Milica Tomić
Milica Tomić (rođ. Miletić; Novi Sad, 30. novembar 1859 — Novi Sad, 24. novembar 1944) bila je srpska političarka, poslanica, urednica i aktivistkinja.
| Milica Tomić | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 30. novembar 1859. |
| Mesto rođenja | Novi Sad, Austrijsko carstvo |
| Datum smrti | 24. novembar 1944. (84 god.) |
| Mesto smrti | Novi Sad, SFRJ |
| Porodica | |
| Supružnik | Jaša Tomić |
| Roditelji | Svetozar Miletić |
Biografija uredi
Poreklo i brak sa Jašom uredi
Rođena je u Novom Sadu, kao ćerka Svetozara Miletića, političkog prvaka Srba u Ugarskoj, koji je nadahnut nacionalnim duhom dao svojoj ćerki ime po prvoj srpskoj pesnikinji Milici Stojadinović Srpkinji. Pored toga što joj je otac bio uticajan političar, Milica se udala za Jašu Tomića, koji je takođe bio značajna figura u političkom životu, kao vođa moćne radikalne stranke u Vojvodini krajem 19. i početkom 20. veka. S obzirom na porodične i bračne veze, ne čudi što je teško razdvojiti privatnu od javne sfere u životu Milice Tomić. Od najranije mladosti bila je politički aktivna uz izuzetno snažne i uticajne muške figure, a posebno je intrigantno da se Milica Tomić u potpunosti povukla iz javnog života nakon muževljeve smrti 1922. godine.[1]
Da je život Milice Tomić uvek bio preplet privatnog i javnog, najbolje svedoči upravo njen odnos sa Jašom Tomićem. Poznanstvo Milice i Jaše započelo je kao profesionalna veza tokom preuzimanja lista „Zastava“. Želeći da sačuva novine od suprotstavljene političke opcije, Milica (Miletić) odlučuje da ih poveri Tomiću, koji, takođe, iz političkih razloga preuzima uređivanje ove izuzetno značajne i uticajne publikacije. Međutim, ubrzo nakon poslovnog dogovora, i najverovatnije i pored aktuelne veze sa drugim čovekom, Milica se udaje za Jašu Tomića, a ovaj brak izaziva „buru“ u javnosti i različito se komentariše, a najčešće kao brak iz obostranog koristoljublja.[2]
Međutim, život bračnog para Tomić, kao izuzetno čvrsta, profesionalna i lična povezanost između ovo dvoje bračnih, ali i poslovnih partnera, ukazuje i na drugačije osnove njihove veze, kao i na netačnost nagađanja javnog mnjenja, koje će u velikoj meri, a često i presudno, uticati na njihov bračni život. Vrhunac „uticaja“ javnog mnjenja na njihov privatni život bila je polemika koju su vodili u novinama sa liberalom Mišom Dimitrijevićem, koja je rezultirala time da je Jaša Tomić na novosadskoj železničkoj stanici nožem ubio Mišu Dimitrijevića, nakon čega je osuđen na zatvorsku kaznu, te je proveo šest godina u zatvoru. U sukobu Tomić-Dimitrijević do konačnog obračuna došlo je tek nakon Dimitrijevićevog napada na Milicu, kada je u javnost izneo njeno devojačko ljubavno pismo za koje je smatrao da diskredituje ne samo Milicu Tomić, već i njen brak. Ovaj, u svojoj osnovi politički sukob, imao je sve odlike savremenih političko-medijskih (novinarskih) afera u kojima se ne preza od „prljavih“ sredstava kojima se osporava i unižava protivnik, a koja se najčešće svode na mešanje privatnih okolnosti i javnog delovanja, tako što se iz sfere privatnosti preuzimaju pogodne, više ili manje tačne, ili se plasiraju potpuno netačne, informacije kako bi se diskreditovalo nečije javno lice.[3]
Društveno-politička delatnost uredi
Najveći deo života Milica Tomić provela je u Novom Sadu baveći se politikom, uređivanjem časopisa i feminističko-emancipatorskim aktivizmom. Školovala se u Novom Sadu, Beču i Pešti i govorila je nekoliko jezika: nemački, mađarski, francuski i engleski.[3]
Od najranijih dana njenog detinjstva, otac Svetozar Miletić uputio ju je u svoje planove, ideje i poslove, pa je postala njegova glavna saradnica kao vrlo mlada devojka. U politički život ušla je za vreme Miletićevog drugog boravka u zatvoru (1876—1879). Tada je održavala očevu prepisku i kontakte, redovno ga obaveštavala o političkim i drugim društvenim događajima. U tom periodu ostvarila je i sopstvene političke veze. Počela je da uređuje „Zastavu“ i da piše članke za ovo, najvažnije političko glasilo Srba u Ugarskoj, koje osnovao upravo Svetozar Miletić, a čija je vlasnica kasnije postala Milica Tomić. Angažman Milice Tomić u ovom periodu omogućio je funkcionisanje i stranke i lista, koji bi u suprotnom, zbog trogodišnjeg boravka Miletića u zatvoru, ili bili ugašeni ili bi ih preuzeli politički oponenti.[4]
Milica Tomić je odrasla uz politiku i tokom čitave svoje javne delatnosti bila je usko povezana sa njom. Pored političkog angažmana u stranci svoga supruga Jaše Tomića, bila je jedna od šest žena koje su kao poslanice 1918. godine učestvovale u radu Velike narodne skupštine u Novom Sadu, koja je odlučivala o pripajanju Banata, Bačke i Baranje Kraljevini Srbiji. To je bio prvi i usamljeni slučaj političke emancipacije žena na ovim prostorima, i moralo je proći još nekoliko decenija da bi žene dobile puna politička prava i u tom segmentu se izjednačile sa muškarcima.[5]
