Портал:NOB/Partizanski filmovi (arhiva)

Partizanski film

Poster najpopularnijeg partizanskog filma u Kini Valter brani Sarajevo

Junaci tv serije „Otpisani”

Partizanski film je filmski žanr nastao u jugoslovenskoj kinematografiji i bio je veoma važan jer je evocirao uspomene na Narodnooslobodilačku borbu.

Ovi filmovi su često predstavljali „državne projekte“ za koje su izvajane velike sume novca, a često je u njima učestvovao i veliki broj pripadnika Jugoslovenske narodne armije. Prvi posleratni igrani film je partizanski film „Slavica“, a najskuplji film jugoslovenske kinematografije je takođe partizanski film „Bitka na Neretvi“. Pored velike popularnosti koju su imali u SFRJ, u vreme snimanja, a neki čak i danas, ovi filmovi su izuzetno popularni i u Kini.

Neki od poznatijih partizanskih filmova:

više

Igmanski marš

Igmanski marš je jugoslovenski partizanski film snimljen u zimu 1983. godine i premijerno prikazan 27. juna iste godine. Režirao ga je Zdravko Šotra, a scenario su napisali — Slobodan Stojanović, Živojin Gavrilović i Zdravko Šotra, a temelji se na knjizi „Igmanci” čiji je autor bio Živojin Gavrilović. Film je snimljen uz zajedničku saradnju više producentskih kuća iz čitave Jugoslavije — „Centar film” iz Beograda, „Zeta film” iz Budve, „Kinema” iz Sarajeva, „Viba film” iz Ljubljane i „Zastava film”.

Centralnu temu filma čini poznati marš boraca Prve proleterske udarne brigade, preko planine Igman, izveden januara 1942. godine po dubokom snegu na temperaturi od -32° celzijusa. Brigada je krenula iz sela Gajeva, kod Olova, preko Sarajevskog polja i Igmana do sela Presjenice, kod Trnova. Poslednja, najteža, etapa marša u noći 27. januara — od sela Kremeša, koja je trajala 18 časova, poznata je kao „Igmanski marš“. Usled smrzavanja, iz stroja su bila izbačena 172 borca od ukupno oko njih 730. Za uspešno izvođenje marša brigadu je Vrhovni štab NOP i DVJ pohvalio zbog samopregora i zalaganja u toku marša.

Pored samog Imanskog marša, film prati događaje od povlačenja partizanskih snaga u Sandžak, preko formiranja Prve proleterske brigade u Rudom, njenog odlaska u istočnu Bosnu i borbe u Pjenovcu do samog marša, kao i oporavak promrzlih boraca u partizanskoj bolnici u oslobođenoj Foči. Film je ostao upamćen po scenama amputacije promrzlih delova stopala boraca koji su bili na lečenju. Ovo je jedan od retkih partizanskih filmova u kojima se pojvaljuje lik Vrhovnog komandanta NOV i POJ Josipa Broza Tita, koga je tumačio Lazar Ristovski.

Uloge u filmu su tumačili — Tihomir Arsić, Željka Cvjetan, Branislav Lečić, Milan Štrljić, Bata Živojinović, Slavko Štimac, Aleksandar Berček, Danilo Lazović, Žarko Laušević, Nikola Kojo, Milena Zupančić, Nada Đurevska, Radko Polič, Janez Vrhovec, Zijah Sokolović, Zaim Muzaferija, Jordančo Čevrevski, Mića Tomić i dr. Film je na Festivalu jugoslovenskog filma u Puli bio nagrađen Zlatnom arenom za masku, koju su dobili Eržebet Kovač i Halid Ređebašić.

više...

Bitka na Neretvi

Poster filma Bitka na Neretvi

Bitka na Neretvi je jugoslovenski partizanski film sniman tokom 1968. i 1969. godine, a premijerno je prikazan za Dan Republike 29. novembraa 1969. godine. Režirao ga je Veljko Bulajić, a scenario su napisali — Stevan Bulajić, Veljko Bulajić, Ratko Đurović i Ugo Piro. Film je snimljen uz zajedničku saradnju više producentskih kuća iz čitave Jugoslavije, a pored njih tu su bili i italijanski, nemački i engleski partneri, kao i „Junajted Komonvelt”, tada jedna od najvećih producentskih kuća na svetu.

