Mejn

Mejn (engl. Maine), država je smeštena na krajnjem severoistoku SAD. Prema istoku i jugu izlazi na Atlantski okean, prema severoistoku se graniči sa kanadskom provincijom Nju Branzvik, a prema severozapadu sa provincijom Kvebek, prema zapadu se graniči sa državom Nju Hempšir. Mejn je smešten u delu SAD poznatom kao Nova Engleska. Poznat je po svom krajoliku – razuđenoj, kamenitoj obali, niskim planinama, gustim šumama i živopisnim vodotocima. Takođe je poznat i po svojoj kuhinji naročito po jastozima i školjkama. Politički je Mejn poznat kao jedina američka savezna država u kojoj Indijanci imaju svoje poslanike - naime, plemena Penobskot, Pasamakvodi i Malasit svaka biraju po jednog poslanika za državni Predstavnički dom svake dve godine; njihovi poslanici nemaju puno pravo glasa već im je autoritet ograničen na indijanska pitanja.

Mejn
Zastava Grb
Država	SAD
Glavni grad	Ogasta
Najveći grad	Portland
Proglašenje za  državu	— datum: 15. mart 1820.  — poredak: 23.
Guverner	Dženet Mils
Površina	91.646 km2
Stanovništvo	2010.
— broj st.	1.328.361
— gustina st.	14,49 st./km2
— ISO 3166-2	US-ME
Zvanični veb-sajt

Geografija

Mejn je najsevernija i najveća država u Novoj Engleskoj jer zauzima skoro polovinu površine te oblasti. Za Mejn je karakteristično to da se graniči sa samo jednom državom SAD, Nju Hempširom prema zapadu. Mejn je najistočnija država SAD, a gradovi Istport i Lubek su dva najistočnija mesta u Sjedinjenim Državama. Najsevernije naselje u Mejnu je Estkort Stejšon.

Jezero Mushed je najveće jezero u Novoj Engleskoj. Ostrva Makijas Sil i Nort Rok spadaju među četiri oblasti oko kojih se spore SAD i Kanada.

Skoro devedeset posto Mejna je pokriveno šumom. Šumske oblasti su uglavnom nenaseljene a neke nisu ni politički organizovane. Tako na primer Severozapadni Arustuk je neorganizovana teritorija a prostire se na površini od 6.910 km² i ima 27 stanovnika ili jednu osobu na 260 km².

Mejn se nalazi u biomu širokolisnih i mešovitih šuma umerenih predela. U predelima duž centralne i južne obale nalaze se Severoistočne obalske šume u kojima preovlađuje hrast, dok se u ostatku države prostiru Severnoengleske-Akadijske šume.

Obala Mejna je dugačka oko 400 km. Najistočnija tačka Mejna a ujedno i kontinentalnog dela SAD je Vest Kvodi Hed (engl. West Quoddy Head). Obala Mejna ima mnogo zaliva, rtova i litica. U unutrašnjosti se nalaze jezera, reke, šume i planine.

Obala Mejna pored Nacionalnog parka Akadija.

Najveći deo krajolika Mejna je stvoren usled snažne glacijalne aktivnosti na kraju poslednjeg ledenog doba. U tom periodu su nastali moreuz Soms i Babl Rok. Moreuz Soms se smatra jedinim fjordom na istočnoj obali SAD i dostiže dubinu do 50 metara. Velika dubina ovog moreuza omogućava brodovima da se kreću skoro celom njegovom dužinom. Takođe je pogodan i za brodogradilišta. Babl Rok poznat i kao glacijalno čudo je jedan veliki kamen nataknut na ivicu planine Babl u Nacionalnom parku Akadija. Na osnovu analize granita, geolozi su utvrdili da su glečeri pomerili taj kamen sa udaljenosti od oko 50 km.

Butbej Harbor

Nacionalni park Akadija je jedini nacionalni park u Novoj Engleskoj.

