Miloš Đorić (lekar)

Miloš Đorić (10. oktobar 1893—21. jun 1975) bio je srpski lekar (primarijus), književnik, prevodilac, publicista, dobrovoljac u Balkanskom i Velikom ratu, gradonačelnik Zemuna, šef kožnog odoljenja bolnica u Zemunu, Beogradu i Nišu, nosilac francuskog ordena Legije časti. Njegovo ime nalazi se na spisku slobodnih zidara u Beogradu, uz odrednicu – lekar iz Zemuna. Potiče iz poznate i priznate lekarske i književničke porodice (otac Nikola bio je okružni fizikus, upravnik bolnice, pesnik, romanopisac i jedan od incijativa za osnivanje Medicinskog fakulteta u Srbiji), čiju tradiciju je nastavio i Miloš, kao primarijus medicine i književnik.

Miloš Nikole Đorić
Miloš Đorić–„Uzdah Sutončić“
Lični podaci
Datum rođenja	(1893-10-10)10. oktobar 1893.
Mesto rođenja	Niš, Kraljevina Srbija
Datum smrti	21. jun 1975.(1975-06-21) (81 god.)
Mesto smrti	Niš, Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija
Prebivalište	Kraljevina Srbija SFRJ
Nacionalnost	Srbin
Naučni rad
Polje	Medicina, Književnost
Institucija	Klinički centar Niš (Niš)
Nagrade	Orden Legije časti, Albanska spomenica

Rame uz rame sa Nestorom Žučnim (Proka Jović), Sibom Miličićem, Ivom Ćipikom, Milutinom Bojićem, učestvovao je „ratnoj drami“ u Nišu, na Krfu i Ostrvu Vido, Grčka. Posle velikog rata u „Politici“, pisao je dopise za „Beogradsku nedelju“, Družio se sa mnogim prijateljima po pisanju književnih dela, posebno i do poslednjih dana života sa Stanislavom Vinaverom.

Život i karijera

Miloš Đorić, rođen je 10. oktobra 1893. godine u Nišu, u porodici niškog lekara Nikole (dve godine nakon što mu je otac okončao studije medicine u Beču) i majke Julke, kao jedno od njihovih šestoro dece,

Prve godine života Miloš je proveo sa porodicom u Nišu, a zatim je sledila promene mesta boravka koja je bila povezane sa službom oca Nikole, tako da je Miloš osnovno školovanje završio u Negotinu i Šapcu. Gimnaziju, koju je započeo u Šapcu završio je u Trećoj muškoj gimnaziji u Beogradu, 1912. godine. Nakon mature Miloševo dalje školovanje pratili su prekidi uzrokovani ratovima u Kraljevini Srbiji. Kao bolničar, dobrovoljac učestvovao je u Balkanskim ratovima od septembra 1912. do avgusta 1913. godine, a kao medicinar od 1914—1918 .godine u Prvommsvetskom ratu.

U oktobru 1913. godine, nakon okončanja Balkanskog rata, napustio je vojsku i kao državni pitomac upisao redovne studije medicine, na fakultetu prirodnih nauka Univerziteta u Nansiju, Francuska. Studije medicine je sledeće 1914. godine prekinuo nakon ulaska Kraljevine Srbije u događaje povezane sa Prvim svetskim ratom.

U Vojnoj bolnici u Nišu 1914/1915. Miloš je kao medicinar delio sudbinu velike epidemije pegavog tifusa.

U toku Velikog rata najpre u Kragujevcu, a potom u Nišu, sve do oktobra 1915. godine, Miloš je delio sudbinu velike epidemije pegavog tifusa, sa velikanima srpskog saniteta Moravske stalne vojne bolnice. Iz Niša, u sudbonasno marševanje srpske vojske u povlačenju kroz Srbiju i albanske i crnogorske gudure, sa celokupnim osobljem niške Vojne bolnice, pod komandom dr Vladimira Stanojevića povlačio se i Miloš Đorić. Po dolasku u bolnicu na ostrvu Vidu sve vreme rata radio je medicinar Miloš Đorić, i nesebično učestvovao u zbrinjavanju bolesnika.

Sudbina mrtvih, koje je bolnica na Vidu zbog nedostatka grobalja za sahranu, bacala u more, i na stotinu tragičnih sudbina koje je čuo od srpskih vojnika na ovom ostrvu smrti, ostavili su duboki trag u Miloševa sećanja kao budućeg lekara i književnika.