S obzirom na temu koju obrađuje, u film su uložena velika sredstva pa se smatra najskupljim jugoslovenskim filmom. Bio je nominovan za Oskara 1969. godine u kategoriji za najbolji strani film. Imao je najveću gledanost u SFRJ sa oko 4,5 miliona gledalaca, dok ga je u više od osamdeset zemalja sveta videlo ukupno 350 miliona gledaoca. U film je učestvovao kombinovani puk Jugoslovenske narodne armije sa 10.000 vojnika, a za potrebe snimanja su uništena četiri posebno konstruisana sela, jedna tvrđava i miniran je železnički most na Neretvi. Scena rušenja mosta snimana je 18. decembra 1968. godine, ali nijedan kadar nije ušao u film, jer se po miniranju mosta podigla velika prašina od koje nije moglo da se vidi. Ova scena je kasnije ponovljena sa maketama u jednom čehoslovačkom studiju. Jedan od originalnih postera za englesku verziju filma napravio je poznati slikar Pablo Pikaso.

Film je baziran na događajima iz Četvrte neprijateljske ofanzive, koje su udružene okupaciono-kvinsliške snage vodile protiv jugoslovenskih partizana od januara do marta 1943. godine. Centralni deo filma predstavlja deo operacije „Vajs II” koji je zahvatio Glavnu operativnu grupu Vrhovnog štaba, nastupanje JVuO protiv NOVJ u Hercegovini i ofanzivu NOVJ u oblast Neretve, gde je vođena dramatična „bitka za ranjenike”, jer je Glavna operativna grupa Vrhovnog štaba NOV i POJ bila prinuđena da sa sobom vodi Centralnu bolnicu, sa oko 4.500 ranjenika i tifusra. Pritisnuti daleko nadmoćnijim neprijateljem, partizani su se našli opkoljeni u dolini Neretve. Ostao je samo jedan most na čijoj drugoj strani su ih čekale jake neprijateljske snage. Tito je naredio da se sruši most, nakon čega je iznenađeni neprijatelj prebacio svoje snage na drugu stranu predviđajući da će partizani pokušati samoubilački proboj obruča, ali, u toku samo jedne noći partizani su izgradili privremeni most pored srušenog i prebacili se na drugu stranu, gde su se sukobili sa četnicima.

Uloge u filmu su tumačili poznati jugoslovenski glumci — Bata Živojinović, Milena Dravić, Boris Dvornik, Ljubiša Samardžić, Pavle Vuisić, Stole Aranđelović, Fabijan Šovagović, Dragomir Felba, a pored njih bili su angažovani i tada poznati svetski glumci — Jul Briner, Orson Vels, Sergej Bondarčuk, Silva Košćina, Hardi Kriger i Franko Nero.

više...

Valter brani Sarajevo

Reklama za „Valter pivo” u Kini

Valter brani Sarajevo je jugoslovenski partizanski film sniman tokom 1971. godine, a premijerno je prikazan 1. januara 1972. godine. Režirao ga je Hajrudin Krvavac, a scenario su napisali — Đorđe Lebović, Momo Kapor, Savo Pređa i Hajrudin Krvavac. Film je snimljen u produkciji „Bosna filma” iz Sarajeva.

Film je baziran na slobodnoj interpretaciji događaja iz života partizanskog borca i narodnog heroja Vladimira Perića Valtera (1919—1945), koji je u toku rata bio sekretar Mesnog komiteta KPJ za Sarajevo i rukovodilac ilegalnog pokreta u gradu. Radnja filma se dešava krajem 1944. godine kada grupa nemačkih vojnih armija žuri da se izvuče iz obruča, kako bi pomogla u odbrani Trećeg rajha. Istovremeno, nemačka obaveštajna služba čini sve da osigura tajnost operacije „Laufer”, preduzete radi snabdevanja gorivom vojske u povlačenju. Sarajevski ilegalci, predvođeni obaveštajcem Valterom, imaju zadatak da doznaju pravi cilj operacije i osujete je. Međutim, Gestapo među ilegalce ubacuje lažnog Valtera, koji gotovo uništava pokret otpora. Pravi Vlater, koji je iskusni ratnik i pronicljivi agent, uspeva da osujeti namere Gestapoa i otkrije špijune, a patom onemogući dostavu goriva nemačkim snagama i spreči njihovo povlačenje.