Istorija

Tokom Ledenog doba na području današnjeg Mejna nastalo je na stotine zaliva, uvala i živopisnih luka koje postoje i danas. Prilikom povlačenja leda nastalo je blizu dve hiljade ostrva kod obale Mejna.

Prvobitni stanovnici

Prvobitni stanovnici ove oblasti su bili potomci lovaca iz perioda Ledenog doba. O ovim ljudima se malo zna, osim da su se razvili znatno pre Mikmak i Abnaki Indijanaca. Oni su bili poznati kao crveni ljudi zbog crvene glina koju su koristili za obeležavanje grobova. Smatra se da najstariji grobovi stanovnika Mejna datiraju od tri hiljade godina pre nove ere.

Mikmaki Indijanci u istočnom Mejnu i Nju Branzviku su uglavnom bili ratoborno pleme, dok su brojniji Abnaki (ili Vabanaki) Indijanci bili miroljubivo pleme, koje se bavilo poljoprivredom i ribarstvom. Iako su nekada desetine plemena naseljavala Mejn danas postoje samo četiri. Pleme Pasamakvodi broji oko 1.500 pripadnika i živi u dva rezervata. Pleme Penobskoti broji oko 1.200 pripadnika i živi na ostrvu Indijan na reci Penobskot. Pleme Mikmak ima 482 pripadnika i živi u okrugu Arustuk, dok je pleme Malisita sa 554 pripadnika smešteno blizu Haultona.

Otkriće i kolonizacija

Pretpostavka je da je pet stotina godina pre Kolumbovog „otkrića“ Amerike, Lejf Erikson sa posadom od trideset Vikinga stigao do današnjeg Mejna i pokušao da osnuje naseobinu.

Džon Kabot, italijanski moreplovac u službi engleskog kralja Henrija VII, je 1498. uplovio je u vode Severne Amerike i smatra se da je istražio obalu Mejna, iako ne postoje konkretni dokazi o tome. Jedan vek kasnije više evropskih brodova je nakratko posetilo ovu oblast, neki od njih su pristajali zbog popravki i radi snabdevanja hranom.

Prva naseobina u današnjem Mejnu je bila osnovana 1607. godine od strane kompanije „Plimut“ u Pophamu, iste godine kada je osnovana kolonija Džejmstaun u Virdžiniji. S obzirom da kolonija Popham nije uspela da preživi surove zime u Mejnu, Džejmstaun se smatra najstarijom trajnom naseobinom u SAD.

Tokom 1620-ih osnovane su brojne engleske naseobine duž obale Mejna, međutim zbog surove klime, siromaštva i napada Indijanaca veći broj tih kolonija uništen tokom narednih godina. Početak 17. veka dočekalo je samo nekoliko kolonija. Dotle je Masačusets kupio veći deo teritorije Mejna, taj sporazum je trajao sve do 1820. kada je Mejn postao država.

Ratovi sa Francuzima i Indijancima

Pitanje uprave nad Mejnom bilo je predmet spora između Engleske i Francuske tokom prve polovine 18. veka. Ovo razdoblje obeležili su i brojni upadi Indijanaca na naseobine belaca. Ovi prepadi su bili podržani od strane Francuza jer su želeli da oteraju Engleze sa te teritorije.

Prekretnicu u ratnim operacijama predstavljalo je zauzimanje francuske luke u Luisburgu u Novoj Škotskoj, 1745. godine od strane trupa predvođenih Vilijamom Peperelom. Sporazum u Parizu je potpisan 1763. kojim su se Francuzi odrekli pretenzija na ovu teritoriju.

Smanjenje indijanskih napada polovinom 18. veka i poklanjanje zemlje od strane Masačusetsa doprinelo je porastu broja stanovnika u Mejnu. Između 1743. i 1763. broj stanovnika se uvećao sa 12.000 na 24.000. Do kraja veka broj stanovnika Mejna je porastao na 150.000.

