Pavle Jakšić

Pavle Jakšić (Blatuša, kod Vrginmosta, 2. decembar 1913 — Beograd, 4. februar 2005) bio je učesnik Narodnooslobodilačke borbe, društveno-politički radnik SR Srbije, general-pukovnik JNA, jedan od osnivača Instituta za fiziku i narodni heroj Jugoslavije.

pavle jakšić
Pavle Jakšić
Lični podaci
Datum rođenja	(1913-12-02)2. decembar 1913.
Mesto rođenja	Blatuša, kod Vrginmosta, Austrougarska
Datum smrti	4. februar 2005.(2005-02-04) (91 god.)
Mesto smrti	Beograd, Srbija, Srbija i Crna Gora
Profesija	vojno lice, naučni radnik
Porodica
Supružnik	Danica Jakšić
Deca	Boško Jakšić
Delovanje
Član KPJ od	1941.
Učešće u ratovima	Narodnooslobodilačka borba
Služba	NOV i PO Jugoslavije Jugoslovenska narodna armija 1941 — 1962.
Čin	potporučnik JV u rezervi general-pukovnik JNA
Heroj
Narodni heroj od	20. decembra 1951.
Odlikovanja

Biografija

Rođen je 2. decembra 1913. godine u selu Blatuši, kod Vrginmosta, na međi Korduna i Banije, u seljačkoj porodici. Gimnaziju je učio u Glini i Bjelovaru. Na Filozofskom fakultetu u Beogradu diplomirao je 1937. godine, fiziku i primenjenu matematiku.

Godinu dana proveo je u Školi rezervnih artiljerijskih oficira u Sarajevu, a zatim završio vojni topografski kurs u Kalinoviku, i postao rezervni artiljerijski potporučnik. Potom studira na Tehničkom fakultetu u Beogradu. U želji da se posveti naučnom radu, odlazi na studije u Pariz. Diplomirao je na École supérieure d'optique i pripremio doktorsku tezu iz kosmičkog zračenja. U vreme nemačke agresije na Francusku, 1940. godine, posle mnogih neprilika, vraća se u Jugoslaviju, u Kraljevačku gimnaziju. U Parizu je sarađivao s Komitetom za repatrijaciju jugoslovenskih španskih boraca, a u Kraljevo je doneo dosta komunističke literature i ilegalni letak KP Francuske protiv okupacije.

Narodnooslobodilačka borba

Kraljevo napušta 24. jula 1941. godine, s grupom radnika i đaka, da bi izbegao hapšenje zbog političkog delovanja. Dva dana kasnije, formiran je na Goču Kraljevački partizanski odred, za čijeg je komandanta izabran Pavle Jakšić, koji tih dana postaje član Komunističke partije Jugoslavije (KPJ). Već u vreme borbi oko Kraljeva u jesen 1941. poverena mu je dužnost komandanta sektora Kraljevačkog fronta.

Decembra 1941. godine, Pavle postaje komandant Kraljevačkog bataljona Prve proleterske udarne brigade, s kojim se bori kod Prozora, Bugojna, Duvna, Livna, Grahova i dr. Novembra 1942. godine postavljen je za komandanta Sedme banijske udarne divizije, s kojom učestvuje u bitkama na Neretvi i Sutjesci. U borbama u vreme Četvrte neprijateljske ofanzive, u periodu januar-mart 1943. godine. Na čelu divizije vodio je uspešnu manevarsku odbranu od prilaza Sisku, preko Bihaća i Bosanskog Petrovca do Prozora, obezbeđujući evakuaciju Centralne bolnice NOVJ s Grmeča do doline Rame, da bi, zatim, na frontu između Gornjeg Vakufa i Prozora, organizovao i uspešno izvodio višednevnu pozicionu odbranu zbog obezbeđenja Centralne bolnice i stvaranja uslova za razvoj protivofanzive grupe divizija NOVJ pod neposrednom komandom Vrhovnog štaba. Jakšić je uspešno komandovao divizijom i u teškim borbama u Petoj neprijateljskoj ofanzivi, posebno u njenoj završnoj fazi, kada je vešto izveo diviziju iz nemačkog obruča na Sutjesci, spasivši time i veliki broj ranjenika i bolesnika.

Krajem 1943. godine, Pavle je komandant Jedanaestog korpusa, a 1944. načelnik Glavnog štaba NOV i PO Hrvatske. U etapi završnih operacija za oslobođenje Jugoslavije, Jakšić je, kao načelnik Štaba Četvrte jugoslovenske armije, brzo ušao u suštinu frontalnog ratovanja i planiranja velikih ofanzivnih poduhvata, što je doprinelo da ova armija uspešno i u rekordnom vremenu savlada znatne nemačke snage, od fronta u Lici, preko Rijeke i Istre, do Trsta.

Posleratni period

Posle oslobođenja Jugoslavije, Pavle Jakšić je obavljao visoke vojne dužnosti u Jugoslovenskoj narodnoj armiji (JNA). Bio je komandant pozadine JA, na mestu prvog pomoćnika ministra narodne odbrane, maršala Josipa Broza Tita, komandant Artiljerije JA. Godine 1950. je završio Opštevojni fakultet i Kurs operatike JA; potom je bio na dužnosti komandanta Beogradske vojne oblasti, od 1950. do 1956. i pomoćnika Načelnika Generalštaba JNA, Ljube Vučkovića, od 1956. do 1962. godine. Penzionisan je 1962. godine, na svoj zahtev, u činu general-pukovnika JNA.

Godine 1962. je učestvovao u osnivanju Instituta za fiziku i bavio se problematikom lasera. Iduće godine, izabran je za višeg predavača na Elektrotehničkom fakultetu u Beogradu. Pored naučnog rada, bio je i aktivni društveno-politički radnik — bio je član Opunomoćstva CK SKJ za JNA, član Glavnog odbora SUBNOR-a i SSRN Srbije. Biran je za republičkog i saveznog narodnog poslanika, u više saziva.

Od penzionisanja 1962. godine živeo je povučeno u Beogradu, baveći se naučnim radom i prevođenjem. Autor je više vojnoistorijskih i vojnoteorijskih radova, a objavio je i nekoliko knjiga. Godine 1961. izdao je „Savremeni rat”, knjigu u kojoj je kritikovao koncepciju opštenarodne odbrane i u kojoj se usprotivio civilnom naoružavanju, a 1990. godine objavio je knjigu sećanja „Nad uspomenama“ u dva toma.

Preminuo je 4. februara 2005. godine u Beogradu. Sahranjen je po sopstvenoj želji u običnoj parceli na Novom groblju u Beogradu, iako mu je pripadalo mesto u Aleji narodnih heroja i Aleji zaslužnih građana.

Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih jugoslovenskih odlikovanja, među kojima su — Orden ratne zastave, Orden partizanske zvezde sa zlatnim vencem, Orden zasluga za narod sa zlatnom zvezdom, Orden bratstva i jedinstva sa zlatnim vencem, Orden partizanske zvezde sa srebrnim vencem i Orden za hrabrost. Ordenom narodnog heroja odlikovan je 20. decembra 1951. godine.

Literatura

• Vojna enciklopedija (knjiga četvrta). Beograd 1972. godina
• Narodni heroji Jugoslavije. Beograd: Mladost. 1975.