OŠ „Toplički heroji” Žitorađa
Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
Osnovna škola Žitorađa nastala je 1873. godine, u ono vreme jedna od četiri osnovne škole u Toplici. U dugom vremenskom periodu škola je bilo snažno žarište prosvete, kulture i nacionalnih stremljenja za selo i okolinu. Od 1873. Godine do danas mnoge generacije su prošle kroz ovu školu. Oni su sejali prosvetu i kulturu u ovom kraju. Mnogo su u drugoj polovini 20. veka, nastavljajući dalje školovanje, stekli visoko obrazovanje i snagama uma krčili put daljem napretku društva.
| Toplički heroji | |
|---|---|
 | |
 OŠ „Toplički heroji” Žitorađa | |
| Tip | osnovna škola |
| Lokacija | Svetosavska 25, Žitorađa Žitorađa |
| Država |  Srbija |
Od prvih poznatih učitelja i Dimitrija Nikolića – pop Mičeta, prvog poznatog paroha pri Žitorađskoj crkvi, snabdevača škole knjigama i Stevana Đorđevića, prvog poznatog učitelja u Žitorađi do današnjih prosvetnih radnika koji rade u ovoj školi, prošle su mnoge generacije nastavno – vaspitnih kadrova koje su u napornom vaspitačkom pozivu obrazovali, vaspitavali i posvećivali seljake. Škola je od svog postojanja uvek bila osnovna škola. Od 1888. Do 1891. Godine škola je nosila naziv: „Kraljevsko – srpska osnovna škola Žitorađska“. Posle ovoga se zvala „Osnovna škola opštine Žitorađske“. U 1939. Godini bila je poznata pod imenom Narodna osnovna škola „Toplica Milan“. I stalno je bila četvororazredna škola. Od školske 1949/50. godine škola je prerasla u sedmorazrednu, a od školske 1951/52. godine u osmorazrednu, i od 1953. godine se naziva osmogodišnja škola. U 1959. godine naziv Osmogodišnja škola promenjen je u naziv „Osnovna škola“. Od 1962. godine škola nosi naziv Osnovna škola „Toplički heroji“ Žitorađa.
Najstarija školska zgrada nalazila se na kraju sela, do seoskog groblja i stare crkve Uspenija Presvete Bogorodice. Kada je na nivou 1898. godinu do temelja izgorela, seljaci su još u toku iste godine podigli novu školsku zgradu pored nove crkve Svetih apostola Petra i Pavla. Zbog velikog broja đaka ova škola je postala pretesna. Izgrađena je i nova školska zgrada u centru sela, u Barištu 1962. godine, a kada je i ona postala mala do nje 1981. godine sagrađena najnovija savremena školska zgrada i stvoreni uslovi za odvijanje savremene nastave u obrazovanju i vaspitanju. Retke su škole u ovom kraju sa tako davnim nastankom i dugim trajanjem. 2008. godine Osnovna škola Žitorađa je proslavila 135 godina postojanja i rada.
Žitorađa se nalazi u pitomom, plodnom i žitorodnom Dobriču, u donjoj Toplici, na desnoj obali reke Toplice, u južnoj Srbiji. Udaljena je 11,5 km istočno od Prokuplja i 35 km jugozapadno od Niša. Selo ima 3.543 stanovnika i 1008 domaćinstava(2002). Ime sela je slovenskog porekla i jednostavno znači žito rađa. Današnje selo Žitorađa verovatno je nastalo oko 1837. godine, u vreme velike epidemije kuge u ovom kraju. Klima je umereno-kontinentalna. Toplica je jedina reka u Žitorađi. Za Žitorađane ona je reka koja zivot znači. Zemljište je raznovrsno i relativno plodno, pogodno za poljoprivrednu obradu i bogato biljnim i životinjskim svetom.
Stanovništvo sela Žitorađa do kraja 18. veka je malo poznato. Najstarije porodice za koje se zna, doselile su se u Žitorađu krajem 18. početkom 19. veka i tu ostale. Posle oslobađanja od Turaka 1877. godine, pa do kraja 20. veka u Žitorađu se doselio veliki broj porodica. Najveći broj je doseljen sa juga i jugoistoka Srbije: iz vranjskog, leskovačkog i vlasinskog kraja, pa sa severa i severozapada Srbije, zatim iz Metohije, Makedonije i Hercegovine, a veliki broj iz okolnih dobričkih sela. Odavno su oni pravi Žitorađani.
Istorija Žitorađe i Žitorađana veoma je duga i bogata. Na osnivanju istorijskog perioda, od VI do I veka pre nove ere, područje Toplice, Dobriča i Žitorađa naseljavalo je pleme Dardanci. Njih su u I veku pre nove ere pokorili Rimljani i ovo područje uključili u privredni život Carstva.
Žitorađa se od svog nastanka stalno širila i razvijala. Žitorađa je zbog povoljnog geografskog položaja u ovom delu Toplice-Dobriča, postala političko središte još u tursko doba i ostala i u srpskom vremenu do danas. U Žitorađi je sedište opštine, organizovana je i mesna zajednica, a tu rade i neki državni organi u svojim organizacionim jedinicama. Tu deluju i političke stranke i partije i udruženja građana. Žitorađa je sada veliko lepo selo, ali zbog toga sve što ima više nije selo, sada je mali grad - varošica. Osnovna škola u Žitorađi je počela sa radom daleke 1873. godine. To je bilo u doba poslednjeg izdisaja turske vladavine. Žitorađa je konačno oslobođena od Turaka 8/21.decembra 1877. godine u ratu Srbske vojske za slobodu.
Galerija uredi
Literatura uredi
- Živojin Stanisavljević „Osnovna škola Žitorađa“ (2008)