Američka revolucija

Otpor britanskoj poreskoj politici je počeo još 1765. kada je grupa ljudi zaplenila poreske markice u Falmutu, današnjem Portlandu, dok su napadi na poreske službenike postali učestali.

Godinu dana posle Bostonske čajanke, u Mejnu se odigrao sličan događaj kada je grupa ljudi zapalila tovar čaja koji je bio uskladišten u Jorku.

Nakon izbijanja oružanog sukoba u Leksingtonu i Konkordu, stotine muškaraca iz Mejna su se priključili borbi za nezavisnost. Dosta borbi je bilo i u unutrašnjosti Mejna.

Britanski brodovi su 1775, pod komandom kapetana Henrija Movata, bombardovali i spalili Falmut. Tim činom su Britanci želeli da kazne stanovnike tog mesta zbog njihovog suprotstavljanja britanskoj Kruni.

Prva pomorska bitka tokom Američke revolucije dogodila se u junu 1775. kada je grupa rodoljuba blizu Makijasa zarobila brod „Margareta“. Kasnije te godine grupa muškaraca iz Mejna pridružila se pukovniku Benediktu Arnoldu na njegovom dugom maršu kroz severne šume u pokušaju da zauzme Kvebek. Prilikom pokušaja američke mornarice da 1779. godine zauzme britansko utvrđenje Kastin došlo je do najkrvavije pomorske bitke tokom Američke revolucije.

Tokom Američke revolucije Mejn je pretrpeo velike gubitke, oko hiljadu ljudi je poginulo, trgovina je zamrla, glavni grad je sravnjen sa zemljom, a troškovi Mejna su bili veći nego kasnije u Američkom građanskom ratu.

Državnost

Nakon Američke revolucije kolonisti u Mejnu počinju da traže otcepljenje od Masačusetsa. Obalski trgovci, koji su u to vreme održavali ravnotežu političke moći, su se suprotstavljali pokretu za otcepljenje. Svoj stav su promenili kada je izbio Rat iz 1812. jer se Masačusets pokazao kao nesposoban da zaštiti ljude u ovoj eksklavi od upada britanskih trupa.

Zbog pojačanih zahteva za dobijanje statusa države Kongres SAD je prema odredbama Misuri kompromisa 15. marta 1820. proglasio Mejn za 23. državu SAD. Zbog potrebe da se održi ravnoteža između država u kojima je bilo dozvoljeno robovlasništvo i onih u kojima to nije, nakon priključenja Mejna godinu dana kasnije SAD se pridružuje država Misuri, u kojoj je za razliku od Mejna bilo dozvoljeno robovlasništvo.

Prilikom stupanja u Uniju Mejn je imao skoro tri stotine hiljada stanovnika, sastojao se od devet okruga i 236 naseljenih mesta.

Prvi guverner Mejna je bio Vilijam King, ugledni trgovac i brodograditelj. Kao privremeni glavni grad odabran je Portland, da bi prestonica 1832. bila preseljena u Ogastu.

Problem sa severoistočnom granicom

Kopija engleske mape Mejna, izrađena negde oko 1670.

Granica između Mejna i Nju Branzvika je često bila predmet rasprave godinama nakon Američke revolucije. Sukob je tinjao sve do 1839, kada je zapretila opasnost od izbijanja rata. Britanci su angažovali nekoliko stotina vojnika iz Kvebeka, dok je Kongres SAD odobrio deset miliona dolara za vojne troškove ukoliko dođe do izbijanja rata. Mobilisano je oko pedeset hiljada vojnika a general-major Vinfild Skot je poslat da predupredi krvoproliće. Skot je uspeo da izdejstvuje privremeni sporazum između dve strane.

Sporazum Vebster-Ešbarton je potpisan 1842. između državnog sekretara SAD Danijela Vebstera i engleskog specijalnog ministra lorda Ešbartona, kojim je konačno rešeno pitanje severoistočne granice Mejna.

Ekonomski razvoj

Nakon dobijanja statusa države došlo je do razvoja rudarstva i industrije što je dovelo do snažnog ekonomskog rasta.

