Mumija

Mumija je leš čiji su koža i organi sačuvani namerno ili slučajnim izlagnjem hemikalijama, velikoj hladnoći, vrlo maloj vlažnosti ili nedostatku vazduha kada tela potonu u blatište. Na pokušaje da se telo sačuva nailazi se širom sveta. Koriste se dva termina: mumificiranje i balzamovanje, koja upućuju na smole kojima se tela oblažu.

Mumija

Mumija u Vatikanskom muzeju

Mumija

Obrada mumije od strane arheologa

Stari Egipćani su smatrali da njihov život počinje tek nakon smrti, na „lepom zapadu”, u carstvu mrtvih na zapadnoj obali Nila. Rođaci su stoga umrlim, za dugi put na drugi svet, davali hranu, nakit, nameštaj i mnoge druge stvari.

Mumije ljudi i drugih životinja su nađene na svim kontinentima. One su nastale kao rezultat prirodne prezervacije usled neuobičajenih uslova, i kao kulturni artefakt. Više od jednog miliona životinjskih mumija je nađeno u Egiptu, mnoge od kojih su mačke. Mnoge od egipatskih životinjskih mumija su sveti imisi, i radiougljenično datiranje sugeriše da egipatske ibisne mumije potiču iz perioda imeđu 450. i 250. godine p. n e.

Osim dobro poznatih mumija starog Egipta, namerna mumifikacija je svojstvena za nekoliko starih kultura u područjima Amerike i Azije sa veoma suvim klimatskim uslovima. Mumije pećine duhova iz Falona, Nevada u Severnoj Americi su precizno datirane da potiču iz doba od pre više od 9.400 godina. Pre tog otkrića, najstarija poznata namerno formirana mumija je bila mumija deteta, koja je jedna od Činčorskih mumija iz Kamaronske doline u Čileu, koja potiče od oko 5050. godine p. n. e. Najstariji poznati prirodno mumifikovani ljudski ostaci su glave nekoliko ljudi od pre oko 6.000 godna, nađeni 1936. godine na lokaciji nazvanoj Inka Kueva br. 4 u Južnoj Americi.

Staroegipatske mumije

Mumija(sˁḥ) napisano hijeroglifima

,

Reč mumija potiče od lat. mumia, koja je preuzeta iz Persijskog odnosno Arapskog mūmiyyah (مومية) koja znači bitumen, kako su je nazivali zbog crne kože koju su imale mumije.

Tokom egipatskog dinastičkog perioda smatralo se da mrtvi obitavaju na nebu, kod zvezde Severnjače, kako se vremenom razvio i kult Sunca, zagrobni život se prebacuje u podzemlje. Mrtvi su imali sve potrebe kao i živi, pa su pokojniku u grob polagani predmeti namenjeni svakodnevnoj upotrebi.

Način mumificiranja se u starom Egiptu tokom vremena menjao, ali je svrha uvek bila da zagrobni život dobije materijalnu formu, pa je za nastavak života bilo neophodno sačuvati telo od propadanja.

Egipatski naziv za mumifikaciju i mesto gde se odvija mumifikacija je vabet (čisto mesto, mesto pročišćenja). Sam proces je smatran opasnim, nečistim i zato su vabeti postavljani u blizini grobnice, uz nekropolu ili uz hramovski kompleks.

Vabet prati niz ritualnih radnji, najvažniji je obred koji se obavlja ispred grobnice, obred otvaranja usta koji predstavlja poslednji čin pred sahranjivanje mumije u grobnu odaju. Mumija se uspravlja ispred grobnice, a obred se obavlja posebnim instrumentom u vidu bradve. Sveštenik dodiruje usta, ruke i noge mumije, čime je postaje sposobna da prima hranu i kult. Obred se obavlja i u grobnici gde sveštenik dodiruje instrumentom sve prikaze samog pokojnika kao i druge predstave u samoj grobnici, kao što su statue i dvodimenzionalne predstave. Otvaranje usta predstavlja oživljavanje čula i obnavljanje života.

