 1963. godine, s ciljem da se sačuva sećanje na teške borbe partizana protiv okupatora i njihovih domaćih saradnika i stradanja uglavnom srpskih civila na području Petrove gore. Park se sastoji od nekoliko istorijskih građevina, koje su posle Drugog svetskog rata rekonstruisane. Područje je tokom rata u Hrvatskoj bilo devastirano, a njegova obnova je pokrenuta 2004. godine.

Ovaj članak je deo članka o Spomenicima posvećenim Narodnooslobodilačkoj borbi 1941—1945.

Istorijat

Ratno vreme

U šumi Abez kod Vrginmosta, predstavnici CK KPH su 19. jula 1941. godine doneli odluku da se započe s oružanim ustankom protiv ustaško-okupatorske vlasti. Dana 27. jula, masovnim ustankom u selu Perna, započeo je opšti ustanak sela podno Petrove gore.

U septembru je donesena odluka o osnivanju prvih Narodnooslobodilačkih odbora, a u oktobru održana osnivačka sednica Glavnog štaba NOV Hrvatske. dana 12. januara 1942, Vojnić je bio prvo oslobođeno kotarsko mesto u Hrvatskoj. Početkom 1942, oslobođen je skoro čitav Kordun, a neprijatelj pokreće dve neuspešne ofanzive. Partizani su probijanjem obruča spasili između 8 000 i 10 000 staraca, žena i dece. Dana 22. novembra 1942, u Crevarskoj Strani osnovana je Osma kordunaška divizija NOVJ. na ovom području je gotovo neprekidno od 1942. boravio Kotarski komitet KPH za Karlovac.

Razvojem borbe, bile su osnovane razne obrtničke radionice i štamparije. U bolnicama na Petrovoj gori lečilo se oko 10 000 ranjenih boraca, a da nijedan nije pao neprijatelju u ruke. Od januara 1944, pa do oslobođenja, u Crnoj Lokvi je radila štamparija lista „Naprijed“, organa CK KPH.

Pripreme za uređenje spomen-parka

Posle završetka Drugog svetskog rata, zbog niza okolnosti, u ustaničkim krajevima Like, Korduna i Banije punih petnaest godina nije bilo organizovanog prikupljanja i zaštite izvornih dokumenata, niti uzimanja svedočanstva od preživelih učesnika i svedoka zbivanja događaja od 1941. do 1945. godine. Prikupljanjem građe konačno se počela baviti Komisija za historiju pri Kotarskom komitetu SKJ za Karlovac na čelu sa njenim sekretarom Đurom Zatezalom, 1960. godine.

Iste godine pokrenuto je evidentiranje istorijskih lokaliteta iz perioda NOB na Petrovoj gori, od kojih je većina bila u ruševnom stanju usled uticaja vremenskih prilika i neodržavanja. Bile su ruševne kuće partizanskih bolnica, štamparija, radionica, obrušene zemunice i zarasli putovi. jedino je uočljivo još bilo partizansko groblje.

Podaci i svedočanstva prikupljani su sve do sredine 1963. godine, te je evidentirano do 80 istorijskih lokaliteta na području Petrove gore. Na osnovu utvrđenih podataka, Konzervatorski zavod u Zagrebu doneo je Rešenje kojim se utvrđuje da spomeničko područje Petrove gore ima svojstvo spomenika kulture narodne revolucije, te je upisano u registar nepokretnih dobara kotara Karlovac.

Rad spomen-parka

Spomen-park „Petrova gora“ osnovan je 1963. godine, a za njegovog prvog upravitelja bio je izabran istoričar Mile Dakić. Mile Dakić je sve do 1990. godine nastavio da prikuplja građu vezanu uz ratnu istoriju Petrove gore.

Godine 1971, predsednik SFRJ, Josip Broz Tito, odlikovao je Centralnu partizansku bolnicu na Petrovoj gori Ordenom narodnog heroja.

