Портал:Nauke o Zemlji
Nauke o Zemlji
Nauke o Zemlji (takođe poznato pod nazivom geonauke), je termin koji okuplja i odnosi se na sve nauke koje su povezane sa izučavanjem planete Zemlje. Ovo je praktično specijalan slučaj udruživanja nauka o planeti pošto je Zemlja jedina poznata planeta na kojoj postoji život. Direktna primena rezultata proučavanja Zemlje jesu eksploatacija prirodnih resursa, vremenska prognoza, predviđanje zemljotresa, pravovremena dojava o elementarnim nepogodama.
Najveće discipline geonauka za svoja izučavanja koriste fundamentalne nauke matematiku, fiziku i hemiju. Proučavanje Zemlje se odvija na dva načina: teorijski i eksperimentalno. Nauke o Zemlji su blisko povezane sa životnom sredinom, zaštitom prirode i sa delom planetarne astronomije.
Izabrani članak
Tektonika ploča je geološka teorija koja objašnjava pomeranja ploča Zemljine kore velikih razmera. Teorija uključuje, ali ujedno i zamenjuje, stariju hipotezu pomeranja kontinenata, koja datira iz prve polovine 20. veka, i koncept širenja morskog dna razvijen tokom 1960-ih godina.
Spoljni deo Zemlje se sastoji od dva sloja: spoljne ljuske (litosfera) koja obuhvata koru i kruti gornji deo omotača, a ispod litosfere se nalazi astenosfera. Iako u krutom stanju, astenosfera ima relativno nisku viskoznost i smičuću moć pa se zato, posmatrano u geološkoj vremenskoj skali, može smatrati fluidom. Ispod astenosfere se nalazi krući donji omotač, čije je fazno stanje nije posledica manjih temperatura, već visokog pritiska.
Litosfera je razlomljena (izdeljena) na tzv. litosferne ploče (tektonske ploče). Postoji sedam glavnih i još mnogo manjih ploča. Litosferne ploče plutaju na astenosferi. Postoje tri tipa granica među pločama:
Potresi, vulkanska aktivnost, izdizanje planinskih lanaca pa i oblikovanje okeanskih jaruga se pojavljuje duž granica ploča. Bočno se pomeranje ploča obično odvija brzinama od 0.66 do 8.50 cm godišnje.
Teorija tektonike ploča vuče korene iz hipoteze pomeranja kontinenata. Koncept širenja morskog dna prvi je put predložio u ranim 1960-im Robert S. Dajc, iako se obično pripisuje Hariju Hesu.
Opšti pojmovi
Planeta | Zemlja | Litosfera | Mantl | Zemljino jezgro | Pedosfera | Hidrologija | Vetar | Kiša | Litosferna ploča | Koriolisov efekat | GIS | Recikliranje | Globalno zagrevanje | Životna sredina
Izabrana slika
Potrebni članci
Pomozite i Vi u uređivanju Vikipedije. Na strani Vikipedija:Tim/nauke o Zemlji nalazi se spisak koji možete dopuniti ili napisati/dopuniti neki od članaka. Dobrodošle su sve sugestije i primedbe.
Oblasti
Geofizika (grč. γή = Zemlja, grč. φυσικά = svojstvo, priroda) predstavlja skup naučnih disciplina koje izučavaju razne fizičke osobine litosfere, hidrosfere i stratosfere. Geofizika proučava fizička polja Zemlje (gravitaciono, magnetsko, električno) i njihovu međusobnu interakciju. Primenjena geofizika je naučna disciplina koja proučava sastav i strukturnu građu zemljine kore radi pronalaženja raznih mineralnih sirovina kao što su nafta, ugalj, termalne vode i dr. Osnovu primenjene geofizike predstavljaju geofizičkim metodama. One se zasnivaju na ispitivanju prirodnih ili veštački stvorenih fizičkih polja u cilju rešavanja određenih geoloških ili geotehničkih problema, ili pronalaženja objekata čovekove delatnosti ispod Zemljine površi (npr. u arheologiji).
Geomorfologija (γη, geos, "zemlja";μορφή, morfos, " oblik";λόγος, logos saznanje) je nauka o postanku i razviću oblika u reljefu Zemljine površine, koji su nastali pod uticajem endogenih i egzogenih procesa. Samim tim, geomorfološka proučavanja ne mogu se sprovoditi bez dobrog poznavanja geologije.