U proces mumifikacije uključeni su:

• Rezač koji otvara trbušnu šupljinu, vadi organe. Pošto su oni nečisti, ovaj posao obavljali su pripadnici najnižeg sloja društva.
• Pisar koji nadzire rad.
• Balsamer koji izvodi ritualne radnje, umotava telo u zavoje, nadzire sve faze, prilikom obavljanja rituala nosi masku Anubisa.

Balsameri su bili sveštenici, verovatno usko vezani za lekare čija je funkcija pretežno bila nasledna, oni su zapošljavali zanatlije koji izrađuju kovčege, drvene figurine itd.

• Pomoćni radnici koji su prali telo

U poznijim periodima staroegipatske mumija su se koristile za različite stvari poput proizvodnje papira, proizvodnje boja, pravljenje lekova, gorivo i đubrenje zemljišta.

Staroegipatske metode mumificiranja

Mumija koja se nalazi u Britanskom muzeju

Mumificirani majmun iz Egipatskog muzeja u Kairu

Najjednostavniji metod mumificiranja, koji potiče iz perioda prve tri dinastije, sastojao se u zavijanju tela lanenim zavojima, koji su u kasnijem periodu natapani smolom. Tokom četvrte dinastije praktikuje se vađenje organa koje je trebalo da onemogući truljenje tela. Kovčezi su drveni, pokojnici se postavljaju u opruženi stav. Ovakav način sahranjivanja primenjivao se tokom Starog kraljevstva.

Tokom drugog milenijuma p. n. e. uklanjaju se svi organi osim srca i bubrega, mozak se izvlači kroz nos specijalnom metalnom alatkom u vidu kuke, posle čega se organi stavljaju u posebne posude sa rastvorom natrijum karbonata. Telo se zatim polagalo u rastvor kuhinjske soli, posle čega se telo punilo mirisnim smolama i začinima. Telo se potom obmotavalo zavojima i postavljalo u kovčeg. Ovaj proces trajao je 40 dana.

U Starom Egiptu su na isti način kao i ljudi, mumificirane i životinje. Najčešće su to bile mačke, majmuni, ibisi i krokodili, koji su se smatrali svetim životinjama.

Značajni podaci u istraživanju mumificiranih ljudi i životinja dobijaju se antropometrijskim ispitivanjima, rendgenskim snimcima, seciranjem, histološkim i paleopatološkim analizama.

Ritual mumifikacije

Deo pogrebnog rituala, koji se protezao na preko 70. dana, predstavljala je mumifikacija leša. To je bio zadatak balzamatora. Njihov je posao započinjao pražnjenjem lobanje, zatim je, kroz dugačak prorez u trupu, vađena većina unutrašnjih organa koji su čuvani u posebnim ćupovima. Potom se telo punilo smolom ili uljem, natopljenim lanenim krpama, i rez bi se završio. Kako bi se iz tela izvukle sve tkivne tečnosti, ono bi se nekoliko nedelja držalo u suvoj natopljenoj soli. Na kraju je telo, za svoje putovanje u carstvo mrtvih, obavljeno dugim lanenim trakama.

Balzamator

Bog mumija − Anubis

Božanstvo Anubis, koje se najčešće pojavljuje kao čovek sa psećom glavom, ima kao balzamator prilikom mumifikacije značajnu ulogu u egipatskom kultu mrtvih. Osim toga, on je navodno zadužen za to da mrtve na drugom svetu snadbeva hranom.

Kovčeg za mumiju

Na lice umrlog, koji je umotan uljem i smolom natopljene lanene trake, ponekad je stavljanja maska na lice. Maska bi imala ulogu da spreči, da se lice usled upotrebljenih supstanci raspadne. Leš se nakon toga stavljao u drveni sanduk koji je bio ljudskog oblika.

