Opovo
Opovo je gradsko naselje i sedište istoimene opštine u Južnobanatskom okrugu. Prema popisu iz 2022. bilo je 4.157 stanovnika. U okolini Opova postoje bogata arheološka nalazišta koja pripadaju periodu starčevačke i vinčanske kulture.
Opovo | |
|---|---|
 Ulica u Opovu | |
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Autonomna pokrajina | Vojvodina |
| Upravni okrug | Južnobanatski |
| Opština | Opovo |
| Stanovništvo | |
| — 2022. | 4.147 |
| — gustina | 93/km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 03′ 05″ S; 20° 25′ 34″ I / 45.051333° S; 20.426233° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 67 m |
| Površina | 48,6 km2 |
.svg)  Opovo Opovo na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 26204 |
| Pozivni broj | 013 |
| Registarska oznaka | PA |
Istorija uredi
Na prostoru današnjeg Opova nekada su postojala dva naselja — Opovo i Želj. Nalazila su se u neposrednoj blizini, na levoj obali Tamiša. Teško je reći koje je od ta dva sela starije, ali se čini, ipak, da je to Želj. Naime, Želj je zabeležen već 1334. godine, dok se Opovo pominje tek u drugoj polovini 17. veka.
Opovo se prvi put pominje 1672. godine. Opovo i Želj, za vreme vladavine Turaka, potpadali su pod Pančevačku nahiju, odnosno istoimeni sandžak. Posle 1716/1818. godine Opovo se našlo u Pančevačkom distriktu.(srez, opština) U sastavu distrikta Opovo ostalo je do 1767/1768. kad je zavojačeno i uključeno u dvanaestu nemačko-banatsku regimentu, u kojoj je ostalo i posle 1773. godine. Austrijski carski revizor Erler je 1774. godine konstatovao da mesto "Opova" pripada Pančevačkom distriktu. Selo ima militarski status a stanovništvo je srpsko.[1] Opovo je 1764. godine pravoslavna parohija u Bokanskom protoprezviratu.[2] Kada je 1797. godine popisan pravoslavni klir Temišvarske županije zapisana su dva sveštenika. Parosi, pop Teodor Popović (rukop. 1765) i pop Jovan Cvejić (1773). Pop Teodor se pored srpskog služio i rumunskim jezikom.[3]
Polovinom 18. veka došlo je do premeštaja naselja na sadašnje mesto. U to vreme su se vršile rekonstrukcije i urbanizacija po Banatu. Uobličavanjem Opova kao graničarskog naselja u njemu se razlikuju dva nezvanična naziva: istočna polovina sela je Želj, a zapadna strana Kaljuga. Opovo kao veće naselje imalo je dve parohije, kada se radi o pravoslavnom življu, a jednu parohiju kada se radi o rimokatoličkom življu. Postojale su dve škole, srpska i nemačka. Od privrednih delatnosti vredi pomenuti jedino zemljoradnju, ratarstvo i stočarstvo, donekle lov i ribolov, dok su ostale delatnosti bile od malog značaja za život ljudi, izuzev domaće radinosti.
Osnovano je 1862. godine, u Opovu (kao i u Sakulama) srpsko Društvo diletanata za pozorišna predstavljanja, koje je priređivalo za publiku pozorišne predstave, sa humanim ciljevima.[4] U Opovu je 1850. godine rođen Lončarski, austrougarski general.