Sedište uprave spomeničkog područja bilo je duže vremena u prostorijama zgrade Opštine Vojnić, a završetkom izgradnje spomenika na Petrovcu, premešteno je unutar njega.

Pre rata, memorijalni park je posećivalo više od 60 000 turista godišnje.

Stradanje 1990-ih i obnova

Memorijalni park je stradao tokom rata u Hrvatskoj od 1991. do 1995. godine. Dokumenti i stalan postav unutar spomenika na Petrovcu bili su odneseni ili uništeni, a sa spomenika su skidane skupocene oplate od nerđajućeg čelika. Područje je od tada bilo prepušteno propadanju i namernoj devastaciji. Godine 2004, na inicijativu SKD „Prosvjete“, pokrenuta je obnova oštećenih objekata uz finansijsku pomoć Ministarstva kulture Republike Hrvatske i opštine Vojnić.

Sadržaj spomen-parka

Neki od značajnijih istorijskih lokaliteta unutar spomen-parka, od ukupno njih 85, su Centralna partizanska bolnica u Pišin gaju, partizanske bolnice Kupinjak, Vrletne strane i Perna. Pokraj svake od ovih bolnica, nalaze se partizanska groblja, gde su sahranjivani partizani preminuli usled teških ranjavanja. Unutar Centralne partizanske bolnice, u zgradi operacione sale 2, bila je postavljena izložba dokumenata o razvoju NOR-a na Petrovoj gori.

U blizini partizanske bolnice nalazi se grob dr Marije Šlezinger. Njena želja na samrti, netom pre početka Četvrte neprijateljske ofanzive, bila je da je sahrane iznad zemunice u kojoj su bili skriveni civili i ranjenici, kako bi njen grob odvratio neprijatelja od pomisli da se neko skriva u skrivenoj zemunici. Na njenom grobu je podignuta spomen-ploča sa reljefom njenog lika (vajar Miroslav Urošević).

U blizini zemunice nalazi se groblje Centralne bolnice, na čijem ulazu stoji natpis sa stihovima Jure Kaštelana: „Oni žive u našim srcima, u našem djelu, vječni kao zemlja koja ih je rodila“. U sredini groblja je simbolična zajednička grobnica, gde svaka granitna kockica simbolizuje sahranjenog borca. Dalje od groblja nalazi se još nekoliko zemunica i koliba Centralne partzianske bolnice.

Jedno od centralni obeležja u sastavu memorijalnog parka je spomenik ustanku naroda Banije i Korduna, rad vajara Vojina Bakića. Nalazi se na vrhu Petrovac, a svečano je otvoren 4. oktobra 1981. godine. Oko spomenika bio je uređen prijemni trg, turističko-ugostiteljski objekat, ekonomski objekat, memorijalno stepenište i zajednička grobnica poginulih boraca NOVJ. Dok je spomenik još bio u izgradnji, 1979. godine, je odlučeno da se njegova unutrašnjost opremi stalnim muzejskim postavom. U prizemlju je bila uređena biblioteka, čitaonica i uprava spomen-parka, a na višim spratovima Muzej revolucije, sa stalnim postavom, posvećenim NOB-u naroda Banije, Korduna i susednih područja (Cazinska krajina, Gorski kotar, Lika, itd).

Vidi još

Spoljašnje veze

MDC.hr: Memorijalni park Petrova gora
Skdprosvjeta.com: Obnova Memorijalnog parka Petrova gora Arhivirano na sajtu Wayback Machine (26. септембар 2015)
Muljava.com: Fotogalerije
Kako je tražena pomoć iz Knina za „revitalizaciju“ Petrove gore^{[мртва веза]}
Snv.hr: Hrvatske šume prekrajaju historiju Petrove gore (16. I 2009) Архивирано на сајту Wayback Machine (21. август 2011)
Đuro Zatezalo, „Petrova gora“ (pdf fajl) Архивирано на сајту Wayback Machine (4. mart 2016)