Портал:Biografija/Izabrana biografija 2018.
Izabrane biografije
uredi
Januar
uredi
Slobodan Bajić Paja (Šidski Banovci, 26. jun 1916 — Kalesija, 16. jul 1943) bio je učesnik Narodnooslobodilačke borbe i narodni heroj Jugoslavije. Bio je jedan od organizatora Narodnooslobodilačke borbe u Sremu i prvi politički komesar Prve vojvođanske brigade, a potom i Glavnog štaba NOV i PO Vojvodine.
Kao student Filozofskog fakulteta u Beogradu, priključio se studentskom revolucionarnom pokretu i početkom 1938. godine je postao član ilegalne Komunističke partije Jugoslavije. Iste godine je zbog ilegalne političke aktivnosti na Univerzitetu bio uhapšen zajedno sa većom grupom studenata i bio osuđen na kaznu od četiri godine zatvora, koju je izdržavao u Sremskoj Mitrovici.
U zatvoru ga je zatekla okupacija Jugoslavije i proglašenje Nezavisne Države Hrvatske, pa je u noći 21/22. avgusta 1941. godine, sa grupom komunista uspeo da pobegne iz zatvora, kroz podzemni otvor koji su prokopali. Nakon toga se pridružio partizanima na Fruškoj gori.
Najpre je radio kao izdavanju lista „Fruškogorski partizan”, a potom je stupio u Fruškogorski partizanski odred. Bio je najpre politički komesar Prve čete, a od početka leta 1942. godine politički komesar čitavog odreda. Sa ovom jedinicom vodio je uspešne borbe u Sremu, a potom i u istočnoj Bosni. Kada je aprila 1943. godine bila formirana Prva vojvođanska brigada Paja je postao njen prvi politički komesar.
Početkom jula zajedno sa drugim rukovodiocima NOVJ iz Vojvodine susreo se sa Vrhovnim komandantnom Josipom Brozom Titom, a ubrzo potom je bio imenovan za političkog komesara tada formiranog Glavnog štaba NOV i PO Vojvodine. Na putu ka Sremu, gde je trebao da preuzme ovu dužnost, poginuo je u borbi sa jakim nemačkim snagama na drumu Tuzla—Zvornik, kod Kalesije.
Februar
uredi
Vukašin Mrnjavčević (poginuo 26. septembra 1371) je bio srpski srednjovekovni velikaš i kralj od 1365. do 1371. godine.
Kao jedan od najmoćnijih velmoža u nejedinstvenom Srpskom carstvu, Vukašin je krunisan za kralja 1365. kako bi delovao kao savladar cara Stefana Uroša V. Vukašin se 1369. politički razišao sa sve nemoćnijim carem, a već 1371. je zajedno sa svojim bratom, despotom Jovanom Uglješom, poginuo u Maričkoj bici u pohodu preduzetom protiv Osmanlija.
U narodnoj tradiciji Vukašin je netačno osuđen kao uzurpator i ubica cara Uroša, naziva se „žura Vukašin“.
O poreklu kralja Vukašina, kao i njegove porodice ne zna se mnogo. Dubrovački istoričar Mavro Orbin (1563 — 1610) je zapisao da je kralj Vukašin bio sin siromašnog vlastelina Mrnjave iz Livna u današnjoj Bosni. Iz Livna se Mrnjava preselio u Hercegovinu, u Blagaj na Buni, pritoci Neretve, a odatle ga je Stefan Uroš IV Dušan pozvao na svoj dvor. Na vladarskom dvoru braća Mrnjavčevići, Vukašin i Uglješa su, prema vizantijskom istoričaru iz druge polovine 15. veka, Laoniku Halkokondilu, bili nosioci dvorskih titula peharnika i konjušara. U savremenim izvorima prvo se pominje Uglješa 1346. kao Dušanov namesnik u Trebinju, dok se Vukašin u martu 1350. nalazio na položaju župana u Prilepu. U tom periodu Vukašinova sestra Jelena je udata za Nikolu Radonju, sina sevastokratora Branka Mladenovića koji je gospodario Ohridom u ime srpskog cara. Pretpostavlja se da upravo u ovo vreme počinje vezivanje Mrnjavčevića za teritoriju današnje Republike Makedonije.
Mart
uredi
Igor Rakočević (rođen 29. marta 1978. u Beogradu) je bivši srpski košarkaš. Igrao je na poziciji beka. Trenutno je potpredsednik Košarkaškog saveza Srbije.
U početku karijere je bio poznat sa nadprosečnim odrazom i zakucavanjima, da bi se kroz karijeru proslavio kao izuzetni košgeter. U karijeri je igrao za Crvenu zvezdu (u tri navrata), Budućnost, Minesota timbervulvse, Pamesu, Real Madrid, Taukeramiku, Efes Pilsen i Montepaski Sijenu.
