Википедија

Operacija Zima ’94

Operacija Zima 94 je naziv vojne operacije hrvatskih snaga u ratu u Bosni i Hercegovini. Trajala je od 29. novembra do 24. decembra 1994. godine. Tokom 27 dana borbi, hrvatske snage su porazile 2. krajiški korpus Vojske Republike Srpske (VRS) i zauzele dominatne visove na planini Dinari i značajna uporišta u istočnom delu Livanjskog polja, osvojivši ukupno oko 200 km².

Operacija Zima 94
Deo rata u Bosni i Hercegovini

Zima 94
Vreme29. novembar — 24. decembar 1994.
Mesto
Republika Srpska (Visoka Krajina)
Ishod Pobeda Hrvatske vojske i Hrvatskog vijeća odbrane
Sukobljene strane
Hrvatska
Republika Hrvatska

Herceg-Bosna
Republika Srpska
Republika Srpska
Komandanti i vođe
Hrvatska Ante Gotovina
Hrvatska Republika Herceg-Bosna Tihomir Blaškić		 Republika Srpska Radivoje Tomanić
Jačina
7.000[1][2]‒10.000[3] 3.500[2]
Žrtve i gubici
HV: 30 poginulih i 58 ranjenih[4] nepoznato

Uvod uredi

Uspešan protivnapad VRS u operaciji Štit u novembru 1994. godine, nagovestio je pad grada Bihaća, snažnog uporišta Bošnjaka Cazinske krajine. Hrvatsko vođstvo je stoga napadom na Livanjsko polje i planinu Dinaru želelo da oslabi prodor VRS. Tajni cilj hrvatskog vođstva bilo je stvaranje povoljne pozicije za napad na Knin i Republiku Srpsku Krajinu. Hrvatska vojska, oružana sila Republike Hrvatske, prema sopstvenom kazivanju, ilegalno je ratovala i boravila u Bosni i Hercegovini.[5]

 
Topografija Livanjskog polja

Zbog izrazito strmog reljefa i oštre zime, Hrvati su grupisali jake snage na malom prostoru. Za napad su predvideli do 13.000 boraca,[3] dok je u samoj borbi, prema nekim procenama, učestvovalo oko 7.000 vojnika.[1][2] Tokom borbi hrvatske snage su obilato koristile helikoptere, kako za prevoz jedinica i ranjenika, tako i za prebacivanje naoružanja i opreme.[6] Plan napada je predviđao osvajanje dominantnih kota Poviruše – Troglav na planini Dinari i potiskivanje VRS na istočnoj strani Livanjskog polja pravcem Čelebić – Radanovci – Bogdaši. Za napad na Dinari bilo je zaduženo Splitsko Zborno područje (kao Operativna grupa ”Sjever”), dok je za istočni pravac bila zadužena Operativna grupa ”Livno”.

U momentu početka napada Hrvatske vojske na padinama Dinare, u rejonu sela Čaprazlije branio se jedan bataljon 9. grahovske brigade. Drugi bataljon, koji je u to vreme bio angažovan na bihaćkom frontu, imao je rejon odbrane na padinama planine Staretine u visini sela Čelebić. Brigada je u svom sastavu imala i haubičku bateriju 105 mm i šest samohodnih artiljerijskih oruđa 76 mm, a imala je podršku korpusne artiljerijske grupe (baterija topova 130 mm) sa vatrenih položaja u rejonu sela Crni Lug.[3] Kao pomoć snagama u odbrani Dinare i Livanjskog polja, sedam dana nakon početka napada hrvatskih snaga, sa bihaćkog fronta je upućena 3. petrovačka laka pešadijska brigada i jedan bataljon iz 1. drvarske lake pešadijske brigade.[3] Za zatvaranje zapadnih padina Staretine angažovane su dve čete Posebne jedinice policije RS. Na pravcu Livno – Glamoč odbranu je izvodila 5. glamočka laka pešadijska brigada, koja je, ujedno, zatvarala pravac koji sa Kupreške visoravni izvodi u Glamočko polje.

