Википедија

Odnosi Srbije i Bugarske

Odnosi Srbije i Bugarske su inostrani odnosi Republike Srbije i Republike Bugarske.

Odnosi Srbija-Bugarska
Map indicating locations of Bugarska and Srbija

Bugarska
Srbija
Diplomatska misija
Ambasada Bugarske u BeograduAmbasada Srbije u Sofiji
Izaslanik
Ambasador Radko VlaikovAmbasador Željko M. Jović

Odnosi Srbije i Bugarske su postojali i mnogo pre Berlinskog kongresa 1878. Zvanični diplomatski odnosi su uspostavljeni 18. januara 1879. Srbija ima ambasadu u Sofiji, a Bugarska ima ambasadu u Beogradu. Dele zajedničku državnu granicu u dužini od 318 km.

Istorija odnosa uredi

Srednji vek uredi

 
Krunisanje cara Dušana, slika Paje Jovanovića na kojoj su prikazani srpski i bugarski patrijarh koji stoje iza cara Dušana
 
22 m visoka kula, zvana Hreljova kula deo Rilskog manastirua u Bugarskoj, koju je za vreme Srpskog carstva dao sagraditi Dušanov protosevest Hrelja.

Srpska plemena i prve srednjovekovne državne tvorevine su bile pod jakim pritiskom dva susedna carstva: Vizantijom i Prvim bugarskim carstvom. Brojni ratovi i napadi bugarskih i vizantijskih snaga za kontrolu nad zapadnim Balkanom, bili su stalna pretnja Raškoj sve do 12. veka.

Pojavom Stefana Nemanje, a posebno Stefana Prvovenčanog i daljeg niza vladara iz dinastije Nemanjića, Srbija se sve više uspostavlja kao ravnopravni partner sa Bugarskom. Međutim, tenzije između dve države nikako nisu prestajale. Tek bitkom kod Velbužda 1330, Srbija uspostavlja dominaciju na Balkanu koja će trajati sve do turske najezde.

Politički brakovi između srpskog i bugarskog plemstva su bili brojni i česti. Najznačajni brak je ženidba budućeg cara Dušana bugarskom princezom, caricom Jelenom.

Pad pod tursku vlast uredi

Glavni članci: Marička bitka, Bitka kod Nikopolja i Bitka kod sela Čamorlu

Padom Bugarske pod tursko ropstvo, niz bugarskih učenih ljudi prelazi u Srpsku despotovinu. Među njima je najpoznatiji životopisac despota Stefana Lazerivića, Konstantin Filozof. Ova intelektualna imigracija je ostavila značajnog traga u Srbiji, posebno u domenu jezika. Konstantin Filozof je bio ključni čovek koji je izvršio Resavsku reformu srpske redakcije staroslovenskog jezika, koja predstavlja korak unazad u odnosu na Reformu svetog Save i približavanje jezika bugarskoj normi.

Padom Srpske despotovine 1459, oba naroda se nalaze u istoj, potčinjenoj poziciji. Hrišćansko stanovništvo Srbije i Bugarske je trpelo mnoge represalije turske administracije, među kojima su najčuveniji premeštanje čitavih sela i područja iz jednog kraja Carstva na drugi, kao i zloglasni danak u krvi. Ovo je prouzrokovalo veliku etničku izmešanost na Balkanu, kao i česte bune i hajdučiju.

Obnavljanje Srbije i Bugarske uredi

 
Pripadnici Bugarske legije u Beogradu 1868.

Do konkretnih oslobodilačkih akcija dvaju naroda dolazi 1804. sa početkom Srpske revolucije. Mnogi Bugari se priključuju srpskim ustanicima. Nakon Drugog srpskog ustanka, a posebno za vreme kneza Mihaila Obrenovića, dolazi do bliskih kontakata Srbije sa bugarskim pobunjenicima. U Beogradu se formira bugarska četa koja se obučava za oslobodilački rat u Bugarskoj i koja je učestvovala na srpskoj strani u incidentu na Čukur-česmi u Beogradu 1862. godine. Takođe, knez Mihailo dogovara sa Bugarskim odborom u Bukureštu formiranje zajedničke države Srba i Bugara (vidi Balkanija).