Jedini je košarkaš koji je tri puta bio najbolji strelac Evrolige, i tako zaslužio nagradu Alfonsa Forda. Sa košarkaškom reprezentacijom SR Jugoslavije osvojio je zlatne medalje na Evropskom prvenstvu 2001. u Turskoj i na Svetskom prvenstvu 2002. u Indijanapolisu.
April
uredi
Branimir „Džoni“ Štulić (rođen 11. aprila 1953. godine u Skoplju) je nekadašnji pevač i gitarista jugoslovenske rok grupe Azra. Smatra se kontroverznim autorom i jednim od najvećih mističara jugoslovenske rok scene.
Gitaru je počeo da svira od prvog razreda gimnazije, a tokom 1970-ih sa akustičnom gitarom obilazi zagrebačke tulume, na kojima svira svoje i tuđe kompozicije. Jedno vreme studirao je na Filozofskom fakultetu u Zagrebu, ali je studije napustio. Početkom 1970-ih osniva grupu Balkan sevdah bend s kojom svira sve od autorskih pesama, preko sevdalinki i narodnjaka, do Bitlsa (The Beatles). Nakon uticaja panka i novog talasa, Štulić je modifikovao svoj zvuk i neke stare akustične pesme preradio u električnoj varijanti. Godine 1977. formirao je novi bend po imenu Azra.
Prvi album Azre izašao je 1980. godine i smatra se jednim od najjačih debija u istoriji jugoslovenskog roka. Samostalno i sa grupom Azra, snimio je 16 muzičkih albuma, od kojih su mnogi prodati u tiražu većem od sto hiljada primeraka, s ukupnim brojem koji premašuje više od milion prodatih nosača zvuka. Od početka 1990-ih živi u Utrehtu, Holandija, i bavi se pisanjem i prevođenjem grčkih klasika.
Maj
uredi
Nemanja Bjelica (rođen 9. maja 1988. u Beogradu) je srpski košarkaš. Trenutno nastupa za Minesotu timbervulvse, a takođe je i standardan član košarkaške reprezentacije Srbije.
Primarna pozicija mu je krilo ali može da igra i po potrebi na pozicijama plejmejkera i krilnog centra. Godine 2009. bio je izabran za najboljeg sportistu Sportskog društva Crvene zvezde. Draftovan je 2010. godine u drugoj rundi NBA drafta. Proglašen je za najkorisnijeg igrača Evrolige 2015. godine, a ujedno je bio i član najbolje petorke ovog takmičenja.
Košarku je počeo da trenira sa sedam godina kod trenera Ace Janjića. Kasnije je prošao mlađe selekcije Partizana, i 2000. godine došao do šireg spiska za pionirsku reprezentaciju. Međutim uprava Partizana je raspustila čitavu generaciju 1988. godište u kojoj su bili još Sava Lešić, Stefan Sinovec i Vuk Malidžan, i fokusirala se na 1989. godište koju je proglasila talentovanijom. Karijeru je nastavio u ekipi Superfunda gde je igrao u juniorskoj ligi Srbije. Zajedno sa Savom Lešićem bio je najbolji igrač tima. I pored sjajnih partija u juniorskom timu, ipak nije uspeo da odigra nijedan meč za prvi tim Superfunda.
Juni
uredi
Kortni Bas Koks (engl. Courteney Bass Cox; Bermingham, Alabama, SAD, 15. jun 1964) je američka glumica, filmski producent i bivša manekenka. Poznata je po ulogama Monike Geler u TV seriji „Prijatelji“, Gejl Veders u seriji filmova „Vrisak“ i Džuls Kob u TV seriji „Kugar taun“.
Kortni Bas Koks je rođena u tipičnoj i bogatoj porodici sa juga SAD. Njen otac Ričard L. Koks (engl. Richard L. Cox) bio je građevinski preduzimač, dok je njena majka Kortni Koks (devojačko Bas), bila domaćica. Kada su se, posle 19 godina braka, njeni roditelji razveli 1974, njen otac se odselio u Panama Siti, na Floridi, gde se oženio 1975, a njena majka se udala za njujorškog biznismena Hantera Koplanda (engl. Hunter Copeland). Kortni se zatim sa majkom, dve starije sestre, Virdžinijom (engl. Virginia) i Doti (engl. Dottie), i sa starijim bratom Ričardom juniorom (engl. Richard Junior) preselila u Mauntin Bruk, bogato predgrađe Berminghama. Pored troje rođenih braće i sestara, Kortni ima i devetoro polubraće i polusestara.