Pored prerade drveta procvat je doživelo i ribarstvo kao i brodogradnja. Takođe se razvila i proizvodnja leda, granita i kreča.

Fabrike koje je pokretala voda su počele da niču pored brojnih mlinova koji su već bili smešteni duž najznačajnijih reka u Mejnu. To doprinosi razvoju proizvodnje tekstila, papira i proizvoda od kože.

Ribarstvo i poljoprivreda su takođe bili veoma važni ali su bili predmet velikih ekonomskih fluktuacija.

Građanski rat

U Mejnu, koji je postao država SAD kao država u kojoj nije dozvoljeno robovlasništvo, je postojala duga tradicija borbe protiv robovlasništva. Udruženja abolicionista su osnovana još 25 godina pre početka Američkog građanskog rata.

Doprinos Mejna u vojsci Unije je bio prilično veliki. Oko 73.000 hiljade vojnika iz Mejna je bilo angažovano u vojsci Unije a njih deset posto je poginulo tokom rata.

Dva generala iz Mejna su se istakla tokom ovog rata. Oliver Otis Hauard se istakao i bitkama kod Getisburga i Bul Rana a Džošua L. Čemberlen u bici kod Litl Raund Topa. Čemberlen je komandovao trupama Unije kojima se predao general Robert Li kod Apomatoksa. Nakon rata izabran je za guvernera Mejna.

Oba generala su bila privržena školstvu pa je Hauard osnovao Univerzitet Hauard (engl. Howard University) i bio je njegov prvi predsednik, dok je Čemberlen bio predsednik Koledža Boudin (engl. Bowdoin College).

Tri diva

Prohibicija i abolicionistički pokreti omogućili su osnivanje Republikanske stranke u Mejnu 1854. godine. Hanibal Hamlin, senator SAD iz redova demokrata, istupio je iz svoje stranke zbog nesuglasica oko robovlasništva. On je osnovao Republikansku stranku u Mejnu i bio je prvi guverner Mejna iz redova te stranke. Izborom Abrahama Linkolna za predsednika SAD, Hamlin je postao potpredsednik.

Tokom ovog razdoblja pojavila se najznačajnija politička ličnost Mejna u 19. veku, Džejms G. Blejn. Od sredine 1860-ih do kraja veka Blejn je praktično vladao nacionalnom a samim tim i politikom u Mejnu jer je bio predsedavajući Predstavničkog doma SAD, uticajan senator, tri puta je bio državni sekretar. Bio je kandidat Republikanske stranke na izborima 1884. ali je izgubio od demokrate Grovera Klivlenda.

Treći značajni političar iz tog razdoblja bio je Tomas B. Rid član Kongresa SAD tokom poslednje četvrtine 19. veka. Tri puta je bio predsedavajući Predstavničkog doma a zbog svoje oštrine i odlučnosti da progura određene zakone dobio je nadimak „Car Rid“.

Industrijski rast

Nakon velikih otkrića u proizvodnji struje 1890-ih, Mejn je počeo da koristi svoje rečne potencijale za izgradnju hidroelektrana. Elektrane su izgrađene na rekama Androskogin, Kenebek, Penobskot i Sako.

I tokom 20. veka se nastavio rast industrijske proizvodnje u Mejnu ali po znatno nižoj stopi. Velike farme na kojima se uzgajao krompir, ćuretina i proizvodili mlečni proizvodi zamenio je veliki broj malih gazdinstava.

Velika ekonomska kriza tokom 1930-ih odrazila se i na ekonomiju Mejna.

Tokom druge polovine 20. veka Mejn je imao problem da uskladi industrijski razvoj zasnovan na korišćenju prirodnih resursa i zaštitu životne sredine.

