Palata Srbije
Palata Srbije, poznata po ranijem nazivu Palata Federacije i kolokvijalnom nazivu zgrada Saveznog izvršnog veća (SIV), nalazi se na Novom Beogradu, između Bulevara Mihajla Pupina i Bulevara Nikole Tesle. Izgrađena je 1959. za potrebe tadašnje Savezne vlade, odnosno Saveznog izvršnog veća. Svečano je otvorena 1961. povodom održavanja Prve konferencije šefova država i vlada Pokreta nesvrstanih.[1]
| Palata Srbije | |
 | |
Informacije
| |
|---|---|
| Lokacija | Bulevar Mihajla Pupina 2, Novi Beograd, Beograd |
| Koordinate | 44° 49′ 13″ N 20° 25′ 40″ E / 44.82028° S; 20.42778° I |
| Status | završena |
| Sagrađena | 1947—1959. |
Tehnički detalji
| |
| Broj spratova | 6 |
| Površina | 65.000 m2 |
Kompanije
| |
| Arhitekta | Mihailo Janković |
| Vlasnik | Vlada Republike Srbije |
Ideja o podizanju palate, kao jednog od najvažnijih državnih objekata u godinama neposredno posle Drugog svetskog rata, vremenski se poklapa sa počekom izgradnje novog grada na levoj obali Save, koji je trebalo da preuzme ulogu prestonice nove socijalističke države.[2] Prema uslovima konkursa koji je raspisan 1947. Palata je shvaćena ne samo kao arhitektonski, već i kao urbanistički reper čitavog budućeg Novog Beograda.[3]
U periodu od 1992. do 2003. bila je sedište Savezne vlade Savezne Republike Jugoslavije, a od 2003. do 2006. sedište Saveta ministara Državne zajednice Srbije i Crne Gore. Istovremeno, u ovoj zgradi je svoju kancelariju imao predsednik SFRJ Josip Broz Tito, predsednici Predsedništva SFRJ, predsednici SRJ, te jedini predsednik SCG Svetozar Marović. Posle raspada SCG, maja 2006, zgrada je prešla u nadležnost Vlade Republike Srbije.
Naziv uredi
Zgrada je po izgradnji dobila ime Palata Federacije, ali je kolokvijalno, čak povremeno i u zvaničnoj upotrebi, nazivana SIV i SIV 1 (posle izgradnje zgrada Siv 2 i Siv 3). Posle raspada SFRJ, korišćen je samo naziv Palata Federacije, a po otcepljenju Crne Gore 2006, zgrada je dobila nezvaničan naziv Palata Srbije/Palata Srbija, ali zvanično nikada nije preimenovana.
Istorijat uredi
Izgradnja Palate je počela juna 1947. godine, prema projektu izrađenom na osnovu prvonagrađenog konkursnog rešenja tima zagrebačkih arhitekata, koji su činili Vladimir Potočnjak,[4]Anton Ulrih, Zlatko Najman i Dragica Perak[5], među prvim objektima na Novom Beogradu. Kao glavni kriterijum za izbor ovog projekta na konkursu žiri je istakao njegovu funkcionalnost i monumentalni karakter. Njime je bilo predviđeno podizanje monumentalne slobodnostojeće palate sa osnovom u obliku slova N. U stilskom pogledu predstavlja sintezu dva principa – modernističkog, bliskog korbizijanskom shvatanju arhitekture i monumentalnog, koji se oslanja na primere sovjetskog graditeljstva socijalističkog realizma. Izgradnja je prekinuta 1949. godine do kada je izvedena samo skeletna konstrukcija bočnih krila i delimično konstrukcija središnjeg dela objekta. Višegodišnji prekid radova nastao je kao posledica društveno-političkih promena krajem pete decenije prošlog veka, što je uticalo na konačan izgled građevine tokom nastavka radova. Palata je prvobitno zamišljena kao deo ansambla javnih građevina, ali je takav program redukovan donošenjem Generalnog urbanističkog plana Beograda 1950, prema kojem je uz hotel „Jugoslavija”, ostala usamljena na potezu uz desnu obalu Dunava. Sa odlukom o nastavku radova, dorada projekta poverena je beogradskom arhitekti Mihailu Jankoviću[6]i projektnom birou „Stadion”, pod čijim nadzorom je objekat i realizovan u periodu od 1955. do 1961. godine. Zgradu su, na nasutom i peskovitom tlu, gradile omladinske radne brigade iz čitave Jugoslavije. Na konkursu je pobedio četvoročlani tim zagrebačkih arhitekata na čelu sa Vladimirom Potočnjakom (Anton Ulrih, Zlatko Nojman, Dragica Perak). Po Potočnjakovoj smrti 1952. gradnja je obustavljena, da bi je 1956. nastavio arhitekta Mihailo Janković, značajno izmenivši prvobitan plan dodavanjem novih elemenata.