Pošto je završila osnovnu školu, Kortni se upisala u srednju školu „Mauntin Bruk“ (engl. Mountain Brook High School), gde je bila čirlidersica i aktivno se bavila tenisom i plivanjem. Pošto je 1982. diplomirala, upisala je studije arhitekture i unutrašnjeg dizajna na ženskom koledžu „Maunt Vernon“ (engl. Mount Vernon College for Women), gde je postala član sestrinstva „Delta Zeta“.
Juli
uredi
Marija Antoaneta (fr. Marie Antoinette, nem. Maria Antonia Josepha Johanna; Beč, 2. novembar 1755 — Pariz, 16. oktobar 1793) je bila ćerka carice Marije Terezije, žena Luja XVI.
Brak 14-godišnje Marije Antoanete i 15-godišnjeg Luja XVI, unuka francuskog kralja, sklopljen je 16. maja 1770. godine. To je bilo spajanje dve najveće evropske porodice Habzburga i Burbona. Po dolasku u Pariz 1773. godine Marija Antoaneta je primljena sa velikim simpatijama od građana prestonice. Ipak, posle nekog vremena postala je sinonim za rasipništvo što je izazvalo veliko nezadovoljstvo u narodu koji ju je optuživao za finansijsku krizu države. Prvih godina Francuske revolucije tražila je pomoć Austrije za njeno gušenje. Uhapšena je 1792. godine posle neuspešnog bekstva sa kraljem u Belgiju i optužena za izdaju, pa joj je odrubljena glava.
Marija Antoaneta rođena je u Beču u palati Hofburg, kao petnaesto dete i jedanaesta ćerka Franca I Stefana i carice Marije Terezije. Dvorski službenik je opisao bebu Antoanetu kao „malu, ali potpuno zdravu nadvojvotkinju“. Sestre Marije Antoanete udale su se za razne kraljeve po Evropi. Marija Amalija se udala za princa od Parme, njena sestra Marija Karolina za kralja Ferdinanda od Napulja, Marija Kristina je zajedno sa svojim suprugom knezom Albertom od Saksonije bila regent austrijske Holandije. Ahenski sporazum, potpisan 1748, značio je da su Austrija i Francuska privele kraju oko 150 godina neprekidnih sukoba. Dve zemlje su postale saveznici za vreme Sedmogodišnjeg rata (1756—1763). Da bi se očuvao savez Austrije i Francuske, francuskom kralju Luju XV su predložili da se njegov unuk oženi jednom od kćerki Marije Terezije. Prvo su starije sestre Marije Antoanete bile određene za to venčanje, ali su umrle od velikih boginja (Johana Gabrijela je umrla 1762, a Marija Jozefa 1767), tako da je došao red na Mariju Antoanetu. Nakon dugih pregovora francuski kralj je 1769. zaprosio Mariju Antoanetu za svog unuka. Kada je potpisan ugovor o venčanju Marija Terezija je shvatila da njena ćerka slabo zna francuski jezik i francuske običaje. Zbog toga je mnogo tutora dobilo zadatak da mladu Mariju Antoanetu pripreme za ulogu buduće kraljice Francuske.
Avgust
uredi
Boban Marjanović (Zaječar, 15. avgust 1988) je srpski košarkaš. Igra na poziciji centra, a trenutno je član Detroit pistonsa. Sa 222 cm visine jedan je od najviših košarkaša u svim takmičenjima u kojima nastupa.
Pored velike visine odlikuje ga izuzetna snaga, ali i meka ruka prilikom šuta, te su mu procenti šuta spolja kao slobodnih bacanja veoma dobri sa obzirom da igra na poziciji centra. U dosadašnjoj karijeri nastupao je za: Hemofarm, CSKA Moskvu, Žalgiris, Nižnji Novgorod, Radnički Kragujevac, Mega Vizuru, Crvenu zvezdu i San Antonio sparse. Tri puta je bio najkorisniji igrač Košarkaške lige Srbije. Dvostruki je član idealne petorke Jadranske lige. Četiri puta je bio MVP kola Evrolige, a proglašen je i za najkorisnijeg igrača prve faze Evrolige kao i član idealne petorke u sezoni 2014/15. U toj sezoni uspeo je da obori tri rekorda u istoriji Evrolige i to: broj ostvarenih dabl-dablova u jednoj sezoni (16), ukupan broj skokova u jednoj sezoni (256) kao i ukupan indeks korisnosti u jednoj sezoni i to 616. Bio je deo najuspešnije generacije u istoriji Crvene zvezde koja je uspela da osvoji triplu krunu u sezoni 2014/15.adranske lige. Tri puta je bio MVP kola Evrolige, a proglašen je i za najkorisnijeg igrača prve faze Evrolige u sezoni 2014/15.
Septembar
uredi
Nada Dimić (Divoselo kod Gospića, 6. septembar 1923 — Stara Gradiška, 23. mart 1942), revolucionarka, učesnica Narodnooslobodilačke borbe i narodni heroj Jugoslavije.
