Podrumi manastira Tvrdoš
Podrumi manastira Tvrdoš su posebna građevinska celina u okviru manastirske porte istoimenog manastira Eparhije zahumsko-hercegovačke i primorske, u naseljenom mestu Tvrdoš u gradu Trebinje, Republika Srpska, BiH. Prema popisu stanovništva iz 1991. u naselju i manastiru živelo je 24 stanovnika.
Položaj uredi
Manastir Tvrdoš i njegovi podrumi nalaze se kraj desne obale reke Trebišnjice, na oko 270 m iznad mora, a njegova crkva je na vrhu stene, koja se nekad u okomitim stepenicama (lesnim zaravnima) spuštala prema dvadesetak metara nižoj Trebišnjici u blizini naselja Tvrdoš na 4 kilometra zapadno od Trebinja.
Istorijat uredi
Prvi pisani podatak o manastiru Tvrdoš, ili Trebinjskom manastiru, postoje u Oktoihu iz 1509. godine. Ovu knjigu je prepisao Marko Trebinjac, po nalogu episkopa Visariona pri arhiepiskopu Jovanu (mileševskom), koji se pominju i kao obnovitelji manastira. O manastiru govore i dva sačuvana ugovora iz Dubrovačkog arhiva. Jedan od tih ugovora je iz 1501. godine, kada je Marko Trebinjac otišao na učenje slikanja kod slikara Matka Milovića u Dubrovnik.[1]
Jezgro oko koga je nastao manastir Tvrdoš, bila je antička crkva iz 4. veka. Na njenim temeljima stoje četiri stuba što pridržavaju kupolu sadašnje crkve Uspenja Presvete Bogorodice.
Manastir Tvrdoš posvećen je Uspenju Presvete Bogorodicenastao je u srednjem veku prvobitno bio poznat kao Trebinjski manastir. Međutim, po relativno kasnom narodnom predanju, Tvrdoški manastir je osnovali su car Konstantin (324-337) i njegova majka Jelena (247-327) u 4. veku. Kako je izvesno vreme bio srušen i zapušten, postao je zadužbina kralja Stefan Uroš II Milutina (1282-1321) koji je obnovio manastir, kao i hercega od Svetog Save Stjepan Vukčića Kosače (1435-1466).
Temeljnu obnovu Manastira obavio je 1509. godine mitropolit Trebinjski Visarion I. Od tada trobrodne crkve sa kubetom sačuvani su do danas temelji, šest kamenih stubova, presto na gornjem mjestu i dijelovi zidova sa ostacima fresaka.
Manastir jeviše od dva veka, bio sedište Humsko-Hercegovačke (tada zvana Trebinjska) mitropolije. Znatno je oštećen prilikom velikog zemljotresa koji je zadesio Dubrovnik i okolinu 6. aprila 1667. godine. Tada je oštećena kupola na crkvi i manastirske zgrade.
U tursko-mletačkom ratu iz težnje za slobodom, manastirsko bratstvo se, u vreme ratovanja protiv Turske (1684.-1699) aktivno uključilo u borbu na strani Mletaka. Osmanlije su u znak odmazde 1693. zauzimaju manastir. Iguman sa 34 kaluđera prelaze u manastir Savina kod Herceg Novog, koji je bio pod mletačkom vlašću. Godinu dana kasnije, u povlačenju Mlečani su potpuno uništili Tvrdoš 1694. godine, kako se Turci ne bi u njemu ponovo utvrdili.
Po rušenju manastira Tvrdoša kaluđeri su sa sobom poneli mnoge duhovne i kulturne visokovredne svetinje i dragocenosti (relikvije) i iz Tvrdoša preneli ih u Manastir Savinu.
Crkvu je tek nakon nekoliko vekova 1928. godine obnovio novi zadužbinar Nikola Runjevac, bogati Trebinjac koji je emigrirao u Ameriku. Tada je sređen manji, stari konak i podignut novi i veći konak.
Od sredine 20. veka manastir je bio napušten, sve do 1989. godine. Početkom građanskog rata u Bosni i Hercegovini (1992-1995), sedište episkopa zahumsko-hercegovačkog i primorskog je preneseno iz Mostara u manastir Tvrdoš. Dolaskom episkopa Atansija (Jevtića) počela je obnova manastira koja traje do danas. Obnovljena je crkva, izgrađeni novi konaci, zasađeni vinogradi i novi vinski podrum.
U manastirskoj porti nalaze se i ostaci drugih manastirskih građevina: konaka, kelija, trpezarije, podruma i okolnog grada i kul u kojima su apostolovali Sveti Apostoli, Sveta Ravnoapostolna Braća Kirilo i Metodije, i za njima Svetitelji Božji: Sava Prvi i Drugi, Ilarije, Sveti Danilo II, Visarion I i II, Sveti Vasilije Tvrdoški i Ostroški, i u prvoj četvrtini 20. veka Sveti Petar (Zimonjić), novi srpski Sveštenomučenik Jadovinski i Jasenovački.
U manastirskoj crkvi se nalazi deo moštiju (ruka) nepoznatog svetitelja - pretpostavlja se Jelene Anžujske (1236-1314), majke kralja Milutina. Pored toga, u crkvi se nalaze i delovi moštiju mučenika sa Prevlake i deo moštiju svetog Joasafa, osnivača manastira Veliki Meteori u Grčkoj. Živopis u crkvi je novijeg datuma, rađen 1999. i 2004. godine. Ikonostas u crkvi je poklon Grčke pravoslavne crkve.[2]
- Razvoj podrumarstva i vinarstva
Manastir Tvrdoš i njegovi vinski podrumi prvi put se pominju u jednoj prastaroj epskoj narodnoj pesmi, kao manastirske izbe ispunjene vinom. Nakon propasti srpske srednjovekovne države, srpski monasi u manastirima su očuvali srpsku duhovnost, kultura, ali i tradiciju srpskog vinarstva.