1870. dolazi do stvaranja Bugarske egzarhije unutar Turske carevine.

Velika istočna kriza uredi

 
Kuća u kojoj je potpisan Sanstefanski sporazum, buduća jabuka razdora između Srbije i Bugarske
Glavni članci: Velika istočna kriza, Srpsko-turski ratovi (1876—1878), Aprilski ustanak, Rusko-turski rat (1877—1878), Sanstefanski sporazum i Berlinski kongres

Početkom Rusko-turskog rata 1877, Srbija se priključuje Rusiji. Srpska vojska je pokazala veliku umešnost, i vojnim pobedama i prodorom duž Južne Morave, pomogla je ruskoj vojsci pri oslobađanju Bugarske. Shodno svojim zaslugama, knez Milan Obrenović i Jovan Ristić, delegat Srbije na mirovnoj konferenciji, smatrali su da Srbiji treba da pripadnu područja koja je oslobodila srpska vojska. Međutim, ruska strana je bila potpuno drugog shvatanja i rešila se za stvaranje Velike Bugarske. Ovakva Bugarska je, po ruskom knezu Čerkaskiju, trebalo da se proteže od Egejskog mora do Ohrida, priključivši joj čak i Niš, Prizren i Prištinu. Ovo je potpuno revoltiralo Srbiju koja se osećala prevarenom i iskorišćenom i stvorilo je početak vrlo opasnog srpsko-bugarskog neprijateljstva.

 
Balkan 1878. godine

Srbija, na čelu sa Jovanom Ristićem, brzo se okreću Beču i Berlinu i njihov nezadovoljstvu ruskom dominacijom na Balkanu i pomaže otvaranje Berlinskog kongresa, koji će izvršiti reviziju Sanstefanskog sporazuma. Za to vreme, Srbija je postigla da ne povlači svoju vojsku sa oslobođenih teritorija sve dok se ne donese konačna odluka u Berlinu. Berlinski kongres je Srbiji priznao međunarodnu nezavisnost i priznao joj teritorijalne dobitke koje je oslobodila srpska vojska. Sa druge strane, Bugarskoj nije priznata nezavisnost, podeljena je na dve autonomne oblasti u okviru Osmanskog carstva (vidi Kneževina Bugarska i Istočna Rumelija) i njene granice predviđene Sanstefanskim sporazumom su značajno smanjene. Ovakvo rešenje je izazvalo veliko ogorčenje, ovog puta u Bugarskoj.

Posle Berlinskog kongresa uredi

I pored kontroverzi dva mirovna kongresa, odnosi Srbije i Bugarske ostaju prijateljski. Međutim, javljaju se nova otvorena pitanja koja zaoštravaju ove odnose.

Ta otvorena pitanja su među nekoliko uzroka Srpsko-bugarskog rata 1885.

Diplomatski odnosi su uspostavljei 1879. godine.[1]

Srpsko-bugarski rat 1885. uredi

 
Potpisnici Bukureškog mira posle Srpsko-bugarskog rata
Glavni članci: Bugarska kriza (1885–88), Plovdivski prevrat, Srpsko-bugarski rat (1885), Bukureški mir 1886. i Spomen-kosturnica Pametnik

Neposredan povod za otpočinjanje rata bio je bugarski prevrat u Istočnoj Rumeliji i proglašenje ujedinjene Bugarske 6. septembra 1885. u Plovdivu. S jedne strane, Srbija se uplašila da će ujedinjena Bugarska biti isuviše jak rival u oblasti Makedonije. S druge strane, kralj Milan je želeo da jednom ratnom pobedom skrene pažnju srpske javnosti sa unutrašnjih problema. Ovaj rat se po Srbiju završio debaklom. Jedino je intervencijom Beča sprečena potpuna katastrofa. Beč je od Moskve tražio da Sofija povuče svoju vojsku i da situacija po pitanju teritorija ostane nepromenjena.