Godine 1905. Opovo je velika opština u Kovačičkom srezu (Antalfalva). Tu živi 4165 stanovnika u 1139 domova, a Srbi dominiraju. Srba pravoslavnih ima 3090 duša (ili 74%) sa 578 kuća. Ostalih je mnogo manje: Mađara 151, Švaba 518, Hrvata 164 itd. Od javnih zdanja vredni su pažnje: jedna srpska pravoslavna crkva i jedna rimokatolička crkva, te komunalna škola sa jednom zgradom. U naselje su PTT komunikacije sve zastupljene.[5]
Škola i crkva uredi
Sadašnji pravoslavni hram posvećen prazniku Letnjem Sv. Nikoli, podignut je 1820—1831. godine. Ikonostas je oslikao beogradski slikar Stevan Todorović 1885. godine. Ikonopisac je naslikao nekoliko prizora iz srpske istorije, poput Sv. Save, Stefana Nemanje, careva Dušana, Uroša, kneza Lazara i drugih. Početkom 20. veka porta je ograđena željeznom ogradom. Postoje tada dva srpska pravoslavna groblja, a najstariji spomenik je bio iz 1750. godine. Na groblju je sahranjen graničarski major Aleksandar Stojšić koji je ostavio 30 lanaca zemlje (u ataru Debeljače) crkvi opovskoj na upravljanje, za dobrotvorne svrhe.[6] U crkvenoj riznici je stari Minej iz 1760. godine. Na groblju se nalazi kapela zadužbina plemkinje Melanije Manojlović iz 1933. godine. Svetosavski dom građen 1903. godine je zadužbina porodice Jovana Matića.[7] Parohijski dom ozidan je 1940. godine.
Po državnom šematizmu pravoslavnog klira u Ugarskoj iz 1846. godine, parohijsko zvanje je osnovano 1767. godine (ili 1750?), a crkvene matice se vode 1768. godine. U Opovu je bilo 1846. godine 2710 pravoslavnih stanovnika. Postojale su dve parohije sa sveštenicima: Jakov Đurišić i Mihail Putnik.[8] Početkom 20. veka na čelu crkvene opštine i skupštine je Pera Tomić, a parosi su: pop Mihajlo Rajin, rodom iz mesta, koji je služio tu osam godina i umro 1908. godine. Njega je zamenio pop Velimir Spernjak. Drugi je pop Đorđe Ćurčić kao kapelan. U mest su dve parohije, treće i četvte platežne klase, ima parohijski dom, a parohijske sesije iznose ukupno 66 kj. zemlje.[9]
O pomenutom požrtvovanom oficiru Stojšiću postoje i zvanični fakti. Godine 1897. Srpski crkveno-narodni sabor u Karlovcima primio je na rukovanje „Stidendijsku zakladu pokojnog majora Aleksandra Stojšića iz Opova”. Prvobitna osnovna glavnica je iznosila 40 lanaca zemlje u ataru susednog mesta Barande. Ima potvrđenu zakladnicu, a stupiće zaklada u život, onda kada čist prihod od zakupnine na tu zemlju naraste na 40.000 kruna. U početku iz nje će se davati dve stipendije.[10]
Škola u mestu postoji od 1768. godine.[11] U Opovu je 1846. godine popisano 240 đaka, kojima je predavao učitelj Teodor Popović. Opovačka škola je komunalna i državna (1905), sa zdanjem građenim 1861. godine, a svaki od pet razreda ima svoju dvornicu. Učiteljsko telo čine u to vreme: učitelj Georgije Stejić rodom iz mesta, tu je već 12 godina, stalno nameten, učitelj Stevan Maksimović rodom iz Starčeva, služio u mestu sedam godina. Školu je pohađalo: redovnu osnovnu nastavu 302 đaka a poftornu 95 učenika starijeg uzrasta.[6]
U Opovu postoji rimokatolička crkva iz 1766. godine posvećena Elizabeti od Ugarske. Uz nju postoji župni dom kompletno obnovljen 2022. godine.[12]
Arheološka nalazišta uredi
U okolini Opova postoje bogata arheološka nalazišta koja pripadaju periodu starčevačke i vinčanske kulture. Iskopavanja su vršili američki arheolozi osamdesetih godina dvadesetog veka. Neki od pronađenih predmeta nalaze se u muzeju u Pančevu. Velike zasluge pronalasku mnogobrojnih predmeta koji pripadaju tekovinama starčevačke kulture na teritoriji Opova pripadaju katoličkom svešteniku Andreasu Majeru, koji je te predmete sakupljao i predao ih pančevačkom muzeju.