Kada se u srpskoj vladi 1917. pokrenulo pitanje, još većeg angažovanja medicinara na Solunskom frontu, uvidelo se da će i vojska u ratu i država u miru imati od toga štete, jer je u tome trenutku u vojsci prema brojnom stanju nedostajalo 29 lekara, a po završetku rata u zemlji je nastala velika oskudica u lekarima, imajući u vidu da je preko 120 lekara u toku rata već bilo poginulo ili umrlo. Tada je vlada odlučila da se studenti medicine ne samo ostave gde su, nego i da se na studije upute svi medicinari starijih godišta za koje se pretpostavljalo da za kraće vreme mogu završiti studije (Kraljevsko srpsko vojno ministarstvo, F. Đ. O. br. 6 535 od 5. aprila 1917). U prepisci koja je usledila, konstatovano je da se na studijama nalazi četiri medicinara, među kojima je bio i Miloš Đorić, a da broj onih koji ispunjavaju traženi kriterijum iznosi dvadeset, Tako je vlada odlučila da umesto ovih medicinara izdvoji sredstva za angažovanje grčkih lekara na njihova upražnjena mesta, što se uskoro, po oslobađanju, pokazalo kao vrlo koristan potez. Od strane vojnih vlasti na Krfu, u skladu sa navedenim odlukama 9. aprila 1918. godine, i Milošu Đoriću izdato je privremeno rešenje o „nesposobnosti“ za vojsku, kako bi od strane Ministarstva unutrašnjih dela mogao da dobije odobrenje za školovanje u Tuluzu, Francuska, gde je Miloš nastavi započete studije medicine. Od školske 1918/1919. godine. do proleća 1923. Miloš je u Francuskoj studirao medicinu. Diplomirao je 11. aprila 1923. godine, sa doktorantskom tezom „O udruženom sifilisnom nefritisu“ (Nephrite syphilistique associée) i stekao zvanje doktora medicine.

Odmah je nastavio medicinske specijalističke studije, koje je započeo u pariskoj bolnici „Sen Luj“ (1924/1925), a dovršio ju beogradskoj Opštoj državnoj bolnici, na Kožnom odeljenju. Na kožnom odeljenju u Beogradu, kao lekar sekundarac radio je sve do aprila 1926. kada je postao šef Kožnog odeljenja u Bolnici milosrdnih sestara u Zemunu. Dok je službovao u zemunskoj bolnici, dr Miloš Đorić obavljao je i dužnost gradonačelnik Zemuna (9. decembra 1931—31. marta 1934), poslednjeg gradonačelnika pre nego što će Zemun biti pripojen Beogradu.

U Zemunu miloš Đorić lečio je bolesnike do leta 1941, kada ga je iz državne službe „bez prava na penziju“ otpustila vlast Nezavisne Države Hrvatske, koja je okupirala Zemun. Po proterivanju iz zemunske bolnice od avgusta 1941. godine, Miloš je rukovodio Kožnim odeljenjem u Opštoj državnoj bolnici u Beogradu, sve do novembra 1941. godina kada ga hapsi Gestapo.

Kožno – veneričnog odeljenja Opšte bolnice u Nišu (manja zgrada) na kome je sve do odlaska u penziju radio Miloš Đorić

„ Na sednici šefova i primarijusa te bolnice, Miloša su smenili sa dužnosti, jer se povodom pročitanog „Apela srpskom narodu“, izjasnio i objasnio zbog čega ne može da ga potpiše. Apel su međutim potpisali svi prisutni sem njega i još jednog kolege. Stoga ga, 5. novembra, hapsi Gestapo i sve do 14. decembra 1941. i drži kao taoca u Banjičkom logoru. ”

Po oslobođenju Jugoslavije 1945. godine, a na predlog tadašnjeg Glavnog sanitetskog saveta, Miloš Đorić je postavljen za šefa Kožnog odeljenja u Beogradu. U tom svojstvu primljen je i od AVNOJ-a u službu u narodnoj vlasti. Međutim, ubrzo, Rešenjem Ministarstva narodnog zdravlja Srbije, od 19. februara 1946, Miloša je premešten iz Beograda u Niš, za šefa Kožno – veneričnog odeljenja Opšte bolnice u Nišu. Na toj dužnosti ostao je do penzionisanja, 1959. godine. Miloš Đorić umro je u Nišu 21. juna 1975. godine, ali je sahranjen, po njegovoj želji, na beogradskom Novom groblju.

Delo

Lekar učesnik i svedok Balkanskog i Velikog rata

U ranom vihoru Velikog rata, Miloš Nikole Đorić, nesvršeni student medicine, ili medicinar (kako su ih tada zvali) u Moravskoj bolnici:

„ Polagao je svoje prve praktične ispite iz medicine u Đakovici, Skadru, Lješu, u golgoti povlačenja preko zavejanih planinskih prevoja, iskrcavanja na Krf usred jonske zime. U tom egzodusu srpskog naroda, školske 1914-1918. godine, generacije mladih regruta, medicinara, studenata i đaka polagali su svoj ispit zrelosti. Mnogima je uskraćena mogućnost da izađu na ispit, jer su ostali zauvek zavejani, đaci, studenti, regruti u večitom stroju, na ničijoj zemlji. ”

Odmah posle specijalizacije dr Miloš Đorić objavio je više naučnih i stručnih radova iz oblasti dermatovenerologije, u našim i inostranim (francuskim) časopisima.