Spor oko Makedonije uredi

 
Politički izveštaj o srpsko-bugarskim vezama koje su na ivici sukoba zbog jake kampanje protiv Srbije. Kampanja je puna ratnog raspoloženja (4. jun 1908)
Glavni članak: Borba za Makedoniju

Ujedinjenjem Bugarske 1885. i proglašenjem njene nezavisnosti 1908. godine, sve više rastu bugarski apetiti po pitanju Makedonije. Na ovom prostoru su se susrela tri mlada i nezajažljiva nacionalizma:

Sve tri strane su početkom 20. veka počele žustru agitaciju na području Makedonije. Grčka je najviše radila preko crkve u kojoj je većina sveštenstva bila grčkog porekla i koju su vodili Grci. Sa druge strane, Srbija i Bugarska su svoju agitaciju vršile putem obrazovanja i lobiranja kod srednje klase kod Makedonaca. Ubrzo su se pojavile i revolucionarne grupe koje su se borile u ime jedne od tri strane, a najčešće su to bile odmetničke bande koje su radile za svoj interes i terorisale civilno stanovništvo Makedonije. Takođe, ubrzo u priču ulazi i Rumunija sa svojom tezom da Vlasi koji žive u Makedoniji predstavljaju etničke Rumune. Ovaj potez Rumunije je manje bio motivisan zaštitom vlaškog stanovništva, a više pritiskom na Bugarsku po pitanju Dobrudže, kao i željom da se Rumunija postavi kao značajan činilac u balkanskim odnosima.

Balkanski ratovi uredi

Prvi balkanski rat uredi

Predsednik vlade Kraljevine Srbije Milovan Milovanović je jasno uvideo da je pitanje Makedonije najbolje i najpovoljnije može rešiti svebalkanskim dogovorom, a posebno dogovorom Srbije i Bugarske kao ključnih aktera. Stoga on, u ime Srbije, potpisije Ugovor sa Bugarskom 13. marta 1912. Ovaj sporazum predviđa:

  • Proterivanje Turaka iz Evrope
  • Proširivanje Srbije na Albaniju i njen izlazak na Jadransko more
  • Razgraničenje Srbije i Bugarske u Makedoniji: granica Srbije bi bila sve severno od Krive Palanke i pruža se opšte u jugo-zapadnom pravcu do Ohridskog jezera. Pitanje Sruge bila bi predmet arbitraže ruskog cara nakon završetka rata.

Ovaj Ugovor je bio okosnica budućeg Balkanskog saveza između Srbije, Bugarske, Crne Gore i Grčke kojim je otpočeo Prvi balkanski rat i kojim su Turci proterani iz najvećeg dela Evrope. Za vreme rata Srpska vojska je pomagala Bugarskoj slanjem snaga pod komandom Stepe Stepanovića u opsadu Jedrena.

 
Knjiga Milutina R. Stepanovića o odnosima Srbije i Bugarske, publikovana 1913. godine

Drugi balkanski rat uredi

Drugi balkanski rat Bugarska je započela napadom na dotadašnje saveznike, počeo je opštim noćnim napadom Bugara na srpsku vojsku, bez prethodne objave rata.

 
Bugarska u Evropi posle Balkanskih ratova

Prvi svetski rat uredi

 
Susret nemačkog i bugarskog cara u okupiranom Nišu 1916.
Glavni članci: Trojna invazija na Srbiju, Bugarska u Prvom svetskom ratu, Albanska golgota, Solunski front, Spomen-kosturnica u Surdulici, Bombardovanje Sofije 30. septembra 1916, Toplički ustanak i Solunsko primirje

Kraljevina Bugarska je postala članica Centralnih sila i 1915 napala Srbiju. Sa slomom bugarske vojske na Solunskom frontu Bugarska je prva od Centralnih sila koja je objavila kapitulaciju.