Zahvaljujući spektakularnim akcionim scenama, ali i dosta humora, film je stekao izuzetnu popularnost i smatra se jednim od najuspešnijih partizanskih filmova. Vremenom je postao deo popularne kulture, a neke replike iz filma dobile dobile su status kultnih, poput — Čekam te u pet kraj Begove džamije, Vazduh trepti kao da nebo gori, Diese Stadt ist Walter i dr. Prepoznatljiv pečat filmu dala je i muzika, koju je za film komponovao Bojan Adamič. Film je 1975. godine bio prvi put prikazan u Kini gde je postigao gotovo neverovatan uspeh i postao jedan od najgledanijih stranih filmova u narednih nekoliko decenija, koji je videlo oko milijardu i po gledalaca. Veliki uspeh ovog filma, otvorio je vrata jugoslovenskoj kinematografiji u Kini, a Bati Živojinoviću doneo gotovo kultni status među Kinezima.

Uloge u filmu su tumačili poznati jugoslovenski glumci — Bata Živojinović, Rade Marković, Ljubiša Samardžić, Dragomir Bojanić Gidra, Neda Spasojević, Slobodan Dimitrijević, Faruk Begoli, Jovan Janićijević i dr. Film je na Festivalu jugoslovenskog filma u Puli bio nagrađen Srebrnom arenom za režiju, koju je dobio Hajrudin Krvavac.

više...

Boško Buha

Boško Buha je jugoslovenski partizanski film sniman tokom 1978. godine, a premijerno je prikazan 11. novembra 1978. godine. Režirao ga je Branko Bauer, a scenario su napisali — Dušan Perković i Boško Matić, jedan od dece-boraca Druge proleterske brigade i saborac Boška Buhe. Film je snimljen uz zajedničku saradnju više producentskih kuća iz čitave Jugoslavije — „Centar film” iz Beograda, „Kroacija film” iz Zagreba, „Kinema” iz Sarajeva, „Zeta film” iz Budve i „Viba film” Ljubljane.

Centralnu temu filma čini priča o jednom od najmlađih partizana-pionira Bošku Buhi (1926—1943), rodom iz Virovitice. Film prati njegov ratni put od njegovog stupanja u Drugu proletersku brigadu do pogibije septembra 1943. godine. Uporedo s Boškom film prikazuje i drugu decu borce, koji su pripadali generaciji čije je detinjstvo surovo prekinuo rat, prisilivši ih da prerano sazru. U predahu bitaka i iscrpljujućih marševa, među njima bi opet živnula klica nagona za igrom i nestašlucima, dečja radoznalost, prve ljubavi. Boreći se sa odraslima ta deca su se borila za ostatke svog detinjstva. Pored Boška, u filmu se pojavljuju i druge istorijske ličnosti — Savo Jovanović Sirogojno, Miodrag Milovanović Lune, Milena Siterica, Dragutin Milošević Čikalo, kao i lik doktorke Rade, koji je bio baziran na ličnosti Saše Božović, lekarke Druge proleterske brigade, koja je bila svedok pogibije Boška Buhe.

Film je bio veoma popularan u SFRJ, a posebno je bila popularna filmska numera „Nek nas se sete”, čiji je tekst napisao Duško Radović, muziku komponovao Zoran Simjanović, a otpevao Oliver Dragojević. U filmu je bio angažovan veliki broj dece-glumaca, među kojima su bili i kasnije poznati glumci — Nebojša Bakočević, Nenad Nenadović i Dragan Bjelogrlić, kome je ovo bila prva filmska uloga. Lik Boška Buhe glumio je dečak Ivan Kujundžić, koga publika, zbog fizičke sličnosti, često meša sa Slavkom Štimcem, koji je bio zvezda ranijih Bauerovih filmova — „Salaš u Malom Ritu” i „Zimovanje u Jakobsfeldu”. Ostale uloge u filmu su tumačili poznati jugoslovenski glumci — Marko Nikolić, Žarko Radić, Ljubiša Samardžić, Milena Dapčević, Milan Štrljić, Miroljub Lešo, Ljiljana Blagojević i dr. Na Filmskim susretima u Nišu 1979. godine glumac-naturščik Ivan Kujundžić je za ulogu Boška Buhe dobio specijalnu diplomu, a film je bio nagrađivan i na festivalima u inostranstvu u Bombaju i Lincu.

više...