Petrovaradin

Petrovaradin
Petrovaradin;
	Panorama Petrovaradinskog gradića
	Grb
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Južnobački
Grad	Novi Sad
Stanovništvo
— 2022.	15.621
— gustina	544/km2
Geografske karakteristike
Koordinate	45° 14′ 38″ S; 19° 52′ 52″ I / 45.24396° S; 19.88115° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	85 m
Površina	27,2 km2
	Petrovaradin Petrovaradin na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	21131; 21132; 21133
Pozivni broj	021
Registarska oznaka	НС

Petrovaradin (mađ. Pétervárad, nem. Peterwardein / Petersburg, lat. Petropolis / doslovno Petrovgrad) je gradsko naselje u sastavu Grada Novog Sada u Južnobačkom okrugu i nekadašnji utvrđeni grad pored Dunava. Danas je deo građevinskog područja Novog Sada. Prema popisu iz 2022. godine u Petrovaradinu je bilo 15.621 stanovnika (prema popisu iz 2011. bilo je 14.810)^[1].

Geografija uredi

Istorijsko jezgro Petrovaradina nalazi se na desnoj obali Dunava, a nastalo je uz istoimenu tvrđavu. Pored Petrovaradinske tvrđave, Podgrađa, Starog majura i Novog majura, u sastavu naselja i mesne zajednice Petrovaradin nalaze se još neki izgrađeni lokaliteti poput Alibegovca, Karagače, Mišeluka, Ribnjaka, Trandžamenta, itd.

Susedna naselja su: Sremska Kamenica na jugozapadu, Bukovac na jugu, Sremski Karlovci na jugoistoku, Kovilj na istoku, Šangaj na severu i Podbara, Stari grad i Liman na zapadu.

Kroz naselje prolaze međunarodni put i železnička pruga, koji povezuju srednju sa jugoistočnom Evropom, a tuda takođe prolaze i putevi od tranzitnog značaja Novi Sad — Ruma i Novi Sad — Beočin — Ilok. Ovde se nalazi Železnička stanica Petrovaradin.

Sa bačkom obalom Dunava Petrovaradin je povezan sa tri mosta (Mostom slobode, Varadinskim mostom i Žeželjevim mostom), a u toku je izgradnja i četvrtog mosta, koji bi Petrovaradin povezivao sa mesnom zajednicom Šangaj.

Prirodne karakteristike uredi

Atar naselja zauzima površinu od 2.592 hektara. U reljefu se izdvajaju tri morfološke celine: Fruška gora, lesna zaravan i aluvijalna ravan Dunava. Ogranak fruškogorske planine završava se Petrovaradinskom stenom na kojoj se nalazi Tvrđava. Prema Sremskoj Kamenici je klizna zona zvana Trandžament, a prema Sremskim Karlovcima Puckaroš.

Lesna zaravan ima najveću širinu, preko dva kilometra, južno od grada na području Mišeluka i Alibegovca, dok se prema Karlovcima sasvim sužava i kod Tekija pruža u vidu uske trake. Aluvijalna ravan javlja se pored Dunava u vidu fragmenata. Kroz Petrovaradin prolaze dva potoka, Rokov i Bukovički, pored nekoliko manjih, a postoje i bare i močvare.

Dunav ovde pravi veliki meandar oko tvrđavske stene i tu se njegova širina smanjuje na 300 metara, koja je i najmanja na južnom delu Panonije.

Demografija uredi

U naselju Petrovaradin živi 11267 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 38,5 godina (37,6 kod muškaraca i 39,2 kod žena). U naselju ima 4832 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,89.

Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.

Broj žitelja Petrovaradina stalno raste u novijoj istoriji, što je posledica doseljavanja, jedno vreme i prirodnog priraštaja, jačanja privrede, a pre svega blizine velikog grada. Većina žitelja Petrovaradina radi u Novom Sadu. Broj dnevnih migranata 1991. godine iznosio je 2.270 koliko je ljudi svakodnevno odlazilo na posao u Novi Sad. Osim toga, u Novi Sad svakodnevno odlaze učenici srednjih škola i studenti.