Školovanje je započela u Gospiću, a potom je prešla u Zemun, gde je kao učenica Trgovačke akademije, 1938. godine postala članica Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ). Bila je veoma aktivna u borbi revolucionarne omladine Beograda i učesnica omladinskih i radničkih demonstracija tokom 1939. i 1940. godine. Nakon jednog literarnog rada, u kome je pisala protiv uprave škole, bila je uhapšena i potom izbačena iz škole, sa zabranom upisa u sve srednje škole u Jugoslaviji.
Nakon napuštanja škole, iako mlada devojka, posvetila se revolucionarnom radu u Zemunu i bila primljena u članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ). Krajem 1940. godine je prešla u Sisak, gde je nastavila sa revolucionarnim radom. Nakon okupacije Jugoslavije, juna 1941. godine, učestvovala je i formiranju prvog partizanskog odreda u Hrvatskoj — Sisačkog partizanskog odreda, u kome je obavljala dužnost kurira. Radila je i u tehnici Okružnog komiteta KPH za Sisak. Krajem jula 1941. godine, preobučena u muško odelo, otišla je u Sisak, kako bi uspostavila prekinutu vezu između Odreda i partijske organizacije u gradu, ali je tom prilikom bila uhapšena.
Oktobar
uredi.jpg)
Ivan Milutinović – Milutin (Stijena Piperska, kod Podgorice, 27. septembar 1901 — Višnjica, kod Beograda, 23. oktobar 1944) je bio istaknuti jugoslovenski komunista i revolucionar. Postao je član ilegalne Komunističke partije Jugoslavije 1923. godine, zbog čega je više puta hapšen i osuđivan. 1929. godine osuđen je na šest, a 1934. na još dve godine robije. Od 1939. postao je član Centralnog komiteta KPJ, a Politbiroa CK KPJ od 1940. godine.
Milutinović je bio učesnik narodnooslobodilačke borbe od 1941. kao član Vrhovnog štaba Narodnooslobilačke vojske Jugoslavije, komandant Glavnog štaba narodnooslobodilačkih partizanskih odreda Crne Gore, član Predsedništva AVNOJ-a i NKOJ-a. Poginuo je sa činom general-lajtnant NOVJ, u oktobru 1944. godine, prilikom dolaska u oslobođeni Beograd. Za narodnog heroja je proglašen 6. jula 1945. godine.
Novembar
uredi
Petar Leković (Svračkovo, kod Požege, 23. novembar 1893 — Čemerno, kod Gacka, 13. jun 1942) bio je kamenorezački radnik, učesnik Prvog svetskog rata i Narodnooslobodilačke borbe i prvi narodni heroj Jugoslavije.
Kao vojnik Srpske vojske učestvovao je u Prvom svetskom ratu, tokom 1914. i 1915. godine. Isticao se kao hrabar i sposoban borac, ali je usled ranjavanja bio zarobljen u jesen 1915. godine u okolini Peći. Ostatak rata proveo je u mađarskom zarobljeništvu u okolini Budimpešte. Nakon završetka rata, vratio se u rodno mesto i izučio kamenorezački zanat, a ubrzo potom se i oženio i prešao da živi u selo Rečice kod Požege. U potrazi za poslom obilazio je mnoga mesta, uglavnom po zapadnoj Srbiji. Još u godinama, nakon rata postao je simpatizer Komunističke partije Jugoslavije, a zbog svoje izražene pravdoljubivosti i solidarnosti, često je dolazio u sukob sa poslodavcima, ali i vlašću.
Decembar
uredi_(Cropped).png)
Marlen Ditrih (nem. Marlene Dietrich; Berlin, 27. decembar 1901 — Pariz, 6. maj 1992) je bila američka glumica i pevačica, nemačkog porekla. Filmsku karijeru počela je dvadesetih godina 20. veka, da bi za deset godina postala jedna od najcenjenijih i najtraženijih glumica, kao i najplaćenija kabaretska igračica na svetu. Ostvarila je zapažene uloge u filmovima Plavi anđeo, Žena za kojom se čezne, Šangaj ekspres, Đavo je žena i Plava Venera, kao i u filmu Maroko za koji je bila nominovana za Oskara za najbolju glavnu glumicu.
Marlen je bila veoma intrigantna žena. Za nju se vezuju ljubavne afere sa Čarlijem Čaplinom, Kirkom Daglasom, Frankom Sinatrom, Ernestom Hemingvejem, Garijem Kuperom, Džonom Vejnom, Remarkom i Hamfrijem Bogartom. Deklarisala se kao biseksualka i privlačila ogromnu pažnju noseći muško odelo. Veruje se da je bila u vezi sa Edit Pjaf i Gretom Garbo.