Википедија

Područje uz Ulicu kneza Miloša u Beogradu

Prostorno kulturno-istorijska celina Područje uz Ulicu kneza Miloša u Beogradu nalazi se na teritoriji grada Beograda, u Beogradu, i obuhvata prostor i objekte na katastarskim parcelama KO Vračar, KO Stari grad i KO Savski venac. Ukupna površina prostorne kulturno-istorijske celine iznosi 27 hektara i 85 ara. U okviru prostorne kulturno-istorijske celine nalazi se četiri građevinska bloka, (po tipologiji su poluotvoreni), ulični frontovi parne i neparne strane sa pripadajućim katastarskim parcelama ili delovima katastarskih parcela duž Ulice kneza Miloša, u delu bloka između Ulica kneza Miloša, Nemanjine i Balkanske nalazi se Park Gavrila Principa ( Finansijski park do 2017) uređena zelena parkovska površina.

Područje uz Ulicu kneza Miloša u Beogradu
Zgrada vlade (bivša Palata Ministarstva finansija Kraljevine Jugoslavije)
Opšte informacije
MestoBeograd
OpštinaVračar , Stari grad, Savski venac
Entitet Srbija
Država Srbija
Koordinate44° 50′ 14.52″ N 20° 27′ 40.57″ E / 44.8373667° S; 20.4612694° I / 44.8373667; 20.4612694
Područje uz Ulicu kneza Miloša u Beogradu na karti Srbije
Područje uz Ulicu kneza Miloša u Beogradu
Područje uz Ulicu kneza Miloša u Beogradu
Područje uz Ulicu kneza Miloša u Beogradu na karti Srbije
Vrsta spomenikaspomenik kulture
Vreme nastankaHIH vek
Tip kulturnog dobraNepokretno kulturno dobro
Nadležna ustanova za zaštituZavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda
www.heritage.gov.rs/cirilica/index.php

Opis

uredi

Prostorno kulturno-istorijska celina predstavlja prostor posebne kulturno-istorijske, arhitektonske, urbanističke, estetske, društvene, sociološke i nematerijalne vrednosti. U njenom nastanku i razvoju se čita uspon Beograda od vremena kneza Miloša kroz čitav 19. i 20. vek. Ona svojim reprezentativnim arhitektonskim fondom u okviru očuvane ulične matrice, čuva sve graditeljske mene Beograda i kroz njih priča o političkim aspiracijama različitih režima, državnim ambicijama, političkim ideologijama, privrednim aktuelnostima, arhitektonskim tendencijama, stilovima, i čuvenim graditeljima – najvećim imenima srpske arhitekture. Svojim arhitektonsko-urbanističkim miljeom ova ulica ukazuje na doslednu težnju ka prestižnom graditeljskom uređenju, ali i na konstantnu brigu o nasleđenim vrednostima. Njeno nasleđe se pojedinačno, ali i kao celina, nalazi u prvoj ravni prema značaju ukupnog nepokretnog kulturnog nasleđa Beograda i moderne Srbije. Važnu karakteristiku prostorne celine čini njeno jezgro sa objektima državne uprave, čime se taj prostor oslanja na prvobitnu ideju kneza Miloša o formiranju novog upravnog centra. U gornjem delu ulice dominiraju poslovni objekti, dok su u segmentu od Nemanjine prema Mostarskoj petlji većinom stambene zgrade i ambasade. Vrednost prostora upotpunjuju ulični drvoredi, ozelenjeni prostori i parkovi. U prostornoj kulturno-istorijskoj celini se nalazi niz značajnih objekata koji se ističu svojim arhitektonskim karakteristikama, stilskim i tipskim posebnostima što ukazuje na njene nesumnjive arhitektonske i estetske vrednosti.