Kao i u čitavoj Evropi, i u srpskom vinarstvu najveće zasluge za prenošenje znanja i tradicije o uzgajanju vinove loze i proizvodnji vina pripadaa monaštvu. Mnoge slavne vinarske kuće Francuske, Italije, Španije i Nemačke nastale su na starim manastirskim posedima ili kao čuvari njihove tradicije. Među brojnim srpskim manastirima koji su sačivali vinarski ugled Srpskog naroda do današnjih dana su: pored Visokih Dečana, Ljubostinje, Svete Gore i manastir Tvrdoš.[3]
Stari vinski podrum uredi
Originalni stari podrum datira od kraja 15. veka i bukvalno se nalazi pod temeljima crkve. Verovatno najinteresantniji deo je uzak otvor na kamenom podu, "Mali podrum" kako se zove, praktično tunel u kojem se moglo smestiti oko pedeset dragocenih boca vina. Ulaz je toliko mali da se samo najmršaviji monah može da uđe u ovu katakombu.
Period najvećeg ekonomskog uspona pa i u proizvodnji vina, manastir je imao između 1510. i 1697. godine, koji danas neki nazivaju zlatno doba Tvrdoša. U to vreme, monah Vasilije Ostroškog, postao je mitropolit i veoma uticajna figura. Međutim 1697. godine Osmanlije su srušile manastir eksplozivom. Srećom, podrum nije razoren, pa je kasnije neoštećen obrastao u bujno rastinje koje ga je zaštitilo od daljih razaranja, jer Turci nisu dozvolili ništa da se radi u manstiru naredna dva veka. Tada su se mlađi monasi preselili u Herceg Novi gde su sagradili manastir Savina i gde je iz tog perioda očuvana tradicija vinasrstva iz manastir Tvrdoš.
Vinski podrumi u 21. veku uredi
Monasi manastira Tvrdoš, u prvoj deceniji 21. veka otvorili su novo poglavlje u priči o manastirskom vinarstvu kod Srba. Naime oni su preuzeli negu vinove loze u Trebinjskom polju, u kome su se stari zasadi Vranca prostirali na 70 hektara: Oni su osvojili nove površine i podigli još 60 hektara mladih vinograda u Popovom polju.
Danas, manastir ima dva podruma. U starom kamenom podrumu iz 15. veka, u stogodišnjim hrastovim bačvama sazreva vranac, a samo desetak metara dalje, uz samu Trebišnjicu, ukopan je novi podrum opremljen najsevremenijom opremom. Arhitektonski podrum je savršeno uklopljen u postojeći kompleks.
Moderna tehnološka rešenja uz nabavljenu savremeniju opremu koja uključuje i gravitacioni transport vina tokom procesa prerade, omogućen visinskim razlikama između različitih nivoa podruma, omugućilo je proizvodnju vina na savremeni način. U današnjoj vinariji manastira Tvrdoš na tradicionalan način se proizvodi crveno suvo vino „Vranac“, belo vino i lozova rakija.
Danas u manastiru Tvrdoš, brigu o manstirskim podrumima zajedno sa igumanom jeromonahom Savom (Mirićem) i monaškim bratstvom, uz pomoć Božiju, vode i dobri ljudi iz ovog kraja, koji se trude da Svetinju Tvrdoške Bogorodice i njegovog vinarstva još više obnove.
Pregled nekih od vinarskih proizvoda uredi
| Naziv proivoda | Poreklo | Odležavanje | Alkohol | Napomena |
|---|---|---|---|---|
| Vranac | Petropavlovsko polje, Hercegovina | 24 meseca u starim manastirskim hrastovim bačvama | 13,5% |
|
| Hum – Kaberne Sovinjon[a] | Popovo polje, Hercegovina | 24 meseca u starim manastirskim hrastovim bačvama | 13,6% |
|
| Izba — Merlot | Petropavlovsko polje, Hercegovina | 13% |
| |
| Oros — šardone[b] | Popovo polje, Hercegovina | 14,5% | ||
| Lozovača | Popovo polje, Hercegovina | 40% |
|
Vidi još uredi
Napomene uredi
- ^ Hum je staroslovenska riječ koja označava brdo ili uzdignutu zemlju. Velika svetska sorta kaberne sovinjon, odomaćio se u hercegovačkoj zemlji i poput "huma" izdigao kao jedno naročito vino
- ^ Reč "Oros" na grčkom jeziku znači "gora" (Agion Oros – Sveta Gora), a u spisima Vaseljenskih sabora se pojavljuje u obliku zaključka ili sažetog sadržaja. kao ono što je usvojeno, izdvojeno, zajednički zaključeno – "gornje".
Izvori uredi
- ^ Manastir Tvrdoš - Bratstvo manastira Tvrdoš, DOB Trebinje, jun 2009. god.
- ^ „Manastir Tvrdoš”. www.zaduzbine-nemanjica.rs. Pristupljeno 15. 11. 2017.
- ^ Manastir Tvrdoš - Đorđe Janković, izdavač manastir Tvrdoš, 2010. god.
Spoljašnje veze uredi
- Podrumi manastira Tvrdoš Arhivirano na sajtu Wayback Machine (21. мај 2018) — сајт манастирског подрума
- Boca vranca iz manastira Tvrdoš vrijedna 700 evra — сајт Hercegovinapromo.com