Plava divizija

Plava divizija (šp. División Azul), takođe poznata i kao 250. pešadijska divizija, bila je jedinica španskih dobrovoljaca koja je ratovala na nemačkoj strani tokom Drugog svetskog rata, uglavnom na Istočnom frontu.

Poreklo uredi

Iako generalisimus Francisko Franko nije ušao u rat na strani nacističke Nemačke, dozvolio je stupanje španskih dobrovoljaca u nemački Vermaht. Na ovaj način mogao je da održi neutralnost Španije i da istovremeno uzvrati Hitleru uslugu za podršku tokom Španskog građanskog rata. Španski ministar inostranih poslova Ramon Serano Sunjer, (Ramón Serrano Súñer) predložio je formiranje španskog dobrovoljačkog korpusa pa je na početku operacije Barbarosa Franko poslao zvaničnu ponudu za pomoć Berlinu.

Hitler je 24. juna 1941. godine odobrio prijem španskih dobrovoljaca u nemačku vojsku. Dobrovoljci su se prijavljivali u regrutnim centrima u svim većim gradovima Španije. Među dobrovoljcima je bio veliki broj kadeta iz oficirske škole u Saragosi. Španska vlada je prvobitno bila spremna da pošalje 4.000 ljudi ali je ubrzo postalo jasno da se prijavilo dovoljno dobrovoljaca za formiranje kompletne divizije (ukupno 18.104 čoveka, od kojih 2.612 oficira i 15.492 vojnika) – prema proceni nemačkog ambasadora u Španiji, broj dobrovoljaca bio je dovoljan za osnivanje 40 divizija.

Pedeset procenata oficira su bili profesionalni vojnici od kojih su mnogi bili veterani iz građanskog rata. Veliki broj dobrovoljaca bili su pripadnici Falange (Španske fašističke partije). Drugi, kao što je Luis Garsija Barlanga (koji je kasnije postao poznati filmski režiser), prijavili su se uprkos svojoj levoj orijentaciji, kako bi olakšali položaj svojih rođaka u Frankovim zatvorima.

General Agustin Munjos Grandes određen je za komandanta dobrovoljačke jedinice. Zbog toga što vojnici nisu mogli da koriste zvaničnu uniformu španske vojske, osmišljena je nova uniforma koja se sastojala od crvene beretke Karlista, kaki pantalona koje je koristila Španska Legija i plavih košulja kakve su nosili Falangisti – otuda i naziv „Plava divizija“. Ova uniforma nosila se samo na odsustvu u Španiji dok su španski dobrovoljci na frontu nosili standardnu pešadijsku uniformu Vermahta koja je na desnom rukavu imala štit u bojama španske zastave na kojem je pisalo Španija.

Borbena istorija uredi

Nemačka: obuka i organizacija divizije uredi

13. jula 1941. godine iz Madrida je krenuo prvi voz sa dobrovoljcima za Grafenver u Bavarskoj gde je sprovedena dodatna obuka u trajanju od pet nedelja. Jedinica španskih dobrovoljaca uvrštena je u nemačku kopnenu vojsku Her kao 250. pešadijska divizija koja je bila sastavljena od četiri puka. Prema standardnom nemačkom modelu ljudstvo iz jednog od ova četiri puka bilo je raspoređeno u preostala tri puka koja su prema gradovima iz kojih je došao najveći deo dobrovoljaca, nosili imena Barselona, Valensija i Sevilja. Svaki puk imao je tri bataljona sa po četiri čete. Divizija je raspolagala sa artiljerijskim pukom sačinjenim od tri baterije topova kalibra 150 mm i jednom baterijom teških topova. Od dobrovoljaca avijatičara formirana je „Plava eskadrila“, naoružana sa nemačkim avionima Meseršmit Me-109 i Foke Vulf FV-190 koja je tokom rata postigla 156 pobeda nad sovjetskim pilotima.

Na Ruskom frontu (avgust-oktobar 1941) uredi

Nakon što su njeni pripadnici 20. avgusta položili izmenjenu zakletvu u kojoj se obavezuju na borbu protiv komunizma, Plava divizija raspoređena je na borbene dužnosti. Prvobitno je bila dodeljena nemačkoj Grupi armija Centar koja je napredovala u pravcu Moskve. Divizija je transportovana vozom do Suvlakija u Poljskoj (28. avgusta) odakle je krenula peške na marš dug 900 km. Bilo je planirano da divizija na putu ka Moskvi prođe kroz gradove Grodno (Belorusija), Lida (Belorusija), Vilnjus (Litvanija), Molodezno (Belorusija), Minsk (Belorusija), Orša (Rusija) i Smolensk. Dok se nalazila u blizini Smolenska, Plava divizija je 26. septembra dodeljena Grupi armija Sever, koja se približavala Lenjingradu i upućena je u Vitebsk kao deo nemačke 16. armije.