 
Zgrada Muzičke škole Stanković, ul. Kneza Miloša 1a

Prostorna celina je vezana za značajne istorijske događaje i znamenite ličnosti iz oblasti privrede, književnosti, umetnosti, politike... koje su ovde imale svoje domove. Na ovom prostoru se nalaze i značajne institucije koje su imale presudan uticaj na politički, privredni i društveni razvoj Beograda i Srbije, što ukazuje na neosporne društvene vrednosti područja.[1]

Istorija

uredi

Područje uz Ulicu kneza Miloša je prostor koji je počeo da se razvija u vreme vladavine kneza Miloša kao državni, administrativni i vojni centar srpskog Beograda. Prosecanje i uređenje Ulice kneza Miloša predstavlja rezultat prvog urbanističkog plana ovog dela Beograda četrdesetih godina 19. veka, prema nacrtu Franca Jankea. Plan je predstavljao najmoderniju urbanizaciju koja je uveliko primenjivana širom Evrope. Ulice su se sekle pod pravim uglom i ta nova ortogonalna mreža bila je potpuna suprotnost u odnosu na turski Beograd u šancu sa krivudavim ulicama. Zahvaljujući ovom Slovaku, u Beogradu i Srbiji su po prvi put uvedeni evropski principi oblikovanja u arhitekturi i u urbanističkom uređenju. Na prostoru između današnje Nemanjine i Ulice kralja Milana do kraja 19. veka grupišu se velike javne građevine – savamalski konak – dvor kneza Miloša, Velika kasarna, Vaznesenjska crkva, zgrada Državnog saveta, Vojna akademija, Ministarstvo vojno, zgrada Narodne skupštine. Oko dvora je formirana najpre bašta a potom i park koji je odlukom kneza Mihaila iz 1864. godine proglašen narodnim i na taj način postao prvi javni park u Beogradu.

 
Zgrada Generalštaba

Prestižni karakter koji je Ulica kneza Miloša vrlo brzo stekla potvrđuje Tramvajska linija prema „Mostaru”, Vajfertovcu i Topčideru uvedena 1894. godine, kao i reprezentativni stambeni objekti podignuti još krajem 19, a posebno početkom 20. veka u donjem delu ulice. U novim stambenim vilama živeli su ugledni Beograđani poput advokata i pevača Mijata Mijatovića, profesora fizike na Velikoj školi Koste Alkovića, mitropolita Mihaila, arhitekte i profesora Tehničkog fakulteta Nikole Nestorovića, građevinara Nikole Vitorovića i drugih. Nešto kasnije ulicu će naseliti diplomate, visoki činovnici, industrijalci, pisci, među njima poznata imena i prezimena poput kneza Pavla Karađorđevića, Bajlonija, Jovana Belimarkovića, Teokarevića, Isidore Sekulić. Kuće podizane u Ulici kneza Miloša predstavljale su reprezentativne objekte – tipa vila, najčešće u akademskom stilu. Pored njih, pre svega u gornjem delu ulice, podizani su i objekti javne namene u istom duhu. Svoj pečat su krajem 19. i početkom 20. veka u Ulici kneza Miloša ostavila najznačajnija imena beogradske graditeljske scene ovog vremena poput Nikole Nestorovića, Jovana Novakovića, Dušana Živanovića, Danila Vladisavljevića, Petra Bajalovića. Polako, naseljavane su i bočne ulice. Na padini prema današnjoj Savskoj ulici podizani su skromni objekti, najčešće kuće bondručare. Ovaj fond biće u velikoj meri zamenjen u međuratnom periodu kada su u užurbanoj izgradnji Beograda podizani rentijerski objekti – višespratnice, vrlo često jednostavnog, tzv. modernističkog oblikovanja. Rentijerski objekti u Ulici kneza Miloša će često dobijati atraktivnu arhitektonsku i dekorativnu plastiku i tako se naći u grupi raskošnije i privlačnije ar deko arhitekture. U spisku imena graditelja međuratnog perioda opet se prepoznaju vodeće arhitekte tog doba: Milan Zloković, Bogdan Nestorović, Miladin Prljević, Miša Manojlović, Isak Azriel, Aleksandar Đorđević... Sliku ulice je do početka Drugog svetskog rata najviše odredilo prisustvo velikih javnih građevina. Na raskrsnici Nemanjine i Ulice kneza Miloša u duhu akademizma podižu se Ministarstvo finansija (Vlada Republike Srbije) prema projektu ruskog arhitekte Nikole Krasnova i Ministarstvo šuma i ruda i poljoprivrede i voda (Ministarstvo inostranih poslova) prema projektu arhitekata Dragiše Brašovana, Nikole Nestorovića i Nikole Krasnova. U blizini se podižu i palata starog Generalštaba prema projektu ruskog arhitekte Vasilija Vilhelma Baumgartena i zgrada Ministarstva saobraćaja Svetozara Jovanovića. U završnom delu ulice – prema „Mostaru” podignuta je zgrada Ministarstva socijalne politike i narodnog zdravlja prema projektu Dimitrija M. Leka. Neposredno nakon završetka Drugog svetskog rata izgrađene su u ulici Kneza Miloša današnja zgrada Jugoslovenskog rečnog brodarstva A. Sekulića i zgrada Saveznog MUP-a slovenačkog arhitekte Ludviga Tomorija, kao izraziti primeri arhitekture socijalističkog realizma. Do 1965. godine na raskrsnici Kneza Miloša i Nemanjine ulice, na mestu gde su se nekada nalazili Ministarstvo vojno i stara zgrada Vojne akademije, biće podignute zgrade Generalštaba Vojske Srbije i Crne Gore i Ministarstva odbrane u Beogradu. Novi objekti su svojom urbanističkom dispozicijom i snagom celokupnog ansambla postavljenog na jednu od najprometnijih gradskih saobraćajnica, postali jedna od najmarkantnijih urbanih slika Beograda. Kao i zgrada Saveznog MUP-a, ovaj kompleks je teško oštećen u bombardovanju Beograda 1999. godine.