Geomorfologija se bavi prikupljanjem kvalitativnih i kvantitativnih parametara o terenu, registruje pojavne morfološke oblike i bavi se utvrđivanjem razloga njihovog nastanka, te daje kvalitetne podatke potrebne za izučavanje istorije stvaranja terena. Posebna primena geomorfologije uključuje utvrđivanje predispozicije terena za nastanak klizišta.
Izučavanje geomorfoloških oblika podrazumeva izučavanje svih uslova koji vladaju i svih uticaja koji izazivaju stvaranje raznovrsnih geomorfoloških oblika. Endogeni faktori koji utiču na oblikovanje su zemljotresi, magmatizam i vulkanizam. Osnovni egzogeni faktori (agensi) koji su odgovorni za većinu topografkih (morfoloških) obeležja su voda, vetar, lednici i talasi.
Prema dominirajućem faktoru koji utiče na nastanak određenih oblika diferencirali su se različiti geomorfološki procesi: fluvijalni, eolski, glacijalni, marinski i kraški.
Daljinska detekcija predstavlja metod prikupljanja informacija putem sistema koji nisu u direktnom, fizičkom kontaktu sa ispitivanom pojavom ili objektom. Princip daljinske detekcije se svodi na sistematsko merenje određenog energetskog polja i tumačenje utvrđenih anomalija razlikama u svojstvima ispitivanog objekta. Daljinska detekcija koristi elektromagnetno energetsko polje. Po svojoj suštini ona pripada geofizičkim metodima istraživanja.
Geodezija je naučna disciplina koja se bavi merenjem i prikazivanjem Zemlje, njenog gravitacionog polja, i geodinamičkih pojava kao što su: pomeranje polova, plima i oseka i kretanjem ploča Zemljine kore.
Geodezija je nauka koja se bavi premerom zemljine površine, unosom podataka u katastar i prikazom te površine izradom planova i karata. Planovi i karte izrađuju se na osnovu podataka prikupljenih na terenu različitim geodetskim instrumentima i različitim metodama rada. Ti podaci omogućavaju da svi objekti na površi zemlje, ispod nje kao i u vazduhu, koji čine sadržinu plana ili karte, zadrže svoj oblik i međusobni položaj.
Mineralogija je jedna od nauka o Zemlji koja se bavi izučavanjem minerala, njihovog hemijskog sastava, kristalne strukture i fizičkih svojstava. Posebne discipline u mineralogiji izučavaju procese nastanka minerala i pojavne oblike, bave se klasifikacijom minerala, njihovom geografskom rasprostranjenjem kao i mogućnostima upotrebe.
Geohemija je naučna discilina koja se bavi izučavanjem sastava Zemlje, hemijskih procesa i reakcija koje su odgovorne za sastav stena i tla, kao i kruženje (migracija) materije i energije koje transportuju Zemljine hemijske komponente u vremenu i prostoru, i njihovu interakciju sa hidrosferom i atmosferom.
Klimatologija proučava fizičke osnove prosečnih i ekstremnih stanja klime pojedinačnih krajeva sveta i analizira njihov uticaj na prirodu Zemlje. Za razliku od meteorologije, koja analizira atmosferske prilike u kraćim vremenskim periodima (obično nekoliko nedelja), klimatologija se bavi izučavanjem klime u dužim vremenskim periodima i studijom i analizom učestalosti određenih klimatskih uslova u dalekoj i bliskoj prošlosti.
Pedologija (grč. πεδον, pedon — zemljište; grč. λόγος, logos — nauka) je nauka o zemljištu u prirodnom okruženju, koja se bavi proučavanjem nastanka zemljištâ (pedogeneza), njihovom morfologijom i klasifikacijom.
Hidrologija (grč. υδρολογία, ύδωρ+λόγος-Hidrologia, "nauka o vodi"), nauka o vodi, njenim fizičkim svojstvima i pojavljivanju u prirodi. Ona označava zajedno i hidrološki ciklus i vodna bogatstva.
Područja hidrologije uključuju hidrometeorologiju, površinsku hidrologiju i hidrogeologiju, gde voda igra glavnu ulogu. Okeanografija i meteorologija nisu uključene u ova područja jer je voda tek jedan od mnogih važnih aspekata.