Hrvatska vojska u operaciji Zima 94[3]
Korpus Jedinica Napomena
ZP Split 1. hrvatski gardijski zdrug
4. gardijska brigada samo delovi
5. gardijska brigada samo delovi
7. gardijska brigada samo delovi
114. brigada iz Splita
6. domobranska pukovnija iz Splita
126. domobranska pukovnija iz Sinja
14. artiljerijski divizion iz Šibenika
HVO u operaciji Zima 94[3]
Korpus Jedinica Napomena
ZP Tomislavgrad 1. gardijska brigada HVO oko Glamoča
22. diverzantski odred oko Glamoča
80. domobranska pukovnija oko Glamoča u rezervi
Specijalna policija MUP-a HR HB oko Glamoča
VRS u operaciji Zima 94[3]
Korpus Jedinica Napomena
2. krajiški 5. glamočka brigada oko Glamoča
9. grahovska brigada na Dinari i oko Čelebića
3. petrovačka brigada na Dinari, pojačana bataljonom iz 1. drvarske brigade
Dve čete Posebnih jedinica policije (PJP) deo MUP-a RS, na Staretini

Tok operacije uredi

Dana 29. novembra 1994. godine u noćnim satima jedinice 126. domobranske pukovnije Hrvatske vojske su se neopaženo ubacile u borbeni raspored iza prve linije odbrane bataljona koji se branio u rejonu Čaprazlija. U jutarnjim satima otpočeo je frontalni napad 4. gardijske brigade kojim je postignuto potpuno iznenađenje. Bataljon iz sastava Grahovske brigade je razbijen i u neredu se povukao u dubinu iza prve linije odbrane. Narednih dana Hrvatska vojska na padinama Dinare angažuje snage 4. i 7. gardijske brigade, 114. brigade i 126. domobranske pukovnije, koje u zimskim uslovima ovladavaju prvim visovima Dinare.

 
Napad na Livanjsko polje

Treća petrovačka brigada i bataljon iz sastava 1. drvarske brigade uvedeni su u borbu na severoistočnim padinama Dinare 7. decembra 1994. godine. Posle uvođenja u borbu, bataljon iz Drvarske brigade je razbijen jakom pešadijsko-minobacačkom vatrom na krševitom terenu u pokušaju da izvrši protivnapad i zauzme povoljniji taktički položaj, i izbačen je iz borbe. Tom prilikom je teško ranjen komandant bataljona, poručnik Goran Matić, koji je ubrzo podlegao povredama.[7] Petrovačka brigada je organizovala odbranu sa prednjim krajem na liniji Velike poljanice – s. Donji Kazanci na severoistočnim padinama Dinare, i uspela da privremeno stabilizuje odbranu i zaustavi prodor neprijatelja duž padina Dinare. Hrvatske snage su, međutim, do 23. decembra osvojili snažna uporišta VRS na istočnoj strani Livanjskog polja (Čelebiće i Bogdaše).[8] Posle određenih priprema i pregrupisavanja snaga, hrvatske snage su 23. decembra izvršile sledeći udar. Bio je to pešadijski napad kome je prethodila žestoka tenkovsko-artiljerijska vatra u trajanju od nekoliko sati, čime su narednog dana potisnute snage Vojske RS na severozapadne obode Livanjskog polja, na liniju Dabar – Crni bunari (Dinara), zatim severozapadnim obodom Livanjskog polja (s. Crni Lug – s. Nuglašica), grebenom planine Staretine, i dalje starom linijom fronta Glamočke brigade.

Napad na Glamočku brigadu, na pravcu Livno – Glamoč, u to vreme su izvodili 5. gardijska brigada Hrvatske vojske, Prvi hrvatski gardijski zdrug, 22. diverzantski odred i Specijalna jedinica MUP-a Hrvatske Republike Herceg-Bosne. Napad je tekao značajno sporije i s manje uspeha.[7][9]

Prateće operacije uredi

Operacija Skok 1 uredi

Operacija Skok 1
Dio rata u Hrvatskoj i rata u Bosni i Hercegovini
Vrijeme7. april 1995.
Mjesto
Dinara
Ishod pobjeda HV
Sukobljene strane
  Hrvatska   Republika Srpska
Komandanti i vođe
  Janko Bobetko
  Ante Gotovina		   Ratko Mladić
  Radivoje Tomanić
Uključene jedinice

  Hrvatska vojska

  • 7. gardijska brigada
  • 126. domobranski puk

  Vojska Republike Srpske

Operacija Skok 1[10] je osmišljena s ciljem proširenja izbočine i omogućavanja napredovanja hrvatskim trupama prema Bosanskom Grahovu.[11] Do proljeća 1995. relativno mala pomjeranja linije kontrole zapadno od Livanjskog polja omogućila su VRS i SVK da ugroze položaje HV na Dinari i Staretini.[12] Gotovina je bio zabrinut da je isturena tačka koju su uspostavili HV i HVO tokom operacije Zima ’94 bila premala i bila podložna protivnapadima VRS i SVK.[11] Da bi stvorili neophodne preduslove za predstojeće potiskivanje, elementi 4. gardijske brigade HV i 126. domobranskog puka napredovali su oko 4 km prema Dinare. 4. garijska brigada je zauzela strateške vrhove Presedla (1.831 m) i Jankovo brdo (1.777 m) 14—18. marta; 126. domobranski puk je štitio bok, napredujući kroz pogranično područje Hrvatske i BiH koja su ranije bila pod kontrolom SVK.[13]