 
Kula Skajlajn

Nakon Drugog svetskog rata nastavlja se i izgradnja stambenih višespratnica. Na uglu sa Birčaninovom ulicom nastaje stambeni blok u duhu socrealizma prema projektu N. Šercera, ali uskoro i u kreativnijem stvaralačkom izrazu stambena zgrada na uglu sa Krunskom ulicom Vere Ćirković, poslovna zgrada „Srbijašume” na br. 55, Nemačka ambasada na br. 74 (nažalost srušena), stambeni blok na br. 83–87, stambeno-poslovna zgrada na br. 80 Branislave Lisičić... Sporedne ulice ovog prostora pretrpeće najveću transformaciju nakon Drugog svetskog rata budući da će njihov novi karakter odrediti velike stambene lamele.

Veća transformacija ulice danas je aktuelna na broju 74–76 gde se podiže nova zgrada Nemačke ambasade prema projektu Projektnog biroa „Karlundp” iz Minhena, u Ulici vojvode Milenka celom dubinom bloka između Kneza Miloša i Sarajevske ulice gde se podiže veliki poslovno-stambeni kompleks Kneza Milosa Residence prema projektu kompanije Energogroup i uz samu Mostarsku petlju gde se zida razuđeni poslovno stambeni kompleks Belgrade Skyline izraelske kompanije AFI Europe. Savremene intervencije bi trebalo da afirmišu sve vrednosti ovog izuzetno značajnog beogradskog poteza.


Nepokretna kulturna dobra u okviru PKI celine

uredi

U okviru prostorno kulturno-istorijske celine sledeći objekti utvrđeni su za nepokretna kulturna dobra:

  1. Antički Singidunum, arheološko nalazište, Rešenje Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda br. 176/8 od 30. juna 1964.
 
Zgrada oficirske zadruge
  1. Zgrada Oficirske zadruge, Masarikova 4, Savski venac (Rešenje Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda br. 1070/3 od 30. decembar 1966.) – kulturno dobro od velikog značaja (Odluka o utvrđivanju, „Službeni glasnik SRS”, broj 14/79)
  1. Muzička škola „Stanković”, Kneza Miloša 1, Vračar (Odluka o proglašenju, „Službeni list grada Beograda”, broj 16/87)
  2. Dom Udruženja jugoslovenskih inženjera i arhitekata u Beogradu, Kneza Miloša 7, Vračar (Odluka o utvrđivanju, „Službeni glasnik RS”, broj 98/18)
  3. Kuća porodice Petronijević u Beogradu, Kneza Miloša 19, Vračar (Odluka o utvrđivanju, „Službeni glasnik RS”, broj 86/19)
 