Volhov (oktobar 1941-avgust 1942) uredi

Divizija je prvo raspoređena na Volkoškom frontu dok joj se štab nalazio u Grigorovu u predgrađu Novgoroda. Bila je zadužena za deo fronta dužine 50 km južno i severno od Novgoroda, duž obale reke reke Volhov i jezera Iljmenj.

Lenjingrad (avgust 1942-oktobar 1943) uredi

U avgustu 1942. godine divizija je prebačena severnije na jugoistočni krak obruča oko Lenjingrada, južno od Neve blizu Puškina, Kolpina i Krasnog bora u rejonu reke Ižora.

Plava divizija dugo je dejstvovala u rejonu Lenjingrada i pretrpela je velike gubitke ne samo od dejstava Crvene armije već i zbog duge i hladne zime. Franko je nastavio sa slanjem dobrovoljaca tako da je kroz ovu diviziju prošlo preko 45.000 španskih vojnika koji su ratovali na Istočnom frontu. Oni su odlikovani i španskim i nemačkim odlikovanjima, a Plava divizija je bila jedina divizija kojoj je dodeljena medalja koju je ustanovio lično Adolf Hitler.

Posle raspada nemačke linije fronta do koje je došlo posle Bitke za Staljingrad, situacija na frontu se pogoršala zbog čega je veći deo nemačkih trupa upućen na južni krak fronta. U to vreme, komandu nad Plavom divizijom preuzeo je general Emilio Esteban Infantes (Emilio Esteban Infantes).

Raspuštanje i Plava legija uredi

Saveznici su vršili veliki pritisak na Franka da povuče svoje ljude. Franko, koji je pregovore sa saveznicima započeo na proleće 1943. god. 10. oktobra iste godine izdao je naređenje za povlačenje Plave divizije. Do tada, Plava divizija je izgubila 4.954 vojnika dok je 8.700 bilo ranjeno. Takođe, 372 pripadnika Plave divizije, Plave legije i Španske dobrovoljačke SS 101. čete zarobljeno je od strane Rusa. Od ovog broja 286 je zadržano u zarobljeništvu do 2. aprila 1954. godine kada su vraćeni u Španiju brodom Semiramis Crvenog krsta.

Neki španski vojnici odbili su da se vrate zbog čega je Franko dao nezvaničnu dozvolu za njihovo dalje učestvovanje u borbama pod uslovom da njihov broj ne pređe 1.500 ljudi – u stvarnosti ovaj broj je bio bliži cifri od 3.000. Španci su takođe stupali i u nemačke jedinice, uglavom u Vafen-SS. Nove jedinice zajedno su nazvane Plava legija (Legión Azul).

Španski dobrovoljci su zvanično bili u sastavu nemačke 121. pešadijske divizije, ali je čak i njima bilo naređeno u martu 1944. godine da se vrate kući što je i učinjeno 21. marta iste godine. Preostali dobrovoljci integrisani su u nemačke jedinice.

Vodovi Španaca služili su u nemačkoj 3. brdskoj diviziji i 357. pešadijskoj diviziji. Jedna jedinica poslata je u Litvaniju. Dve čete su dodeljene nemačkom puku Brandenburg i 121. pešadijskoj diviziji koji su se u Jugoslaviji borili protiv Titovih partizana. Pedeset Španaca poslati su da se bore u Pirinejima protiv pripadnika francuskog pokreta otpora.

101. SS četa, sastavljena od 140 španskih dobrovoljaca bila je u sastavu 28. SS dobrovoljačke grenadirske divizije „Valonci“ koja se borila u Pomeraniji. Kasnije se ova četa, u sastavu 11. SS dobrovoljčke oklopno-grenadirske divizije „Nordland“ borila pod komandom SS haupštumfirera Migela Eskera (Miguel Ezquerra) tokom bitke za Berlin.

Vojni doprinos Plave divizije je u velikoj disproporciji sa njenom skromnom snagom. Vojnici i oficiri Plave divizije odlikovani su sa dva Viteška krsta (jedan sa hrastovim lišćem), dva Zlatna krsta, 138 Gvozdenih krstova I klase, 2.359 Gvozdenih krstova II klase i 2.216 Krstova za ratne zasluge sa mačevima.

Krst Sv. Sofije od Novgoroda uredi

2004. godine španska vlada vratila je krst sa pravoslavne katedrale Sv. Sofije gradu Novgorodu. Krst je pao tokom Drugog svetskog rata za vreme jednog od mnogobrojnih granatiranja sa katedrale u kojoj se u tom trenutku nalazio štab Plave divizije. Krst je odnet u Španiju, prvo u Burgos, a zatim u Inženjerijsku akademiju Španske vojske u mestu Hojo de Manzanares u blizini Madrida.

Vidi još uredi

Literatura uredi

Kleinfeld, Gerald R.; Tambs, Lewis A. (1979). Hitler's Spanish Legion: The Blue Division in Russia. Southern Ill. University Press. ISBN 978-0-8093-0865-1.
Juliá, Xavier Moreno (2012). La División Azul: Sangre española en Rusia, 1941-1945. Grupo Planeta. ISBN 978-84-9892-340-7.