Odnosi Jugoslavije i Bugarske uredi

Između dva svetska rata uredi

 
Bugarska po Nejskom mirovnom ugovoru
Glavni članci: Nejski mirovni ugovor, Vančo Mihajlov, Udruženje protiv bugarskih bandita, Niški sporazum (1923) i Veličko Kerin

Kralj Aleksandar se susreo sa bugarskim kraljem Borisom na Beogradskoj železničkoj stanici 18. septembra 1933. Sastanak je trebalo da traje 21 minut, ali se odužio na više od sat vremena. Tom prilikom, kralj Aleksandar je promenio svoje mišljenje o kralju Borisu.

Prema izvesnim navodima, kralj Boris je proveo strogo inkognito u Jugoslaviji nedelju dana, kada ga je kralj Aleksandar upoznao sa viđenijim ličnostima u jugoslovenskoj državi.[2] Bugarski kraljevski par boravio je u zvaničnoj poseti Beogradu od 10. do 13. decembra 1933. Tokom ovih susreta, dva monarha su dogovarali bližu saradnju Jugoslavije i Bugarske, odricanje Sofije od teritorijalnih pretenzija prema susedu, napuštanje tzv. "makedonskog pitanja" i obračun vlade u Sofiji sa VMRO.[3][4]

Kralj Aleksandar i Kraljica Marija su od 27. do 30. septembra 1934. zvanično posetili Bugarsku.[5] Samo devet dana pre nego što će biti ubijen u Marselju, kralj Aleksandar Prvi Karađorđević završio je 30. septembra 1934. godine posetu Bugarskoj.[6]

Predsednik vlade i ministar inostranih poslova Milan Stojadinović je i pre povratka na vlast težio uspostavljanju prijateljskih odnosa sa Bugarskom, 1933-1934. godine. Po formiranju svoje vlade, nastojao je da omogući mirnu reviziju međunarodnih ugovora kako bi omogućio bugarskoj državi da dobije teritorijalni izlaz na Egejsko more, 1936. godine. Dalje zbližavanje je omogućeno potpisivanje Pakta o večnom prijateljstvu dve zemlje 1937. godine.[7] Na sastanku organizovanom u Nišu 30. oktobra 1938. Milan Stojadinović i Georgij Kjoseivanov, predsednik Vlade Kraljevine Bugarske, razmatrali su mogućnost uspostavljanja carinske unije i vojnog saveza.[8][9]

Međutim, knez Pavle Karađorđević nije verovao u iskrenost kralja Borisa. Kako je sam govorio o bugarskom monarhu: "On je sa svima dobar - u Londonu je Englez, u Berlinu Koburg, a u Italiji Parma".[10] Njegovo nepoverenje, prema Bugarima uopšte, delili su vojni vrh i pomoćnik ministra inostranih poslova Ivo Andrić.[11] Stojadinovićevu ideju bliske saradnje sa Bugarskom delili su pomoćnici ministra inostranih dela Vladislav Martinac i Miloje Smiljanić, stim što se Martinac protivio ideji o jugoslovensko-bugarskom ujedinjenju.[12] Novi ministar inostranih poslova Aleksandar Cincar-Marković nije napuštao ideju saradnje sa Bugarskom, ali je posle izbijanja Drugog svetskog rata išao samo dotle dokle je to odgovaralo jugoslovenskim interesima.[13] [14]

Glavni članci: Bugarska u Drugom svetskom ratu i Drugi svetski rat u Jugoslaviji

Bugarska je 1. marta 1941. pristupila Trojnom paktu, postavši saveznicom Nemačke, Japana i Italije. Nakon toga su nemačke snage ušle u Bugarsku kako bi pripremile invaziju na Jugoslaviju i Grčku.