Lov i ribolov uredi
Područje opštine Opovo obiluje vodenim površinama. Najvažnija u tom smislu je reka Tamiš, a zastupljena su i prirodna i veštačka jezera, bare i kanali. Značajan prirodni resurs su i šume, koje zahvataju površinu od 1313 hektara, odnosno 10% ukupne teritorije opštine Opovo. Šume uglavnom sačinjavaju vrbe i topole, a ima i bresta jasena i bagrema. Pašnjaci su obrasli slatinskim travama i prostiru se na površini od 1355 hektara.
Prirodni resursi pružaju stanište za raznovrstan životinjski svet. U šumama su zastupljeni srne, lisice, zečevi, fazani itd., a u Tamišu od ribe: šaran, som, smuđ, štuka, babuška, bela riba, cverglan...
Demografija uredi
U naselju Opovo živi 3.742 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 39,5 godina (38,3 kod muškaraca i 40,6 kod žena). U naselju ima 1.500 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,13.
Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).
 |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 11 | 18 | ||
| 80+ | 28 | 54 | ||
| 75—79 | 38 | 74 | ||
| 70—74 | 103 | 135 | ||
| 65—69 | 121 | 148 | ||
| 60—64 | 127 | 156 | ||
| 55—59 | 130 | 113 | ||
| 50—54 | 177 | 176 | ||
| 45—49 | 209 | 195 | ||
| 40—44 | 159 | 171 | ||
| 35—39 | 168 | 165 | ||
| 30—34 | 149 | 149 | ||
| 25—29 | 168 | 153 | ||
| 20—24 | 182 | 146 | ||
| 15—19 | 152 | 152 | ||
| 10—14 | 167 | 146 | ||
| 5—9 | 112 | 119 | ||
| 0—4 | 106 | 116 | ||
| Prosek : | 38,3 | 40,6 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 1.922 | 530 | 1.233 | 97 | 57 | 5 |
| Ženski | 2.005 | 343 | 1.243 | 320 | 95 | 4 |
| UKUPNO | 3.927 | 873 | 2.476 | 417 | 152 | 9 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 1.154 | 518 | 9 | 0 | 234 |
| Ženski | 615 | 136 | 2 | 0 | 82 |
| UKUPNO | 1.769 | 654 | 11 | 0 | 316 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 11 | 56 | 94 | 12 | 76 |
| Ženski | 6 | 4 | 112 | 15 | 15 |
| UKUPNO | 17 | 60 | 206 | 27 | 91 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 3 | 21 | 41 | 10 | 17 |
| Ženski | 8 | 13 | 32 | 49 | 110 |
| UKUPNO | 11 | 34 | 73 | 59 | 127 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 20 | 0 | 0 | 32 | |
| Ženski | 11 | 3 | 0 | 17 | |
| UKUPNO | 31 | 3 | 0 | 49 | |
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ J.J. Erler: "Banat", Pančevo 2003.
- ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 1905.
- ^ "Temišvarski zbornik", Novi Sad 9/2017.
- ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1862. godine
- ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
- ^ a b Mata Kosovac, navedeno delo
- ^ Miloš Popović: "Versko-crkveni život Srba u Banatu", Zrenjanin 2001. godine
- ^ Reesch de Lewald, Aloysius: "Universalis schematismus ecclesiasticus venerabilis cleri orientalis ecclesiae graeci non uniti ritus regni Hungariae partiumque eidem adnexarum, necnon magni principatus Transilvaniae, item literarius, seu nomina eorum, qui rem literariam et fundationalem scholarem ejusdem ritus procurant ... pro anno ...", Buda 1846.
- ^ Mata Kosovac, naveden delo
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1902. godine
- ^ Andrija Ognjanović: "Graničarske narodne škole i njihovi učitelji na teritoriji Vojvodine od 1774. do 1872. godine", Novi Sad 1964. godine
- ^ Janković, O. (24. 12. 2022). „Božić u obnovljenom župnom domu”. Politika. Pristupljeno 2. 1. 2023.
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ Etnička struktura nakon popisa 2011.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