Gotovina je definisao nekoliko ciljeva operacije Skok 1: zauzimanje povoljnijih položaja, omogućavajući pristup položajima koje je držala SVK u okolini Kijeva — gdje se nalazi strateški planinski prijevoj i Cetina zapadno od Dinare — gdje su se nalazili artiljerijski položaji SVK; obezbjeđenje lijevog boka trupa na Dinari; sprječavanje napada SVK iz tog pravca i vraćanje položaja izgubljenih tokom zime 1994—1995. Operacija je planirana da omogući napredovanje HV u dva koraka, svaki od po 4 km, u periodu od jednog do dva dana.[13]

Operacija Skok 1 je sprovedena 7. aprila 1995. godine. 7. gardijska brigada HV je izbavila 4. gardijsku brigadu i napredovala oko 5 km, potiskujući odbranu VRS duž linije fronta široke 15 km i zauzevši približno 75 km² teritorije.[13] Ova jednodnevna operacije pomjerila je liniju fronta — sa koje je 9. laka pješadijska brigada VRS povremeno vršila napade tokom prethodna tri mjeseca — na sjeverozapad,[14] i stavila HV na dohvat ruke Uništa — jedno od nekoliko prolaza preko Dinare.[12] Postignut je i sekundarni cilj operacije; izbočina stvorena tokom operacije Zima ’94 proširena je prema Bosanskom Grahovu i stabilizovana. 126. domobranski puk je štitio lijevi bok napredovanja 7. gardijske brigade, upuštajući se u nekoliko okršaja.[13]

Operacija Skok 2 uredi

Operacija Skok 2
Dio rata u Hrvatskoj i rata u Bosni i Hercegovini
 
Karta operacije Skok 1 i Skok 2
Vrijeme4—10. jun 1995.
Mjesto
Dinara
Ishod pobjeda HV i HVO
Sukobljene strane
  Hrvatska
  Herceg-Bosna		   Republika Srpska
  Republika Srpska Krajina
Komandanti i vođe
  Janko Bobetko
  Ante Gotovina		   Ratko Mladić
  Radivoje Tomanić
  Milan Čeleketić
Uključene jedinice
  Hrvatska vojska
  Hrvatsko vijeće odbrane		   Vojska Republike Srpske
  Srpska vojska Krajine
Jačina
5.000 3.500

Operacija Skok 2[10] je bila zajednička operacija HV i HVO prvenstveno usmjerena na zauzimanje glavnog planinskog prijevoja iz Livanjskog polja na putu Livno — Bosansko Grahovo i uzvišje iznad Glamoča, kako bi hrvatske trupe stekle bolje položaje s kojih mogu dalje napredovati na teritoriju pod kontrolom VRS. Smatralo se da bi napad takođe mogao primorati VRS da povuče neke od svojih jedinica koje su od maja napadale Oraški džep. Gotovina je planirao dvostepeno, dvosmjerno napredovanje ka glavnim ciljevima i pomoćni napad na teritoriju pod kontrolom SVK, jugozapadno od isturenog područja. U prvoj fazi operacije, ofanzivne snage su imale zadatak da zauzmu selo Crni Lug i južni dio prijevoja,[15] dok je u drugoj fazi planirano zauzimanje planine Šator (1.872 m) i grebena Crvena zemlja na sjeveru,[16] blokirajući put Bosansko Grahovo — Glamoč, time otežavajući snabdijevanje Glamoča.[15]

Hrvatske trupe su na raspolaganju imale oko 5.000 vojnika, predvođene 4. gardijskom brigadom[15] i uz podršku 1. hrvatske gardijske brigade, 1. bataljona 1. gardijske brigade i 3. bataljona 126. domobranskog puka HV i 3. gardijske brigade HVO i specijalne policije Hrvatske Republike Herceg-Bosne.[16][17] Srpske snage su na raspolaganju imale otprilike 3.000 vojnika u tri lake pješadijske brigade 2. krajiškog korpusa VRS i kompozitnu borbenu grupu „Vijuga” SVK od 500 pripadnika, koju je okupio 7. sjevernodalmatinski korpus SVK.[18] Borbena grupa „Vijuga” je bila raspoređena sa elementima 1. lake pješadijske brigade SVK na Dinari u pograničnom pojasu. Jedinice VRS su činile 3. i 9. laka pješadijska brigada na području Bosanskog Grahova i 5. laka pješadijska brigada na području Glamoča. Pojačanja koja su poslata na to područje nakon operacije Zima ’94 razbijena su i korišćena za pojačanje brigada VRS.[19]