Ostaće zapamćen i Đorićev rad u Nišu, u oblasti dermatovenerologije, u osiromašnom gradu posle Drugog svetskog rata, pogodnom za razvoj kožnih i veneričnih bolesti. Do odlaska u penziju objavio je veći broj radova iz te oblasti, a u okviru dermatološkog odeljenja u Nišu osnovao je i „Leprozorijum“.

Zaboravljeni srpski pesnik

Još u mladosti, koju je proveo u Šapcu, Miloš je pokazao interesovanje za književnost. Na to je uticala činjenica da se njegov otac Nikola bavio pisanjem ali i drugovanje sa Stanislavom Vinaverom, u Šapcu, a kasnije u Beogradu, kao i sa Ivom Ćipikom, Milutinom Bojićem i drugim piscima iz tog perioda. Prve književne korake napravio je 1909. godine u šabačkoj gimnaziji, nakon kojih mu je 1910. u listu „Venac“ u rubrici „Omladinski glasnik“, objavljen prvi tekst pod nazivom „Dobra je knjiga najbolji prijatelj.“

Međutim, dolazak Miloša u Beograd, istoričari književnosti vezuje za njegovo prvo stupanje među srpske književnike, i najčešće ističu da su njegovi književni počeci vezani za list „Pijemont“, u kome je 1913. godine objavio veći broj zapaženih parodija pod pseudonimom „Uzdah Sutončić.“

U književnom opusu Miloša Đorića, vezanom za događaje u Velikom ratu, uočen je stid zbog pisanja. Direktno Miloševo učešće na ostrvu smrti, Vido, u kome je bio okružen jezivim prizorom i svakodnevni umiranjem, uticalo je na njiževnost Miloša Đorića. Tako je u njemu nastao pesnik, prozni i dramski pisac, prevodilac, ali i tvorac jedne zapažene studiju, koju je u to vreme samo on mogao napisati. Verovatno je (zbog stida) bio najjači kao parodičar (potpisivao se pseudonimom „Uzdah Sutončić“) – čak, ravnopravan u svom pisanju svom prijatelju Vinaveru.

„ Pa ipak je Miloš Đorić zaboravljen pisac. Zaboravljen je iz najmanje nekoliko razloga. Prvi razlog je lako vidljiv: to je bilo njegovo odlaženje iz Beograda nakon Drugog svetskog rata (kao posledica njegovog ljudskog otpora) u koji dolazi tek mrtav! Ali, čini mi se da je presudniji razlog zaboravljanja sadržaj njegovih romana, objavljivanih u nastavcima. Jer, taj sadržaj je narušavao i dovodio u pitanje sliku o srpsko-grčkom prijateljstvu. (Srbi su na Krfu bili na francuskoj teritoriji i od strane Grka – domorodaca, nisu bili dočekani na najmanje srdačno.) Druga bitna stvar je drugačije viđenje mnogobrojnih smrti od zvaničnog viđenja smrti!!! Naime, na ostrvu Vido nije bilo pegavog tifusa – umiralo se od gladi!!! ”

Priznanja

• 1920 — Albanska spomenica
• 1931. — Francuski orden Legija časti

Objavljena dela

„Ostrvo mrtvih (jedna strofa) I da obasjaš ostrvo samo, mrtvo i jadno, izgrbljeno iz mora sinja k’o goli vrh podmorske planine, k’o kornjača pod korom čijom odvratno, mračno i ljigavo čudovište pipke izvlači i crne barke sebi privlači, da primi mrtve... žalosne žrtve, dušo iskonska! Vido 1916. Događaji na ostrvu Vido, iz 1916. godine snažno su uticali na književni opus Miloša Đorića

U medicinskom opusu i književnom stvaralaštvu Miloša Đorića nezaobilazna su ova njegova objavljena dela:

• O gladi preko Albanije (1919),
• Pod šatorskim krilom (1919),
• Kad mlidijah mreti (1922),
• Nephrite syphilitique associée (1923)
• Reklinhauzenova bolest (1924) ,
• Dermatološke studije, prilozi i prikazi (1940),
• Povodom rednje sveže zarazne plikovnjače (1947),
• Retke kožne bolesti (1951),
• Odgovor Medicinskom glasniku (1952),
• Dermatološke studije, prilozi i prikazi sa slikama (1953) ,
• Misaone pesme prepevi iz francuske lirike (1954),
• Humoreske (1955),
• Pisma sa kožnog odeljenja (1956),
• Laza K. Lazarević, lekar i pisac medicinskopsihološki ogled (1958).

Spoljašnje veze

• Miloš Đorić: 120 godina od rođenja jednog zaboravljenog pisca