Bila je izuzetno angažovana na poslovima emancipacije i prosvećenja žena: pored osnivanja i uređivanja časopisa Žena i pisanja tekstova u ovom i drugim glasilima, delovala je i u različitim feminističkim udruženjima i organizacijama.[6] Bila je upućena u svetske feminističke tokove i vodila je prepisku sa vodećim feministkinjama svoga vremena, među kojima je bila i sufražetkinja Rozika Roza Švimer. Bila je osnivačica ženske čitaonice „Posestrima“ i urednica i vlasnica lista „Žena“, koji je redovno izlazio od 1911. do 1922. godine. Čitaonica „Posestrima“ delovala je od 1910. do 1914. godine kada je ugarska vlast ukida, da bi se njen rad nastavio 1918. godine. Delovanje ovog udruženja bilo je na području ženskog opismenjavanja, obrazovanja i opšte emancipacije. Okupljalo je Novosađanke na sastancima tokom kojih su se čitali različiti tekstovi, najčešće književni i članci o zdravlju. Ovakva aktivnost čitaonice bila je u skladu sa uverenjem Milice Tomić da je obrazovanje osnovni preduslov za napredak žene, ali i u skladu sa uverenjem o neophodnoj solidarnosti različitih društvenih slojeva. U skladu sa tim ubeđenjem čitaonica je imala i svoj dobrotvorni fond iz koga se novac koristio za pomoć bolesnima i siromašnima.[7]
Milica Tomić je bila jedina žena potpisana kao urednica časopisa u prvim decenijama 20. veka i po tome je list „Žena“ više nego jedinstven u istoriji štampe namenjene ženama. Drugi ženski listovi koje su suštinski uređivale žene, zbog drugačije zakonske regulative u trenutku osnivanja, morali su imati muškarce potpisane kao glavne urednike. List „Žena“ jedan je od najznačajnijih feminističko-emancipatorskih listova s početka 20. veka. Feminizam Milice Tomić i njenog časopisa uključivao se u prvi talas evropskog feminizma, i nastavljao se na ideje omladinskog feminizma u južnoj Ugarskoj (i Kneževini Srbiji), koji je formulisan na osnovu učenja Svetozara Markovića o socijalističkom uređenju društva. List „Žena“ je imao prevashodno emancipatorsku i prosvetiteljsku ulogu i nastojao je da kreira i promoviše koncept nove žene, ili, kako će Julka Hlapec Đorđević deceniju kasnije govoriti, koncept advanced woman, kao i da pokaže koje su njene nove uloge u društvu. U tekstovima koji su objavljivani u ovom listu insistiralo se na važnosti obrazovanja žene, na njenom izlasku iz privatne sfere kuće i porodice i uključivanju u javnu sferu, koja je mahom bila rezervisana za muškarce. Međutim, Milica i Jaša Tomić, kao i list „Žena“, u skladu sa duhom vremena u kome su delovali, nudili su koncept srednjeg puta, koji je podrazumevao ženu koja se usavršava, školuje i emancipuje u cilju sopstvenog napretka, ali i u cilju opstanka i unapređenja celokupnog društvenog okruženja u kome deluje. U tom kontekstu obrazovana žena postaje čvršći stub porodice, zaslužna za izgradnju što kvalitetnijeg porodičnog okruženja i za što bolje obrazovanje i vaspitanje sopstvene dece. Ovakva uloga žene u vremenu velikih sukoba, kakvi su bili balkanski ratovi i Prvi svetski rat, i rastuća nacionalna svest u evropskim razmerama, podrazumevala je i uključivanje žene u širi kontekst i proširivanje njene uloge do čuvara nacije.[8]
Milica Tomić je svojim angažmanom na više društvenih polja ostvarila izuzetan društveni uticaj u prvim decenijama 20. veka, a njena delatnost se kao važna etapa uključuje u razvojni put feminističko-emancipatorskih procesa u srpskoj kulturi, ali takođe i u političku istoriju, kao i istoriju štampe.[9]
Reference uredi
- ^ Pantelić, Milinković & Škodrić 2013, str. 18.
- ^ Pantelić, Milinković & Škodrić 2013, str. 18–19.
- ^ a b Pantelić, Milinković & Škodrić 2013, str. 19.
- ^ Pantelić, Milinković & Škodrić 2013, str. 19–20.
- ^ Pantelić, Milinković & Škodrić 2013, str. 20.
- ^ Bogdanović, Aleksandra (2022). Istorijski zabavnik 2 : ozbiljno zabavne priče od Drave do Južne Morave. Novi Sad: Jež izdavaštvo. str. 15—16.
- ^ Pantelić, Milinković & Škodrić 2013, str. 20–21.
- ^ Pantelić, Milinković & Škodrić 2013, str. 21–22.
- ^ Pantelić, Milinković & Škodrić 2013, str. 22.
Literatura uredi
- Pantelić, Ivana; Milinković, Jelena; Škodrić, Ljubinka (2013). Dvadeset žena koje su obeležile XX vek u Srbiji. Beograd: NIN.
- Sofija Božić, „Milica Tomić: stremljenja ka modernom“, u Srbija u modernizacijskim procesima 19. i 20. veka 2: Položaj žene kao merilo modernizacije, prir. Latinka Perović (Beograd: Institut za noviju istoriju, 1998), pp. 451-469.
- Kopicl, Vera ... [i dr.], ŽENSKO pitanje: Časopis „Žena“ - Milica Tomić, prevod na engleski Anđelija i Robert Pongo (Novi Sad: Muzej grada Novog Sada), 2012.
- Ana Kolarić, Milica Tomić, Knjiženstvo Arhivirano na sajtu Wayback Machine (29. novembar 2014)