Zaštitna zona

Postoji i zaštitna zona, 47 m dugačka Velika sala u Kleopsovoj piramidi. Trebalo je provalnicima da onemogući prolaz do grobnice kralja. Ogromni kameni blokovi povezani kopčama služili su da blokiraju prolaz, dok su mase šljunka, pridržavane od labavih konstrukcija greda, mogle su da ubiju pljačkaše grobova.

Mumificiranje u ostalim delovima sveta

Osim u Egiptu, na mumificiranje se nailazi i u severnoj i istočnoj Australiji, Melaneziji, Polineziji, Indoneziji, Indiji, zapadnoj Africi, na Kanarskim ostrvima, Kodnijaku i u Južnoj Americi.

Postupak mumificiranja u Okeaniji, gde su se na ovaj način čuvale glave neprijatelja, odvijao tako što se glava potapala u rastvor soli, posle čega se sušila na dimu i vetru. Ovavkim postupkom kosti se smekšaju, a zapremina lobanje se smanjuje za dve trećine.

Sličaj običaj javljao se i u prašumama Južne Amerike.

Vidi još

• Beogradska mumija

Literatura

• Aufderheide, Arthur C. (2003). The Scientific Study of Mummies. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-81826-1. 
• Barber, Elizabeth Wayland. 1999 (1999). The Mummies of Ürümchi. 1999. London. Pan Books. Also: W. W. Norton & Company. ISBN 978-0-393-04521-5. 
• Budge, E.A.Wallis. 1925 (1989). The Mummy, A Handbook of Egyptian Funerary Archaeology. Dover Publ. Inc., New York, Dover Ed. 1989, (512 pgs. ISBN 978-0-486-25928-4. 
• Davis-Kimball, Jeannine, with Behan, Mona. Warrior Women: An Archaeologist’s Search for History’s Hidden Heroines. Warner Books, New York. First Trade Printing, 2003. 2002. ISBN 978-0-446-67983-1.
• Ilkerson, Bill. 2006 (2003). Wrap-It-Up: How My Lost Child Will Survive Us All. Portland. Eye of Raw Texts. ISBN 978-0-439-56827-2. 
• Mallory, J. P.; Mair, Victor H. (2000). The Tarim Mummies: Ancient China and the Mystery of the Earliest Peoples from the West. London: Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-05101-6. 
• Pringle, Heather (2001). Mummy Congress: Science, Obsession, and the Everlasting Dead. Penguin Books. ISBN 978-0-14-028669-4. 
• Taylor, John H. 2004 (2004). Mummy: the inside story. The British Museum Press. ISBN 978-0-7141-1962-5. 
• Mummies at Howstuffworks.com.
• „About the Unknown Mummy E”. Arhivirano iz originala 27. 10. 2009. g. Pristupljeno 3. 4. 2018. 
• „Summum – Modern Mummification”. Summum. Pristupljeno 29. 5. 2006. 
• The Virtual Mummy: Unwrapping a Mummy by Mouse Click
• Chan, Wah Ho (Cinematographer) (1996). Pet Wraps (TV). USA: National Geographic Television. 
• Frayling, Christopher (Writer/Narrator/Presenter) (1992). The Face of Tutankhamun (TV-Series). England/USA: British Broadcasting Corporation (BBC). 

Spoljašnje veze

• Naturally Preserved Peruvian Mummies Архивирано на сајту Wayback Machine (26. април 2009)
• World's Best Preserved Mummies in China
• The "Auto-Icon of Jeremy Bentham
• Cat Mummies
• Clickable Mummy
• Mummies
• Rameses: Wrath of God or Man?
• Summum - Animal Mummy Gallery
• U.S. Museum to Return Ramses I Mummy to Egypt
• "King Mutt's Tomb"
• Roman Period Fayyum mummies: A picture test
• Cooking With Mummy
• Egyptian Animals Were Mummified Same Way as Humans