Moravski stil
Moravski stil u srpskoj arhitekturi tokom srednjeg veka, obuhvata vremenski period od sedme decenije 14. veka (često se kao prelomni događaj uzima Marička bitka 1371) do 1459. godine odnosno do pada Srbije pod osmanlijsku vlast, dok simbolički početak epohe označava Lazarevo podizanje Ravanice (1375—1377) i Lazarice (1377—1388).
Sam stil je naziv dobio po reci Moravi u čijem slivu su podizani sakralni objekti. Osnovnu karakteristiku ovog stila predstavlja osnova crkve u obliku trolista odnosno trikonhosa koja je u stvari crkva sa osnovom upisanog krsta (normalnog i sažetog), kao u Srpsko-vizantijskom stilu, kojoj su, uz oltarsku, pridodate dve pevničke apside sa južne i severne strane po uzoru na svetogorske manastire. Kod normalne osnove crkve, unutrašnjost je ista kao kod Srpsko-vizantijskog stila, dok kod sažete osnove postoje neke razlike. Po svojoj spoljašnjoj obradi građevine Moravskog stila su veoma slične onima iz Srpsko-vizantijskog stila, jer koriste sivo ili žućkasto kamenje i crvene opeke, mada ima i onih sa malterisanim fasadama (Ravanica). Međutim, za razliku od Srpsko-vizantijskog stila u kome nisu uvek kamenje i opeke ugrađivani tako da formiraju ukrasne šare, u Moravskom stilu je uobičajeno ukrasno zidanje smenjivanjem opeke i sige, pogotovo najvišeg pojasa. Pored toga, vrlo čest slučaj je i upotreba kamenih rozeta, kao i reljefa koji pokrivaju sve okvire portala, prozora, lukove. Dekorativna plastika sadrži preplete, predstave biljaka, životinja i ljudi.
Stil, sam po sebi, predstavlja autentični srpski stil, za razliku od Raškog i Srpsko-vizantijskog stila koji su nastajali pod direktnim uticajem romanike odnosno arhitekture u Vizantiji. Isto važi i za polje freskoslikarstva na kome je razvijen novi srpski stil za koji David Talbot Rajs kaže da je prisan osećajan, možda efemiziran, ali dopadljiv. Tokom ovog perioda, razvijala se i fortifikaciona arhitektura u sklopu koje su nastale dve najveće tvrđave na tlu Srbije. Tokom prve četvrtine 15. veka je despot Stefan podigao Beogradsku tvrđavu, da bi tokom druge despot Đurađ podigao Smederevski grad.
Najznačajniji arhitektonski spomenici Moravskog stila su[1]:
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Deretić, Jovan (2005). Kulturna istorija Srba. Beograd. ISBN 86-331-2386-X.
Literatura uredi
- Deroko, Aleksandar (1985). Monumentalna i dekorativna arhitektura u srednjovekovnoj Srbiji (treće dopunjeno izdanje). Beograd.
- Deretić, Jovan (2005). Kulturna istorija Srba. Beograd. ISBN 86-331-2386-X.
Spoljašnje veze uredi
- Moravska Srbija (RTS Kulturno-umetnički program - Zvanični kanal)
- Na izvorištu: Klesari Moravske škole (RTS Obrazovno-naučni program - Zvanični kanal)
- Hramovoe zodečestvo Moravskoй Serbii i osnovыe naparvavleniя arhitekturы paleologovskogo perioda (S.V. Malьceva, 2017.)
- Moravska škola www.srpskikod.org (jezik: srpski) (jezik: engleski)
- O srpskoj sakralnoj arhitekturi u srednjem veku www.znanje.org