Po popisu iz 1991. godine, Petrovaradin kao grad imao je 11.285 stanovnika, taj broj se kasnije povećao zahvaljujući najviše doseljenicima iz zapadnih krajeva bivše Jugoslavije. 2022. Petrovaradin je imao 15.621 stanovnika, od kojih su većinu činili Srbi sa brojnim nacionalnim manjinama.^{[traži se izvor]}

Demografija^[2]
Godina	Stanovnika
1948.	5.719
1953.	6.428
1961.	8.408
1971.	10.477
1981.	10.338
1991.	11.285	11.004
2002.	13.973	14.318
2011.	14.810
2022.	15.621

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[3]

Srbi	9.708	69,47%
Hrvati	1.364	9,76%
Jugosloveni	779	5,57%
Mađari	396	2,83%
Crnogorci	228	1,63%
Rusini	141	1,00%
Slovaci	92	0,65%
Makedonci	47	0,33%
Ukrajinci	41	0,29%
Muslimani	39	0,27%
Goranci	35	0,25%
Romi	34	0,24%
Rumuni	30	0,21%
Albanci	30	0,21%
Slovenci	27	0,19%
Bunjevci	22	0,15%
Nemci	21	0,15%
Rusi	18	0,12%
Česi	6	0,04%
Bugari	6	0,04%
Bošnjaci	2	0,01%
Vlasi	1	0,00%
nepoznato	113	0,80%

Stanovništvo prema polu i starosti^[4]


	m	ž
?	27	31
80+	73	121
75—79	115	204
70—74	216	301
65—69	325	336
60—64	373	375
55—59	345	368
50—54	596	601
45—49	600	736
40—44	469	521
35—39	490	480
30—34	466	486
25—29	558	518
20—24	545	575
15—19	493	472
10—14	408	399
5—9	362	352
0—4	307	329
Prosek :	37,6	39,2

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	2.029	2.325	2.879	3.546	3.711	3.901	4.832

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	894	1.199	1.026	1.199	356	114	30	9	2	3	2,89

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	5.691	1.854	3.389	221	224	3
Ženski	6.125	1.457	3.427	875	358	8
UKUPNO	11.816	3.311	6.816	1.096	582	11

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	2.677	83	9	14	635
Ženski	2.324	48	4	3	408
UKUPNO	5.001	131	13	17	1.043
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	54	256	533	85	278
Ženski	19	55	542	112	96
UKUPNO	73	311	1.075	197	374
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	46	119	200	81	78
Ženski	84	132	106	207	315
UKUPNO	130	251	306	288	393
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	149	0	0	57
Ženski	152	6	0	35
UKUPNO	301	6	0	92

Istorija uredi

Petrovaradinska tvrđava

Gradski muzej

Istorija Petrovaradina je neposredno povezana sa istorijom Petrovaradinske tvrđave, kao i sa istorijom Novog Sada i obližnjih Sremskih Karlovaca. Tokom 18. veka, za vreme habzburške vlasti, Petrovaradin je postao sedište Petrovaradinske regimente, a počevši od 1783. godine u ovom mestu se nalazilo sedište generalne komande za čitavu sremsko-slavonsku granicu.

Delovi Petrovaradina uredi

Ustanove i objekti uredi

Petrovaradinska tvrđava zimi

Na Petrovaradinskoj tvrđavi nalaze se Muzej grada Novog Sada, Akademija umetnosti i Opservatorija. U Podgrađu postoji Vojnomedicinski centar Novi Sad, Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture Vojvodine i Samostan svetog Jurja. Južno od tvrđave locirana je Kasarna Trandžament. Na Mišeluku je 2021. godine izgrađena Kovid bolnica, koja je 2023. godine promenila namenu u smislu da se posvećuje pacijentima na dijalizi, dok se na Trandžamentu nalazi objekat Radio Televizije Vojvodine.

