Milan Spasić
Milan Spasić (Beograd, 8. novembar 1909 — Boka kotorska, 17. april 1941) bio je poručnik bojnog broda druge klase Jugoslovenske vojske, koji je tokom Aprilskog rata 1941, zajedno sa svojim saborcem Sergejem Mašerom, potopio razarač „Zagreb“ da ne bi pao u ruke Italijanima. Spasić i Mašera, koji su u ovoj akciji poginuli i posthumno su 1973. proglašeni za narodne heroje Jugoslavije.
| milan spasić | |||
|---|---|---|---|
 Milan Spasić | |||
| Lični podaci | |||
| Datum rođenja | 8. novembar 1909. | ||
| Mesto rođenja | Beograd, Kraljevina Srbija | ||
| Datum smrti | 17. april 1941. (31 god.) | ||
| Mesto smrti | Boka kotorska, Kraljevina Jugoslavija | ||
| Profesija | vojno lice | ||
| Delovanje | |||
| Služba | Jugoslovenska vojska 1932 — 1941. | ||
| Čin | poručnik bojnog broda II klase | ||
| Heroj | |||
| Narodni heroj od | 10. septembra 1973. | ||
| Odlikovanja |
| ||
Biografija uredi
Rođen je 8. novembra 1909. godine u Beogradu. Potiče iz siromašne porodice poreklom iz Sjenice. Odrastao je i školovao se u Beogradu. Gimnaziju je završio 1929. godine, s odličnim uspehom. Iste godine u jesen, primljen je, kao prvi u rangu, u Sedmu klasu Pomorske vojne akademije u Dubrovniku. Diplomirao je i stekao čin poručnika korvete, 1932. godine, kao prvi u rangu. Za vreme školovanja završio je kurs za torpedo-minersku specijalizaciju.
Prilikom putovanja školskog broda „Jadran“ u Severnu Ameriku, 1937. godine, poverena mu je navigacija. Posle više od dvadeset dana jedrenja po pučini, „Jadran“ je, u tačno određeno vreme i na predviđenoj udaljenosti, prošao kraj Bermudskih ostrva. To je bio pravi podvig, imajući u vidu način plovidbe i skromnu navigacijsku opremu.
U trenutku izbijanja Aprilskog rata, 1941. godine, Spasić se, u činu poručnika bojnog broda druge klase, nalazio na mestu torpedo-minerskog oficira na razaraču „Zagreb“ u Boki kotorskoj. U času napada italijanskih bombardera na Boku, ujutro 6. aprila, „Zagreb“ je bio privezan uz molo u Dobroti. Pet bombardera, s velike visine, sručilo je na njega tovar bombi, koje su pale svega nekoliko desetina metara od broda. Brod se tresao od eksplozija, ali nije pretrpeo nikakvu štetu. Sledećih dana, zbog loših vremenskih prilika, aktivnost neprijateljske avijacije svela se samo na letove izviđača. Ponovni veći napad na Boku Kotorsku i brodove u njoj izvršen je 13. aprila, ali opet bez posledica. Iako je ostala netaknuta, flota je, zbog razvoja situacije na kopnu sve više gubila borbenu gotovost, pogotovo kada je brodovima naređeno da se maskiraju, a posade iskrcaju na kopno. Potom je 15. aprila, došlo i obaveštenje o primirju, kao i zabrana da se brodovi potope i da se na neprijateljske avione otvara vatra. Dana 17. aprila, kada je stigla vest o kapitulaciji Vojske Kraljevine Jugoslavije i kada su Italijani počeli da ulaze u Boku kotorsku, posadama je naređeno da se brodovi napuste.
Oficire Milana Spasića i Sergeja Mašeru, bolno je pogodio brzi slom Jugoslavije i fašistička okupacija. Ne videći mogućnost da se borba nastavi, odlučili su da svoj brod unište i poginu na njemu. Razarač „Zagreb“ je prvo napustila posada, zatim mlađi oficiri, a oko 14 časova uz brod je pristigao motorni čamac da preveze komandanta, prvog oficira, poručnike Spasića i Mašeru i jednog artiljerijskog narednika. Međutim, prema dogovoru, Spasić i Mašera su odbili da uđu u čamac i saopštili komandantu da će pripaliti štapine koji su vodili do municionih komora. Stavljen pred svršen čin, komandant se sa ostalima brzo udaljio. Nekoliko minuta kasnije eksplodirala je prva, a potom i druga municiona komora, a brod je raznet u komade, nestao s površine zajedno s oficirima koji su ga digli u vazduh. Spasić i Mašera su poslednji put viđeni kako pozdravljaju zastavu neposredno pre eksplozije.
Ribari su sutradan, u Tivatskom zalivu otkrili leš u mornaričkoj uniformi, za koji je ustanovljeno da je leš Milana Spasića. Sahranjen je 19. aprila, na vojničkom groblju Savini, kraj Herceg Novog, uz učešće građana, mornara i svojih drugova. Impresionirani tolikim junaštvom i patriotizmom, Italijani su na sahranu uputili vod vojnika, koji mu je odao vojne počasti.
Ovaj hrabri čin dvojice jugoslovenskih oficira, izazvao je veliku pažnji britanskih medija, koji su dosta pisali o ovom događaju. Ukazom Vlade Kraljevine Jugoslavije u egzilu od 27. januara 1942. godine, Spasić je posthumno odlikovan Ordenom Karađorđeve zvezde sa mačevima četvrtog reda zajedno sa Sergejem Mašerom.[1] Iste godine u okviru jedne britanske kasarne na Malti postavljena je spomen-ploča posvećena Milanu Spasiću i Sergeju Mašeri. Britanski publicista je 1944. godine u svojoj knjizi „Mornarice u egzilu“ (engl. Navies in Exile), posebno istakao podvig Spasića i Mašere. Godine 1968. Francuzi su o ovom događaju snimili film pod nazivom „Plamen nad Jadranom“ (franc. Flammes sur l'Adriatique), za koji je scenario napisao Meša Selimović.
Povodom tridesetogodišnjice Jugoslovenske ratne mornarice, predsednik SFR Jugoslavije Josip Broz Tito je 10. septembra 1973. godine doneo Ukaz o proglašenju Milana Spasića i Sergeja Mašere za narodne heroje.[2] U gradskom parku, u Tivtu, nalazi se spomenik ovoj dvojici hrabrih mornaričkih oficira, a u beogradskom naselju Žarkovo, nalazi se Ulica poručnika Spasića i Mašere.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Ukaz V. K. Br. 53, Službene novine (ratno izdanje), Broj 5, 31. januar 1942.
- ^ „Spasić i Mašera narodni heroji”. istorijskenovine.unilib.rs. Borba. 10. 9. 1973. str. 5.
Literatura uredi
- Vojna enciklopedija (knjiga deveta). Beograd 1975. godina.
- Narodni heroji Jugoslavije. Beograd: Mladost. 1975.