Period komunizma uredi

 
NR Bugarska je bila deo Varšavskog pakta
Glavni članci: Bledski sporazumi Tito — Dimitrov, Informbiro i Varšavski pakt

Tranzicione 90-e uredi

 
Bugarska 2004. postaje deo Nato pakta

Za vreme raspada Jugoslavije Bugarska je znatno potpomogla secesioniste u Sloveniji i Hrvatskoj sa krijumčarejem oružja preko bugarskih luka (Burgas, Varna) u luku Koper. Prvo oružje iz Burgasa stiglo je 20. juna 1991, 7 dana pred početkom rata u Sloveniji.[15] Bugarska je prva zemlja koja je priznala nezavisnost Republike Makedonije 1991.

Nezavisna Srbija uredi

Bugarska je 2008. priznala samoproglašeno Kosovo kao nezavisnu državu, što je zaoštrilo odnose dva naroda, ali dve zemlje imaju dobru saradnju u oblasti kulture, što se vidi u primerima koprodukcije srpskih filmova.[16]

Srbija i Bugarska su 2018. godine proslavile 140 godina modernih diplomatskih odnosa.[17][18]

Predsednici Srbije Aleksandar Vučić i bugarski premijer Bojko Borisov zaključili su da je otvaranje Balkanskog gasovoda kroz Bugarsku i Srbiju 2021. godine „izvanredan uspeh dve bratske države“.[19]

Decembra 2023. srpske obaveštajne i policijske snage uhapsile su bugarskog špijuna Lj. G. (61) iz Bosilegrada, zaposlenog u Centru za kulturu i rezervnog oficira Vojske Srbije, koji se sumnjiči da je vodio široku špijunsku mrežu na jugu Srbije.[20][21][22]

Bugarska je krajem 2023. najavila da će Srbiji i Mađarskoj uvesti porez na tranzit prirodnog gasa iz Rusije. Oktobra 2023. Srbija i Mađarska su tom prilikom zajednički saopštile da neće ostaviti „neprijateljsku bugarsku odluku bez odgovarajućeg odgovora”. Bugarska je povukla svoju odluku decembra 2023.[23]

Početkom 2024. predsednik Bugarske Rumen Radev i potpredsednica Iliana Jotova. Oni su tražili da Bugari dobiju status nacionalne manjine na spornoj teritoriji Kosova i da budu prepoznati u njihovom ustavnom dokumentu. Bugarski zvaničnici su nastojali da tvrde da su Goranci bugarskog porekla.[24]

Bilateralni odnosi uredi

Sadašnji odnosi Srbije i Bugarske ostali su dobri iako su bili žestoko poljuljani kada je Bugarska zvanično priznala nezavisnost Kosova i Metohije.

Od 2007. Bugarska je član Evropske unije i podržava članstvo Srbije u toj organizaciji.

Kosovo uredi

Bugarska je priznala jednostrano proglašenje nezavisnosti Kosova.

Bugarska je glasala za prijem Kosova u UNESKO prilikom glasanja 2015.

Posete uredi

  • Predsednik Vlade R. Srbije Aleksandar Vučić učestvovao je na trilateralnom sastanku predsednika Vlada R. Bugarske, Mađarske i R. Srbije, u Burgasu, 13. septembra 2016.
  • Predsednik Vlade R. Srbije, Aleksandar Vučić učestvovao je na trilateralnom sastanku predsednika Vlada R. Bugarske, Rumunije i R. Srbije, u Sofiji, 24. oktobra 2015.
  • Na poziv predsednika R. Srbije, Tomislava Nikolića, predsednik R. Bugarske, Rosen Plevneliev boravio je u uzvratnoj poseti R. Srbiji, 12-13. marta 2015.

Ekonomski odnosi uredi

Ekonomska saradnja se odvija pretežno putem robne razmene. Po obimu razmene, R. Bugarska spada među značajnije trgovinske partnere R. Srbije.

