Osvećenje hrama

Osvećenje hrama, u pravoslavnom hrišćanstvu, predstavlja obred osvećenja građevine (prostorije), što je neophodan uslov za mogućnost održavanja bogosluženja u njemu – Svete Liturgije. Pravila osvećenja datiraju iz 5. veka, kada su razmatrana i odobrena na Četvrtom vaseljenskom saboru, priznata i od pravoslavne i od katoličke crkve.

Obred osvećenja hrama, po hrišćanskom kanonu, naziva se i obnova hrama – „jer kroz osvećenje hram od obične građevine postaje sveti, pa samim tim sasvim drugačiji, nov“. Ovaj koncept se odnosi i na novoizgrađena (stvorena) i na renovirana i na drugi način preuređena mesta koja su prethodno bila osvećena za liturgije. Dakle, obnova u posebnom smislu ponovnog osvećenja može biti potrebna nakon što je oltar nasilno oštećen tokom popravke hrama, ili ako je crkva na neki način oskrnavljena (uključujući nasilje, na primer, ubistvo).

Obred velikog osvećenja hrama u pravoslavlju

Crkveni obred osvećenja hrama je opisan u Trebniku arhijerejskog sveštenstva. Ukoliko se hram obnavlja, osvećenju hrama prethodi:

„Povelja za osnivanje hrama“ posle postavljanja temelja (temelj)

„Povelja o postavljanju krsta” pre postavljanja krsta na krov

„Obred blagosiljanja zvona” pre postavljanja zvona na zvonik

Obred osvećenja hrama od episkopa

Po 4. pravilu Četvrtog vaseljenskog sabora, osvećenje hrama mora izvršiti episkop. Ako episkop ne može sam da osvešta hram, onda on od njega osvećeni antimenzion, koji sveštenik stavlja pri osvećenju hrama, šalje na njemu ustanovljen i osvećen oltar.

Osvećenje hrama od strane episkopa i sveštenika naziva se velikim. Razlikuju se sledeći obredi velikog osvećenja hrama:

Hram osvećuje lično episkop, a osvećuje i antimon. Obred je iznet u posebnoj knjizi i u Dopunskom Trebniku (ili u Trebniku u 2 dela, deo 2): „Obred osvećenja hrama od episkopa stvorenog.

Hram osveštava sveštenik, koji je od episkopa dobio osvećeni antimon za svoj položaj u hramu. Obred bogosluženja je u Velikom Trebniku, gl. 109: „Naredba je da se u novosagrađenoj crkvi postavi osvećeni antimenzion, dat od episkopa arhimandritu ili igumanu, ili protoprezviteru, ili prezviteru, za to izabranom i veštom.”

Pripreme za osvećenje hrama

Pri osvećenju hrama ono što se čini slično je onome što se čini za osvećenje svakog čoveka u tajnama krštenja i evharistije.

Uoči osvećenja u hramu koji se obnavlja služi se malo večernje i svenoćno bdenije.

Obred osvećenja hrama uključuje:

• uspostavljanje prestola kao znak ulaska Boga u hram;
• njegovo umivanje i miropomazanje u znak izlivanja blagodati Božije;
• odežde prestola i oltara (polažu se dve odežde, koje odgovaraju duhovnom značaju prestola kao Groba Svetoga i Prestola Cara Nebeskog);
• osvećenje zidova hrama. Kropljenje hrama oslikava slavu Božiju, a pomazanje zidova mirom označava osvećenje hrama;
• prenošenje iz susedne crkve i položaj pod oltarom (samo ako obnovu vrši episkop) i u antimonu moštiju znači da se blagodat osvećenja prenosi i uči od prve crkve.

Kada se crkva osvešta, osvešta se i sav njen pribor, uključujući ikonostas i druge ikone.

U novoosvećenom hramu litija se služi sedam dana zaredom. Istorija obreda obnove datira još od prehrišćanskih vremena i godišnjeg sedmodnevnog praznika obnove u Jerusalimskom hramu.

Malo osvećenje hrama

Obred manjeg osvećenja hrama se vrši ako je izvršena popravka unutar oltara, ali oltar nije oštećen ili pomeren sa svog mesta. U ovom slučaju, oltar, i ceo hram se krope svetom vodom.

Manje osvećenje hrama se koristi i kada je tron oskrnavljen dodirom neosvećenih ruku, ili kada je hram oskrnavljen, prolivena ljudska krv u crkvi ili je neko u njoj preminuo nasilnom smrću. U ovom slučaju se čitaju posebne molitve „za otvaranje crkve“.