Škole u Petrovaradinu uredi

U Petrovaradinu se nalazi Osnovna škola „Jovan Dučić“ u Preradovićevoj ulici, broj 6. Sastoji se iz dva objekta, tzv. velike škole u Preradovićevoj 6 i tzv. male škole u Malinovoj 2a.

Privreda uredi

U Petrovaradinu je locirana novosadska Radna zona istok, sa preduzećem "Pobeda".

Pijaca u Petrovaradinu uredi

Petrovaradinska pijaca se nalazi između Preradovićeve ulice i ulice Račkog. Pijaca je potpuno uređena i nalazi se u sistemu preduzeća „Tržnica“ Novi Sad.

Turizam uredi

Petrovaradinska tvrđava i Podgrađe predstavljaju značajne turističke destinacije. Na tvrđavi se jednom godišnje održava muzički festival Egzit. U Podgrađu se, pored starih zgrada, izdvaja Beogradska kapija. Na petrovaradinskoj obali Dunava nalazi se Oficirska plaža.

Sakralni objekti u Petrovaradinu uredi

U Petrovaradinu postoje sledeći sakralni objekti:

Groblja u Petrovaradinu uredi

U Petrovaradinu se nalaze sledeća groblja:

Sport uredi

Mišeluk je poznat kao mesto održavanja auto-moto trke za Veliku nagradu Novog Sada.

Dalji razvoj naselja uredi

Širenje izgrađenih zona u Petrovaradinu planirano je na prostoru Mišeluka, gde su u februaru 2023. godine počeli radovi na izgradnji novih devet ulica, nedaleko od nove bolnice. Najpre će se odvijati radovi na kanalizacionoj i vodovodnoj mreži na ovom prostoru, a planirano je i uređenje zelenila i postavljanje javne rasvete. Sa planiranom izgradnjom novih stambenih objekata na Mišeluku, za očekivati je i da će se broj stanovnika Petrovaradina povećavati.

Galerija uredi

Glavna ulica i podgrađe Petrovaradinske tvrđave
Glavna ulica i podgrađe Petrovaradinske tvrđave
Srpska Pravoslavna Crkva Svetog Pavla
Petrovaradinska tvrđava noću
Sat na Petrovaradinskoj tvrđavi
Crkva Snežne Gospe na Tekijama
Molinarijev park
Srpska Pravoslavna Crkva Svete Petke

Vidi još uredi

Reference uredi

^ „Knjiga 2”. Starost i pol, podaci po naseljima (PDF). publikacije.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. 2023. ISBN 978-86-6161-230-5.
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

Literatura uredi

Zvonimir Vuković, Igor Novaković, Petrovaradin juče, danas, sutra, Novi Sad, 2005.
Marko Kljajić, Sveti Juraj u Petrovaradinu, Petrovaradin, 2004.
Velimir Vukmanović, Novi Sad na Dunavu: Skele i pontonski mostovi: 294-2001, Novi Sad, 2001.
Petrovaradin, Enciklopedija Novog Sada, br. 20 PET-POK, Novi Sad, 2000.
Stari Novi Sad I, Književna zajednica Novog Sada, Novi Sad, 1991.
Živko Marković, Novi Sad i Petrovaradin, Novi Sad, 1984.
"Kulturno-privredni pregled Dunavske banovine" br. 5 i 6, Novi Sad, 1939.
Miloš Lukić, Petrovaradin u prošlosti, Istorijski muzej Vojvodine i institut za istoriju, Novi Sad, 1992.

Spoljašnje veze uredi

[Старост_и_пол_2023-1] „Knjiga 2”. Starost i pol, podaci po naseljima (PDF). publikacije.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. 2023. ISBN 978-86-6161-230-5.

[2] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[3] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[4] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[1]

[2]

[3]

[4]