Ofiolitski melanž
Ofiolitski melanž je breča velikih razmera, stenska masa značajne veličine, karakterisana nedostatkom kontinuiranih slojeva i inkluzijom fragmenata stena svih veličina, koji se nalaze u sitnozrnom matriksu. Melanž se obično sastoji od velike količine blokova velike veličine, a različite litologije. Veliki ofiolitski melanži formiraju se na aktivnim kontinentalnim marginama i sastoje se od izmenjenog materijala okeanske kore i blokova sedimenata kontinentalne padine, koji su uklopljeni u glinoviti matriks. Mehanizmi mešanja u ovakvim geološkim uslovima uključuju smičuće tektonske sile, duktilne tokove deformabilnog matriksa zasićenog vodom (serpentinit), sedimentne procese (turbiditni tokovi, olistostrome), ili neku kombinaciju prethodno navedenih procesa. Neki veći blokovi mogu imati dimenzije i preko 1 kilometra.
Pre razvoja teorije tektonike ploča, ranih 1970-ih godina, bilo je teško objasniti ofiolitski melanž u svetlu poznatih geoloških mehanizama. Posebno problematičan paradoks bio je pojavljivanje blokova stena iz facije plavih škriljaca (metamorfizam niske temperature i visokog pritiska) u direktnom kontaktu sa grauvakama (grubozrni peščari sa litičnim fragmentima), koji su taloženi u sedimentacionim uslovima. Poznato je, npr., da je ofiolitski melanž Vardarske zone na Balkanskom poluostrvu (zapadna Srbija, istočna Bosna, južni deo Hrvatske - Slavonija) desetinama godina pogrešno označavan kao dijabaz-rožnačka formacija, po najkrupnijim blokovima u okviru melanža, iako, zapreminski gledano, ovih stena ima najmanje.
Pojave ofiolitskog melanža vezane su za reversne rasede u orogenim pojasevima. Melanž se formira u akrecionoj prizmi iznad subdukcione zone. Ultramafitske ofiolitske sekvence koje su obdukovane na kontinentalnu koru obično leže preko ofiolitskog melanža. Ofiolitski melanž može biti formiran i tektonskim i sedimentnim procesima. Olistostrome su melanži formirani turbiditnim tokovima, akumulacijom polu-tečnog materijala bez površi slojevitosti.
Literatura uredi
- Blatt, Harvey and Robert Tracy (1996), Petrology, 2nd ed., Freeman (pp. 178, 514), ISBN 0-7167-2438-3.
- Hsu, K.J., 1970, Preliminary report and geologic guide to Franciscan melanges of the Morro Bay - San Simeon area, San Luis Obispo County, California: California Geological Survey Special Publication 35.
- Raymond, L.A., 1984, Classification of melanges: Geological Society of America, Special Paper 198, pp. 7-20.
- British Geological Survey: "Geology of the country around Aberdaron," HMSO, London (1993), ISBN 011 884487 3