  • U 2018. godini ukupna spoljnotrgovinska razmena je iznosila 1,236 milijardu dolara, od čega se na srpski izvoz odnosi 725 miliona dolara, a uvoz 511 miliona USD. Pored trgovine, najznačajnije oblasti u ekonomskoj saradnji su saobraćaj, energetika, turizam i prekogranična saradnja.
  • U 2019. godini, izvoz Srbije je iznosio 647 miliona USD, a uvoz 520 miliona dolara.
  • U 2020. godini ukupna spoljnotrgovinska razmena iznosila je 1,090 milijardu dolara, od čega se na naš izvoz odnosi 623 miliona dolara, a uvoz 467 miliona USD.[25][26]

Pored trgovine, značajne oblasti u ekonomskoj saradnji su saobraćaj, infrastruktura, energetika, turizam, saradnja malih i srednjih preduzeća.[27]

Diplomatski predstavnici uredi

U Beogradu uredi

U Sofiji uredi

Poređenje uredi

  Bugarska   Srbija
Stanovništvo 7.606.551 7.498.001 (bez KiM)
Površina 110.910 km² 88.361 km²
Gustina naseljenosti 68,9 /km² 96,78/km² (bez KiM)
Glavni grad Sofija - 1.404.929 (1.449.108 šire područje) Beograd - 1.182.000 (1.630.000 šire područje)
Oblik vladavine Parlamentarna republika Parlamentarna republika
Zvanični jezik Bugarski Srpski
Veroispovest 82,64% Pravoslavlje, 12,20% Islam, 0,55%
Katolicizam, 0,53% Protestantizam, 0,19% ostalo,
3,57% neizjašnjeni, 0,31% nema podataka 		84,1% Pravoslavlje, 6,24% Katolicizam, 4,82% Islam,
1,44% Protestantizam, 3,4% ateisti
Etnička struktura 84% Bugari, 9% Turci, 5% Romi, 2%
ostali 		82,86% Srbi, 3,91% Mađari, 1,82% Bošnjaci,
1,44% Romi, 1,08% Jugosloveni, 0,89% Slovaci, 9,79% ostali
GDP (nominalni) 51,989 milijardi $ (6.857 $ po glavi stanovnika) 50,061 milijardi (6.781 $ po glavi stanovnika)