Današnja politika Mejna

Uz retke izuzetke, Republikanska stranka vladala je političkom scenom Mejna ceo vek, od osnivanja stranke 1854. do izbora demokrate Edmunda S. Maskija za guvernera 1954. Maski i mala grupa mladih naprednih ljudi je uspela da Mejn učini istinskom dvopartijskom državom.

Maski je 1958. postao senator SAD. Postao je predvodnik u borbi za čistu životnu sredinu a takođe se profilisao kao stručnjak za zakonodavstvo i kontrolu budžeta. Na izborima za predsednika SAD 1968. bio je kandidat za potpredsednika zajedno sa Hubertom Hamfrijem a četiri godine kasnije bio je jedan od glavnih kandidata za predsedničku nominaciju.

Predsednik SAD Džimi Karter ga je 1979. imenovao za državnog sekretara

Demografija

Demografija

1900.	1910.	1920.	1930.	1940.	1950.	1960.	1970.	1980.	1990.	2000.	2010.
694.466	742.371	768.014	797.423	847.226	913.774	969.265	992.048	1.124.660	1.227.928	1.274.923	1.328.361

Prema proceni Uprave SAD za popis stanovništva (engl. United States Census Bureau) u Mejnu je 1. jula 2011. živelo 1.328.118 ljudi što je smanjenje do 0,01% u odnosu na popis koji je obavljen 2010. Mejn je 2008. imao 1.321.504 stanovnika što predstavlja povećanje od 6.250 ljudi ili 0,5% u odnosu na 2007. godinu. U odnosu na 2000. godinu broj stanovnika se u tom razdoblju povećao za 46.582 ili 3,7%. Zahvaljujući prirodnom priraštaju broj stanovnika je povećan za 6.413 (71.276 rođenih minus 64.863 umrlih), dok su novopridošli stanovnici doprineli povećanju od 41.808 ljudi. Od tog broja 5.004 su imigranti, dok su 36.804 stanovnika migranti iz drugih država.

Sa 14,49 stanovnika po kvadratnom kilometru Mejn je najređe naseljena država SAD istočno od reke Misisipi.

Šire područje Portlanda je najgušće naseljeni deo sa skoro 20% stanovnika Mejna. U 2009. Mejn je bio jedna od tri države koje su imale smanjenje broja stanovnika.

Rase, etničko poreklo i jezik

Prema popisu iz 2010. 94,4% stanovništva Mejna su činili belci, 1,1% crnci, 0,6% Indijanci i aljaški domoroci, jedan posto ljudi poreklom iz Azije, 0,1 pripadnici neke druge rase i 1,4% melezi. Latinoamerikanci i osobe španskog porekla su činili 1,3% stanovništva Mejna.

Prema etničkom poreklu najveće grupe u Mejnu su :

• 30,6% Englezi
• 25,0% Franko-Kanađani
• 18,3% Irci
• 8,3% Nemci
• 5,8% Italijani
• 4,8% Škoti
• 2,6% Škoti-Irci
• 2,3% Poljaci

Mejn je posle Nju Hempšira na drugom mestu među državama po broju Amerikanaca francuskog porekla. Takođe ima i najveći procenat belaca koji nisu latinoameričkog porekla. Mejn ima najveći procenat govornika francuskog jezika u SAD. Prema popisu iz 2000. godine 92,25% stanovnika Mejna je govorilo engleski kod kuće dok je 5,28% govorilo francuski u poređenju sa Luizijanom gde je taj procenat 4,68%.

Religija

Prema veroispovesti stanovništvo Mejna se može prikazati sledećim podacima:

• hrišćani – 82%
  • protestanti – 45%
    • baptisti – 16%
    • metodisti – 9%
    • pripadnici episkopalne crkve – 8%
    • Ujedinjena crkva Hrista – 8%
    • Pentekostalna crkva – 6%
    • luterani – 3%
    • ostale protestantske crkve – 10%
  • rimokatolici – 37%
  • drugi hrišćani – 1%
• ostale religije – 1%
• nereligiozne osobe – 17%

Spoljašnje veze

• Zvanični veb-sajt