Meropsi

Meropah je naziv za pripadnika najbrojnije kategorije zavisnih zemljoradnika u srednjovekovnoj Srbiji. Meropsi su bili opterećeni najvećim rabotama u proizvodnji žitarica za feudalne gospodare. Živeli su na selu i bavili su se zemljoradnjom kao osnovnim zanimanjem. Za meropahe su se još koristili i termini zemljanin, Srbljin, zemljani ljudi, zemaljski ljudi ili samo ljudi.

Obaveze meropaha

Pored proizvodnje žitarica, meropsi su bili opterećeni mnogobrojnim drugim obavezama koje se mogu razvrstati u tri grupe: obaveze prema crkvi; obaveze prema vladaru i državi; obaveze prema gospodarima ili gospodarima vlastelinstva. Obaveze prema crkvi bile su najmanje. Svodile su se na bir, crkveni dohodak koga su popovi skupljali od vernika u novcu ili u naturi. Obaveze prema vladaru i državi bile su različite. Meropsi su svojim radom omogućavali vlasteli i pronijarima da lično učestvuju u vojsci i da sa sobom povedu određeni broj ratnika. Ova obaveza nazivala se "vojska". Vojnoj službi pripadala je i obaveza "gradozidanija" (podizanje i obnova gradova i razrušenih građevina). Teretila je sve merophe. Meropsi su jednom godišnje vladaru plaćali soće, a od početka 15. veka i unče. Obaveze u korist vladara ili države bile su još i: obrok (obaveza davanja hrane vladaru), pozob (obaveza davanja zobi), provod (praćenje vladara do granice župe ili utvrđenog mesta), ponos (prevoz vladarevih stvari na svojim konjima).

Obaveze prema gospodarima seoskih naselja bile su najbrojnije, a mogu se podeliti na rabote i danke. Meropsi kao zemljoradnici na crkvenim posedima bili su dužni da za račun svojih gospodara uzoru deonicu zemljišta površine od 7,5 do 9 mati, da je zaseju žitaricama i obave sve poljoprivredne radove od setve do žetve i vršidbe. Preko toga, morali su da žanju žito tri dana i još približno toliko vremena da utroše u plevljenju i žitotrebljenju. Seno su pripremali tri dana, a obrađivali su i deonicu vinograda površine od jednog mata godišnje. Po potrebi su dovozili drva za ogrev, luč za osvetljenje, učestvovali su u lovu i ribolovu, davali su desetak od pčela, žitarice i hmelj za spravljanje piva, a donosili su i pokpone. Gospodari su mogli zahtevati i veće podanke, ali su morali smanjiti rabote. Dušanovim zakonikom normirane su ukupne rabote meropaha na posedima pronijara i nekim crkvenim vlastelinstvima. Svedene su na dva dana nedeljno, uz jedan dan pripremanja sena i jedan dan rada u vinogradu. Pronijari su od meropaha dobijali i soće.

Meropsi su raspolagali slobodno svojim deonicama zemljišta uz uslov da na njima ima rabotnika. Bilo im je zabranjeno da napuštaju gospodare kojima su potčinjeni i sela u kojima su živeli. Nisu smeli da se žene u vlahe. Meropsi nisu mogli da promene zanimanje. Gospodari od svojih meropaha nisu mogli zahtevati veće rabote ili dažbine od predviđenih. Ukoliko bi to učinili, meropsi su imali pravo da ih sude i da zahtevaju nadoknadu štete. Sve obaveze teretile su odraslu mušku glavu, a ukoliko je nije bilo, gospodar vlastelinstva je imao pravo da ženama meropaha oduzme vinograde i njive i da ih dodeli onome ko je sposoban da izvršava svoje obaveze. Udovicama bez muške dece bilo je dozvoljeno da zadrže selište, vrt i glavnu njivu.

Vidi još

Izvori

Blagojević, Miloš (2004). „Meropsi i otroci - baštinici i posadnici u Grbaljskom rukopisu Dušanovog zakonika”. Glas SANU. 396 (12): 21—60.
Ćirković, Sima; Mihaljčić, Rade, ur. (1999). Leksikon srpskog srednjeg veka (The Lexicon of Serbian Middle Ages). Beograd: Knowledge.
Stojan Novaković: Zakonik Stefana Dušana, cara srpskog : 1349 i 1354, Digitalna Narodna biblioteka Srbije
Jevtić, Dragoš; Popović, Dragoljub (2003). Narodna pravna istorija. Beograd: Savremena administracija.