Petar Čardaklija

Petar Novaković (um. Beograd, 1808), poznatiji kao Petar Čardaklija, bio je diplomata u Prvom srpskom ustanku.

Petar Čardaklija
Mesto rođenja	Leunovo
Datum smrti	1808.
Mesto smrti	Beograd

Detinjstvo i mladost

Moguće je da je Petar Novaković rođen u selu Leunovo kod Gostivara. Njegov rani život je misterija. Po svemu sudeći, pobjegao je iz svog rodnog sela sjeverno u Smederevski sandžak, a u Beogradu je počeo da radi kao gostioničar.

Tokom Austrijsko-turskog rata (1787—1791), pridružio je se srpskim frajkorima, dobrovoljnoj jedinici koja je bila sačinjena od mjesnih Srba, gdje je steo čin kapetana.

Poslije austrijskog povlačenja, otišao je u Beč i zatim u Budim, gdje je uspio da uspostavi bliske veze sa aristokratskim krugovima. Njegova supruga je bila poznanik ili službenik Aleksandre Pavlovne, sestre ruskog imperatora Aleksandra I; knjeginja Aleksandra je bila udala za nadvojvodu Jozefa, habzburškog guvernera Ugarske, s kim je živjela u Budimu. To je period u kome je Petar stekao titulu ritermajstera.

Prvi srpski ustanak

Čardaklija je ostao u kontaktu sa poznatim Srbima iz Ugarske u nadi da će se srušiti osmanska vlast u Srbiji. Kada je saznao za Karađorđev ustanak, poslao je suprugu u Harkov, a zatim je u julu 1804. godine prešao u Srbiju i stavio se u službu Karađorđu Petroviću.

Kada su srpski ustanici odlučili da traže međunarodnu pomoć za svoje aktivnosti, prvo su se obratili Beču, ali su odbijeni. Čardaklija ih je savjetovao da podnesu molbu ruskom imperatoru, jer je bio skloniji da ih podrži. Čardaklija je ubijedio Karađorđa da je najbolji način da se to uradi slanjem delegacije u Sankt Peterburg. Karađorđe se složio i 1. septembra srpska delegacija koju su činili Matija Nenadović, Jovan Protić i Čardaklija je krenuo na put.

U Peterburgu su se sastali sa ministrom spoljnih poslova Rusije Adamom Čartorijskim, koji ih je saslušao i predao njihovu molbu imperatoru. Adam ih je takođe savjetovao da osnuju srpsku vladu i obećao im Rusija pomoći srpsko pitanje utičući na osmanskog sultana.

Delegacija se vratila u Srbiju sredinom decembra 1804. godine. Čardaklija je zatim učestvovao u Skupštini u Pećanima. U aprilu 1805. godine ponovo je bio dio diplomatske delegacije (zajedno sa Aleksom Lazarevićem, Jovanom Protićem i Stevanom Živkovićem) koja je poslata u Carigrad. Međutim, neki predstavnici su bili izloženi zlostavljanju i morali su se skloniti u ruski konzulat, a zatim pobjeći iz grada, strahujući za svoje živote. Čardaklija i Lazarević su se ukrcali na ruski brod i otplovili u Odesu. Iz Odese su otputovali za Petrovgrad, a odatle za Beograd.

Kada je 1807. godine Rusija odlučila da vojno pomogne Srbima, Čardaklija (zajedno sa Avramom Lukićem i Jeremijom Gagićem) je poslat u glavni štab ruskih ekspedicionih snaga koje su bili stacionirane u Vlaškoj. Tamo su tražili ljude koji bi se vratili u Beograd gdje bi djelovali kao ruski punomoćnici u Srbiji; njihova želja je odobrena.

Čardaklija je boravio u Beogradu, sve do svoje smrti 1808. godine. Sahranjen je u Sabornoj crkvi u Beogradu. Govor na njegovoj sahrani je držao njegov prijatelj, poznati pisac Dositej Obradović, u to vrijeme ministar obrazovanja Srbije. Obradović je takođe napisao epitaf na njegovoj nadgrobnoj ploči u kome glorifikuje Čardakliju kao „besmrtnog Srbina”.

Literatura

• Andonov-Poljanski, Hristo (1981). Dokumenti za borbata na makedonskiot narod za samostojnost i za nacionalna država (na jeziku: makedonski). Univerzitet "Kiril i Metodij," Fakultet za filozofsko-istoriski nauki. 
• Ćorović, Vladimir (2001) [1997]. „Kočina krajina”. Istorija srpskog naroda (na jeziku: srpski). Beograd: Janus.