Arhitektura i enterijer uredi
.jpg)
Projekat arhitekte Jankovića i njegovog tima uneo je značajne izmene kako u unutrašnjoj organizaciji, tako i u spoljašnjem oblikovanju građevine. Iz prvobitnog projekta zadržao je urbanističku dispoziciju, osnovne mere i međusobne odnose pojedinih traktova, dok su glavne izmene nastale u unutrašnjoj organizaciji prostora. Prema izmenjenom projektu izveden je centralni deo sa svečanom salom, svi aneksi oko zgrade, enterijer i obrada fasada. Premeštanjem pozicije svečanog ulaza na južnu stranu, čitav objekat je, umesto prema reci, dobio naglašenu orijentaciju prema budućem naselju. Novim programom uređenja unutrašnjosti palate predviđeno je, pored reprezentativne sale smeštene na prvom spratu novoprojektovanog aneksa, još niz pomoćnih salona, sala za održavanje sednica, dvadeset i osam kabineta za članove Saveznog izvršnog veća, oko šezdeset kancelarijskih prostorija za administraciju kao i prateći program garažiranja automobila. Reprezentativnom spoljašnjem izgledu odgovara moderno i luksuzno uređenje enterijera, realizovano takođe prema projektu arhitekte Mihaila Jankovića, što ovaj objekat svrstava među pionirske primere „total dizajna“ u domaćem graditeljstvu. Jedinstven program enterijera, sa mnogobrojnim delima likovne i primenjene umetnosti, koja čine integralni deo zdanja, daje Palati karakter svojevrsne galerije jugoslovenske umetnosti 20. veka. Uređenje enterijera, jednako kao i spoljašnjost, trebalo je da izrazi moć, veličinu, stabilnost i jedinstvo nove Jugoslavije. Program unutrašnjeg uređenja posebno je predvideo umetničku obradu zidova tehnikom mozaika, grafita i fresko slikarstva, kao i postavljanjem slobodnostojeće skulpture i reljefa, o čemu je posebnu brigu vodila specijalna umetnička komisija. Uređenje salona posvećenih svakoj od šest saveznih republika bivše SFRJ, smeštenih u centralnom delu palate, zasnovano je na isticanju tradicionalnih motiva, karakterističnih za svaku federativnu jedinicu države. Jugoslovenski salon predstavljao je najveću i ujedno najreprezentativniju prostoriju palate. Osobenost dekoracije ovog salona predstavljaju monumentalne freske: Petra Lubarde[7] i Lazara Vujaklije[8], kao i triptih-mozaik Stvaranje Jugoslavije, rad Mladena Srbinovića[9]. Svečani karakter ove prostorije posebno je istaknut kristalnim lusterom na kupoli sa preko dve i po hiljade sijalica i težinom od devet tona.
Posebnu vrednost čine dela jugoslovenske likovne i primenjene umetnosti koja predstavljaju integralni deo unutrašnjeg uređenja Palate. Među njima se svojim umetničkim i kulturno-istorijskim značajem posebno ističu radovi sledećih autora: Petar Lubarda, Antun Augustinčić, Frano Kršinić, Matija Vuković, Ante Gržetić, Sava Sandić, Vincent Beneš, Boža Ilić, Đorđe Andrejević Kun, Predrag-Peđa Milosavljević, Stojan Aralica, Bora Baruh, Lazar Ličenoski, Branislav Nemet, Vera Čohadžić, France Slana, Milivoj Uzelac, Ferdo Majer, Lazar Vujaklija, Mladen Srbinović, Matija Rodiči, Branko Subotić-Sube, Jože Ciuha, Lazar Vozarević, Janez Bernik, Vojo Dimitrijević, Drago Tihec, Milan Konjović, Ivan Radović, Marinko Benzon, Boško Petrović, Ratimir Stojadinović, Dragi Trajanovski, Jovan Bijelić, Zora Petrović, Olivera Kangrga, Vojin Bakić, Ignjat Job, Boško Petrović, Olivera Galović, Milica Zorić, Lazar Vozarević, Oton Gliha, Jagoda Bujić, Vida Jocić, Milo Milunović, Sreten Stojanović, Risto Stijović, Mira Sandić, Nebojša Mitrić, Andrej Jemec, Drago Tršar, Branko Filipović-Filo, Drago Ordev, Slavko Atanasovski Krstanče, Bogosav Živković, Tone Kralj, Ferdo Majer, Ratomir Gligorijević, Jovan Rakidžić, Stevan Dukić, Marin Pregelj, Drinka Radovanović.
