Pet solitera na Banjici
Pet solitera na Banjici, kolokvijalno Pet idiota, jeste stambeni blok u starom delu beogradskog naselja Banjica. Nalaze se u Crnotravskoj ulici, preko puta Sportskog centra Banjica. Ulica Bahtijara Vagabzade i prostrana zelena površina na kojoj se nalazi heliodrom deli ovaj blok od Vojnomedicinske akademije.
Soliteri | |
|---|---|
 | |
| Administrativni podaci | |
| Grad | Beograd |
| Opština | Banjica, Gradska opština Voždovac |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 44° 45′ 34″ S; 20° 28′ 28″ I / 44.75938° S; 20.47442° I |
  Soliteri Soliteri na karti Grada Beograda | |
Naziv uredi
Naziv „Pet idiota” dobili su jer štrče u okruženju, usamljeni jedan do drugoga,[1] okruženi niskim objektima. U vreme kada su se useljavali prvi stanari oko njih je bila praznina.[2]
Istorija uredi
Naselje Banjica su arhitektonski osmislili Aleksandar Stjepanović, Slobodan Drinjaković i Branislav Karadžić. Naselje je izgrađeno premna prvonagrađenom konkursnom rešenju iz 1971. godine. U vreme kada je nastalo arhitektonsko rešenje naselja Banjica je bilo jedno od najmodernijih i najsavremenijih u ondašnjoj Jugoslaviji. Korespondiralo je sa evropskim idejama o autonomnim, samodovoljnim stambenim celinama koje pored stambenog dela imaju i druge različite sadržaje, kakvi su prodavnice, klubovi, restorani i slični, odnosno sve što je potrebno za udoban i komforan život. Zgrade su pozicionirane tako da prirodno prate konfiguraciju terena. Pejzažom naselja dominiraju siluete pet solitera koji su sagrađeni u vreme kada su podignute neke od najvećih zgrada u Beogradu (Beograđanka, Istočna i Zapadna kapija Beograda) i zajedno sa ovim građevinama simbolizovali su tadašnju ideju u permanentnom uspehu i prosperitetu društva.[3] Stariji kolege pomenutih arhitekata, koji su brinuli o prosrotno pejsažnom uređenju Banjice iz kancilarija Gradskog Zelenila, tada smeštenim u jednom od pet solitera, navode da je idejno rešenje crvenih lamela projektovao pomenuti Aleksandar Stjepanović dok je pet visokih solitera projekat arhitekte Miodraga Ružića. Ružić je solitere projektovao po nalogu koji je zahtevao pet nebodera koji će biti vidljivi iz svih delova grada ali po obliku neće biti jednostavne četvorouganoe „kutije”.[4]
Simbolika Solitera uredi
Prema nekim mišljenjima, soliteri su građeni tako da, kada se gleda iz vazduha, formiraju preciznu zvezdu petokraku koja je bila simbol nekadašnje SFRJ, ali je moguće da ovaj podatak nije sasvim tačan jer kada se stoji ispod njih ne vidi se baš takav precizan raspored. Drugi izvori tvrde da je Banjicu oslobodilo pet brigada, pa je u čast tih boraca podignuto pet a ne više ili manje visokih solitera. U pisani izvori navodi se da je tadašnja Jugoslovenska narodna armija tokom oslobođenja Beograda na raspolaganju imala pet divizija, pa je moguće da je broj solitera simbol tih pet divizija.
Postoji još mnogo teorija koje se odnose na simboliku građevina na Banjici. Tako neki smatraju da pet solitera simbolizuje pet pesnica podignutih u vis koje su u ono vreme simbolizovale otpor okupacionim snagama. Druga teorija kaže da pet solitera predstavljaju pet prstiju šake koji vire iz zemlje pa se zbog toga soliteri razlikuju visinom svojih spratova, što simbolizuje stradale u Logoru Banjica. Još jedna od sličnih verzija je i ta da pet solitera simbolizuje pet nemačkih stražara koji odvode zarobljenike vezane lancima iz Logora Banjica na streljanje u Jajince i druga stratišta.[4]
Izgled bloka uredi
Kako je naselje Banjica građeno prvenstveno za vojna lica nekadašnje SFRJ, tako je i čitavo naselje građeno tako da odiše simbolikom tog vremena. Soliteri su sagrađeni na uzvišenju, jedan do drugoga, i dominiraju okolinom kao jedine toliko visoke građevine. Raspoređeni su tako da, ako se povežu međusobno, formiraju oblik zvezde petokrake.[5] Različite su visine i imaju između 21 i 25 spratova. Kažu da se sa vrha, po lepom vremenu, pogled pruža i do Fruške gore.[1]
U okviru bloka, u Crnotravskoj ulici, u neposrednoj blizini raskrsnice sa ulicom Bahtijara Vagabzade i preko puta Sportskog centra Banjica, podignut je Spomenik palim borcima za oslobođenje Banjice.[6] U skladu sa već pomenutom simbolikom NOB-a na zelenoj površini koja deli solitere od Vojnomedicinske akademije nalazi se i reč „TITO”, ispisana sadnicama bora, koja se i danas može videti iz vazduha.[4]
U blizini solitera nalazi se zelena pijaca - Pijaca Banjica, Tržno-poslovni centar Banjica, Sportski centar Banjica, Vojnomedicinska akademija (VMA)[7] koju od bloka deli prostrana zelena površina na kojoj se nalazi heliodrom[8] i Dnevna bolnica za bolesti zavsinosti “Prim. dr Branko Gačić”.