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ Sto četrdeset godina diplomatskih odnosa Bugarske i Srbije („Politika”, 24. januar 2019)
  2. ^ Skutunov, Kosta Georgiev (2004). Burni vremena: Car Boris III otblizo. Sofiя: Sineva. str. 627, 628, 630, 631. ISBN 9549983439. 
  3. ^ Gligorijević, Branislav (2010). Kralj Aleksandar Karađorđević u evropskoj politici (2. izd.). Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva. str. 145—150. ISBN 978-86-17-16566-4. 
  4. ^ Marković, Dušan; Mićić, Srđan (2017). „Susreti kralja Aleksandra i kralja Borisa od septembra do decembra 1933. godine” (PDF). Tokovi istorije. 1: 179—192. 
  5. ^ „Aleksandar prvi - kralj Jugoslavije : 1918-1934 / autor izložbe i kataloga Mitar Todorović. - Beograd : Arhiv Srbije i Crne Gore, 2006”. Arhivirano iz originala 27. 06. 2019. g. Pristupljeno 02. 07. 2017. 
  6. ^ 80 GODINA OD UBISTVA KRALjA: Zavera protiv Srba, srbin.info
  7. ^ Mićić, Srđan (2022). „Shifting in the Yugoslav Foreign Policy from Regional Alliance to Neutrality”. Ur.: Mićić, Srđan; Čavoški, Jovan. On the Fault Lines of European and World Politics: Yugoslavia between Alliances and Neutrality/Non-Alignment. Belgrade: Institute for Recent History of Serbia. str. 116, 117. ISBN 978-86-7005-212-3. 
  8. ^ „JUGOSLAVIJA U MEĐUNARODNIM ODNOSIMA 1918–1992” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 15. 11. 2016. g. Pristupljeno 13. 01. 2017. 
  9. ^ Mančev, Krъstьo (1989). Юgoslaviя i meždunarodnite otnošeniя na Balkanite, 1933-1939. Sofiя: Bъlgarska akademiя na naukite. str. 205, 206. 
  10. ^ Balfur, Nil; Makej, Sali (1990). Knez Pavle Karađorđević. Jedna zakasnela biografija. Beograd: Litera. str. 69, 70. 
  11. ^ Mićić, S. „Shifting in the Yugoslav Foreign Policy from Regional Alliance to Neutrality”. On the Fault Lines of European and World Politics: Yugoslavia between Alliances and Neutrality/Non-Alignment. str. 115. 
  12. ^ Mićić, S. „Shifting in the Yugoslav Foreign Policy from Regional Alliance to Neutrality”. On the Fault Lines of European and World Politics: Yugoslavia between Alliances and Neutrality/Non-Alignment. str. 115, 116. 
  13. ^ Hadži-Jovančić, Perica (2022). Treći rajh i Jugoslavija. Ekonomija straha, 1933-1941. Beograd: Društvo za urbanu istoriju. str. 150. ISBN 978-86-82354-00-0. 
  14. ^ Mićić, S. „Shifting in the Yugoslav Foreign Policy from Regional Alliance to Neutrality”. On the Fault Lines of European and World Politics: Yugoslavia between Alliances and Neutrality/Non-Alignment. str. 118. 
  15. ^ Šurc Matej, Zgaga Blaž (2011). V imenu dražve "Prepropdaja" druga knjiga (Prvo izd.). Ljubljana: Sanje. str. 204—209. ISBN 9789612740665. 
  16. ^ „Filmski centar: Bugari finansiraju dva filma iz Srbije sa 200.000 evra - Kultura - Dnevni list Danas” (na jeziku: srpski). 2019-06-26. Pristupljeno 2023-12-06. 
  17. ^ Jovanović, Radomir (2018-04-20). „Srpsko-bugarski diplomatski odnosi: u osvit prvih 140 godina”. CMJP (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2019-07-01. 
  18. ^ K, A. „Sto četrdeset godina diplomatskih odnosa Bugarske i Srbije”. Politika Online. Pristupljeno 2019-07-01. 
  19. ^ „Balkanski tok izuzetan uspeh dve bratske države”. Politika Online. Pristupljeno 2021-01-02. 
  20. ^ Khandelwal, Sakchi (2023-12-06). „Bulgarian Spy Network Unveiled by Serbian Security Services”. BNN Breaking (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2023-12-06. 
  21. ^ „PM Denkov Confirms Arrest of Bulgarian National in Serbia”. www.bta.bg (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2023-12-06. 
  22. ^ „PIPCI SEŽU I DO KONZULATA "Novosti" otkrivaju: Ko je bio u mreži bugarskog špijuna”. NOVOSTI (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-12-06. 
  23. ^ Evropa, Radio Slobodna (2023-12-18). „Bugarska ukinula taksu na tranzit ruskog gasa da osigura ulazak u šengensku zonu”. Radio Slobodna Evropa (na jeziku: srpskohrvatski). Pristupljeno 2024-01-21. 
  24. ^ Ćup, Euronews Srbija/Anđeka (2024-01-14). „Tri zahteva Sofije za Prištinu: Traže da Bugari budu nacionalna manjina na Kosovu, Goranima pripisuju bugarsko poreklo”. Euronews.rs (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-01-14. 
  25. ^ „Serbia exports to Bulgaria”. Trading Economics. Pristupljeno 22. 8. 2021. 
  26. ^ „Serbia imports from Bulgaria”. Trading Economics. Pristupljeno 22. 8. 2021. 
  27. ^ „Bilateralni odnosi sa Bugarskom”. Arhivirano iz originala 15. 07. 2015. g. Pristupljeno 08. 07. 2015. 
  28. ^ Dragišić P. (2007). Jugoslovensko-bugarski odnosi. Beograd. str. 218,231. 

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Односи_Србије_и_Бугарске&oldid=27556016”