Operacija Skok 2 je počela 4. juna napredovanjem 4. gardijske brigade HV. Jedinice HVO su zauzele Crni Lug i planinski prijevoj na putu za Bosansko Grahovo, što je bio glavni cilj operacije.[18] Lijevo krilo, u pograničnom području, štitili su 3. bataljon 126. domobranskog puka i taktičko snajperska četa Splitskog korpusa HV.[17] VRS je izvršila protivnapad 6—7. juna, pokušavajući da potisne 4. gardijsku brigadu. Potiskivanje nije uspjelo, kao i napori da se spriječi napredovanje uz blisku vazdušnu podršku i dejstvom raketa M-87 orkan. Druga faza je počela 6. juna (kad i protivnapad VRS). Prvi bataljon 1. gardijske brigade uz podršku 264. izviđačko-diverzantske čete i elemenata 1. hrvatske gardijske brigade HV napredovao je sjeverno od Livna, zauzimajući uzvišicu kod Glamoča i blokirajući put Bosansko Grahovo — Glamoč do 10. juna.[18] Da bi prikovala trupe VRS na desnom krilu ofanzive, 2. gardijska brigada HVO je napala položaje VRS na planini Goliji, jugozapadno od Glamoča.[17]

Operacije Skok 1 i 2 poboljšale su položaj hrvatskih snaga istočno i zapadno od Livanjskog polja, a Bosansko Grahovo i Glamoč su došli u domet artiljerijskih udara. Napredovanje je osiguralo Livanjsku dolinu, ugrozilo Glamoč i dovelo put Bosansko Grahovo — Glamoč, dolinu Cetine i Vrličko polje u domet hrvatske artiljerije.[20] Hrvatske snage su imale 4 poginula, 15 teško ranjenih i 19 lakše povrijeđenih tokom operacija Skok 1 i 2.[21]

Posledice uredi

Snage Hrvatske vojske su se uklinile duboko duž Livanjskog polja tako da su stvorile mogućnost za dalje napredovanje i opkoljavanje Glamoča i Grahova. Prema pojedinim procenama, Glavni štab VRS je namerno poslao slabe snage u odbranu Dinare kako bi nastavio napad na Bihać.[8]

Reference uredi

  1. ^ a b Balkan Battlegrounds 2003, str. 544.
  2. ^ a b v Vojnogeografska analiza 2018, str. 43.
  3. ^ a b v g d đ e Drugi krajiški 2019, str. 172.
  4. ^ Marijan 2016, str. 420.
  5. ^ Vojnogeografska analiza 2018, str. 66.
  6. ^ Vojnogeografska analiza 2018, str. 40.
  7. ^ a b Drugi krajiški 2019, str. 173.
  8. ^ a b Balkan Battlegrounds 2003, str. 547.
  9. ^ Balkan Battlegrounds 2003, str. 546.
  10. ^ a b MORH 2011, str. 17.
  11. ^ a b CIA 2002, str. 295–296.
  12. ^ a b Marijan 2007, str. 47–48.
  13. ^ a b v g CIA 2002, str. 296.
  14. ^ Marijan 2007, note 77.
  15. ^ a b v CIA 2002, str. 299.
  16. ^ a b Marijan 2007, str. 48–49.
  17. ^ a b v CIA 2002, note 94.
  18. ^ a b v CIA 2002, str. 300.
  19. ^ CIA 2002, note 95.
  20. ^ Hrvatski vojnik, jul 2010.
  21. ^ Slobodna Dalmacija, 12. jul 2007.

Literatura uredi

  • Kukobat, Dušan; Dimitrijević, Bojan B. (2019). 2. krajiški korpus Vojske Republike Srpske. Banja Luka: Republički centar za istraživanje rata, ratnih zločina i traženje nestalih lica. ISBN 978-99976-730-5-3. 
  • Balkan Battlegrounds: A Military History of the Yugoslav Conflict, 1990-1995, Volume II. Washington, DC: Central Intelligence Agency, Office of Russian and European Analysis. 2003. ISBN 978-0-16-066472-4. 
  • Vinković, Karlo (2018). Vojnogeografska analiza vojnih operacija Zima 94', Skok 1 i Skok 2 (MSc). Sveučiliše u Zagrebu. Prirodoslovno-matematički fakultet. 
  • Marijan, Davor (2016). Domovinski rat. Zagreb: Despot Infinitus. ISBN 978-953-7892-53-1. 

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Операција_Зима_’94&oldid=27436252”