Lokalna zajednica uredi
Svakog leta od 1999. godine na obližnjem terenu održava tradicionalni turnir u malom fudbalu koji se od 2011. godine zove „Memorijalni turnir Konan i Ranke” po komšijama koji su tragično stradali u saobraćajnoj nesreći. Stanovnici solitera organizuju i umetničke manifestacije pod nazivom „Solitarnost” čiji je cilj stvaranje komšijskog zajedništva i solidarnosti kakva je postojala nekada.[1]
Poznati stanovnici Solitera uredi
- Nataša Kovačević, poznata srpska košarkašica,
- Natalija Bracanović proslavljena jugoslovenska košarkašica koja je sa reprezentacijom SFRJ osvojila bronzanu medalju na Evropskom prvenstvu 1981. godine,
- Goran Raičević, atletičar čiji spomenik se nalazi u parku ispred zapadne tribine Partizanovog stadiona,
- Trifun Mihajlović - Trifke, bivši fudbaler Crvene zvezde koji je postigao prvi gol na Marakani
- Mihailo Vukobratović poznati srpski režiser TV serija i igranih filmova,
- Slobodan Nikić, vaterpolista,
- Filip Filipović, vaterpolista (na soliterima u kojima su živeli Slobodan Nikić i Filip Filipović naslikani su murali sa njihovim likovima),
- Živko Gocić, vaterpolista,
- Đuro Gredeljević, heroj sa Košara,
- Ognjen Koroman, bivši fudbaler Crvene zvezde,
- Alisa Marić poznata šahistkinja i bivša ministarka omladine i sporta,
- Jovo Pudar, proslavljeni bokser koji je 5. oktobra 2013. godine imao uvodnu borbu pred meč za titilu svetskog šampiona Vladimira Klička,
- Aleksandar Brković trener rukometnog kluba Partizan,
- Anita Mančić, glumica,
- Bojana Maljević, glumica,
- Ana Maljević, glumica
- Miljko Radonjić, bubnjar grupe Block Out,
- Maksa Ćatović, producent,
- Milorad Bata Mihailović, slikar,
- Branko Ružić, političar i član Socijalističke partije Srbije,
- Vladimir Đukanović, narodni poslanik, novinar i TV voditelj, član Srpske napredne stranke,
- Slobodan Jocić Viki, filmski producent,
- Aleksandar Mandić, reditelj,
- Jadranka Joksimović ministarka za evropske integracije u vladi Ane Brnabić,
- Vlada Janjić, Di Džej, jedna od najuticajnijih ličnosti srpske klupske scene na polju izdavaštva i organizovanja klupskih muzičkih događaja,
- Gordan Paunović, Di Džej, jedan od osnivača radija B92,
- Čarni Đerić, glumac
- Isidora Stanišić, balerina i koreograf,
- Aleksandar Maksimović, reprezentativac Srbije u rvanju
- Marko Vidojević, kompozitor, pesnik, gitarista, vokal i osnivač benda Rok Bulevar,
- Neven Živančević, jedan od osnivača muzičke grupe In vivo,
- Igor Maljukanović, jedan od osnivača muzičke grupe In vivo.[1]
Reference uredi
- ^ a b v g „Soliteri”. banjica.org. Pristupljeno 9. 8. 2020.
- ^ Pejić, M.; Kuljanin, B.; Janačković, B. (2. 8. 2013). „Gde živiš? U „Lepoj Breni“”. Blic. Pristupljeno 9. 8. 2020.
- ^ „Reci dobar dan i pogledaj Banjicu iz drugog ugla”. Zvanični veb-sajt. DRUŠTVO ARHITEKATA BEOGRADA. Pristupljeno 9. 8. 2020.
- ^ a b v „Istorija”. Pristupljeno 9. 8. 2020.
- ^ „Znate li priču o položaju 5 solitera na Banjici?”. Mondo. 1.8.201. Arhivirano iz originala 29. 10. 2020. g. Pristupljeno 9. 8. 2020.
- ^ „Spomenik palim borcima za oslobođenje Banjice”. foursquare.com. Pristupljeno 7. 8. 2020.
- ^ „Banjica”. Zvanični veb-sajt. Akademija Oxford. Pristupljeno 9. 8. 2020.
- ^ „Kod VMA otvoren prvi pravi helidrom u Srbiji”. Politika. 3. 1. 2019. Pristupljeno 9. 8. 2020.
Literatura uredi
- Mendelson, Andrija. O naselju Banjica u Beogradu (PDF). Pristupljeno 9. 8. 2020.