Kuća Petronijevića
  1. Zgrada u Ulici kralja Milana br. 1, Stari grad (Odluka o proglašenju, „Službeni list grada Beograda”, broj 19/81)
  2. Zgrada u Ulici kralja Milana br. 3, Stari grad (Odluka o proglašenju, „Službeni list grada Beograda”, broj 19/81)
  3. Dom Vračarske štedionice, Kralja Milana 9, Stari grad (Odluka o utvrđivanju, „Službeni glasnik RS”, broj 73/07)
  4. Vaznesenjska crkva, Admirala Geprata 19, Savski venac (Rešenje Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda broj 290/3 od 27. aprila 1967.)
 
Vaznesenjska crkva u Beogradu
  1. Amam Kneza Miloša, Admirala Geprata 14, Savski venac (Rešenje Zavoda za zaštitu i naučno proučavanje spomenika kulture NRS broj 595 od 20. april 1948.)
  2. Palata Ministarstva finansija Kraljevine Jugoslavije, Kneza Miloša 22, Savski venac (Odluka o utvrđivanju, „Službeni glasnik RS”, broj 32/01)
  3. Palata Ministarstva šuma i ruda i Ministarstva poljoprivrede i voda, Kneza Miloša 24–26, Savski venac (Odluka o utvrđivanju, „Službeni glasnik RS”, broj 32/01)
  4. Zgrada Generalštaba, Kneza Miloša 33, Savski venac (Odluka o proglašenju, „Službeni list grada Beograda”, broj 23/84)
  5. Zgrade Generalštaba Vojske Srbije i Crne Gore i Ministarstva odbrane u Beogradu, Kneza Miloša 33–41, Savski venac (Odluka o utvrđivanju, „Službeni glasnik RS”, broj 115/05)
  6. Porodična kuća Nikole Nestorovića, Kneza Miloša 40, Savski venac (Rešenje Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda broj 196/6 od 10. juna 1963.)
 
Porodična kuća Nikole Nestorovića u Beogradu
  1. Kuća arhitekte Jovana Ilkića u Beogradu, Miloša Pocerca 32, Savski venac (Odluka o utvrđivanju, „Službeni glasnik RS”, broj 9/15)
  2. Dom Udruženja novinara Srbije, Resavska 28, Vračar (Odluka o utvrđivanju, „Službeni glasnik RS”, broj 51/97)
  3. Zgrada Ministarstva saobraćaja, Nemanjina 6, Savski venac (Odluka o utvrđivanju, „Službeni glasnik RS”, broj 73/07)
  4. Kasarna VII puka, Nemanjina 15, Savski venac (Odluka o proglašenju, „Službeni list grada Beograda”, broj 26/92)
  5. Zgrada Ministarstva socijalne politike i narodnog zdravlja u Beogradu, Kneza Miloša 101, Savski venac (Odluka o utvrđivanju, „Službeni glasnik RS ”, broj 51/13).

U okviru prostorno kulturno-istorijske celine sledeći objekti uživaju status dobra pod prethodnom zaštitom:

  1. Palata „Beograd ”, Masarikova 5, Kralja Milana 38
  2. Zgrada Državnog saveta i Glavne kontrole, Kneza Miloša 18
  3. Vojna akademija, Resavska 40b, Birčaninova 5a.

Odluka o proglašenju za NKD

uredi

Odlukom Vlade Republike Srbije 05 broj 633-11084/2020 od 29. decembra 2020. godine, Područje uz Ulicu kneza Miloša u Beogradu, je proglašeno za nepokretno kulturno dobro Srbije.[2]

Vidi još

uredi

Reference

uredi
  1. ^ http://www.pravno-informacioni-sistem.rs/SlGlasnikPortal/eli/rep/sgrs/vlada/odluka/2020/159/3
  2. ^ https://nasledje.gov.rs/index.cfm/spomenici/pregled_spomenika?spomenik_id=109738


Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Подручје_уз_Улицу_кнеза_Милоша_у_Београду&oldid=26976620”