.jpg)
Projektovana je u obliku slova "Н" i obuhvata površinu, u osnovi, 5.500 m². Ispred srednjeg krila, nalazi se niži deo pokriven staklenom kupolom u kome je svečana dvorana koja može da primi 2.000 zvanica. Objekat sadrži šest salona kao i oko hiljadu kancelarijskih prostorija.
Građen je po sistemu armirano-betonske skeletne konstrukcije, sa ispunom od pune opeke. fasada objekta je obložena belim bračkim mermerom, dok su otvori napravljeni od belog metala. Počev od 1961. godine, kada je održana Prva konferencija Nesvrstanih zemalja, Palata federacije primila je mnoge strane državnike i delegacije. Prva sednica Saveznog izvršnog veća u novoj zgradi je održana najkasnije 29. aprila 1961.[10].
Svojim arhitektonskim vrednostima Palata Sveznog izvršnog veća obeležila je period stvaranja danas prepoznatljive slike Novog Beograda i Beograda u celini.[11]Jedan je od glavnih repera Novog Beograda i njegove čvrste urbane hijerarhije. Estetske i vizuelne vrednosti građevine istaknute su i posebnim parkovskim rešenjem okoline sa prilazima, parkiralištem, garažama i fontanom, kao i opštim položajem objekta koji omogućuje njegovo nesmetano sagledavanje. U sklopu uređenja neposrednog okruženja palate za potrebe posete članova visokih delegacija započeto je formiranje i Parka prijateljstva, jednog od najspecifičnijih zelenih prostora u čitavom svetu.[12]
Palata Saveznog izvršnog veća zajedno sa delima likovne i primenjene umetnosti koji čine njen integralni deo utvrđena je za spomenik kulture 2013. godine.
Reference uredi
- ^ Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, dosije spomenika kulture Palata Saveznog izvršnog veća u Novom Beogradu.
- ^ Lj. Blagojević, Novi Beograd: osporeni modernizam, Beograd 2007.
- ^ Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, časopis Nasleđe, B. Mišić, Palata Saveznog izvršnog veća u Novom Beogradu, #http://beogradskonasledje.rs/wp-content/uploads/2012/09/8/10_biljana_misic.pdf, pristupljeno 28.03.2016.
- ^ O Vladimiru Potočnjaku videti: #http://www.enciklopedija.hr/natuknica.aspx?id=49774 pristupljeno 28.03.2016.
- ^ B. Mišić, Palata Saveznog izvršnog veća u Novom Beogradu. Istorija građenja. Od Predsedništva vlade FNRJ do Palate „Srbija“, Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, Beograd 2011.
- ^ O Mihailu Jankoviću videti: Z. Manević (ur), Leksikon srpskih arhitekata 19. i 20. veka, Beograd 1999; S. Bogunović, Arhitektonska enciklopedija Beograda XIX i XX veka, II tom: Arhitekti, Beograd 2005.
- ^ Grupa autora, Lubarda 1907-2007, Između slike prirode i prirode slike, katalog izložbe, Beograd 2008; Kuća Legata #http://www.kucalegata.org/legati/petarlubarda.html Arhivirano na sajtu Wayback Machine (11. март 2017) приступљено 28.03.2016.
- ^ J. Despotović, Lazar Vujaklija – Lutanja u vrtovima mnogih cvetova, Danas 18.10.2000. dostupno na #http://www.jovandespotovic.com/?page_id=7643 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. oktobar 2016) pristupljeno 28.03.2016.
- ^ Mladen Srbinović #http://www.sanu.ac.rs/Clanstvo/IstClan.aspx?arg=1279 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. октобар 2016) приступљено 28.03.2016.
- ^ Sednica SIV-a na kojoj je podnet izveštaj o putovanju po afričkim zemljama. foto.mij.rs
- ^ B. Mišić, Palata Saveznog izvršnog veća – symbol jednog vremena, DaNS 63, Novi Sad, 2008, 52-53.
- ^ Завод за заштиту споменика културе града Београда, часопис Наслеђе, И. Весковић, Парк пријатељства у Новом Београду #http://beogradskonasledje.rs/wp-content/uploads/2012/06/11-ivana-veskovic.pdf pristupljeno 28.03.2016.
