Praznici nacionalnih manjina u Srbiji
Praznici nacionalnih manjina u Srbiji su specifični praznici koji se u Republici Srbiji obeležavaju kao datumi od posebnog značaja za nacionalne manjine. Svaka nacionalna manjina u Srbiji ima pravo na obeležavanje sopstvenog praznika. Određivanje prazničnih datuma sprovodi se u dvostepenom postupku, koji podrazumeva predlaganje i potvrđivanje. Predlaganje se nalazi u nadležnosti nacionalnih saveta nacionalnih manjina, a potvrđivanje se vrši od strane državnog Saveta za nacionalne manjine. Postupak za utvrđivanje praznika nacionalnih manjina propisan je Zakonom o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina.[1]
Praznici nacionalnih manjina nisu državni praznici, koji su propisani posebnim zakonom.[2]
Predlaganje i potvrđivanje
urediPravni temelj za utvrđivanje praznika nacionalnih manjina postavljen je 26. februara 2002. godine, kada je u tadašnjoj Saveznoj Republici Jugoslaviji donet Zakon o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina, koji je propisivao postupak za utvrđivanje praznika nacionalnih manjina. Prema tom zakonu (član 16) izbori prazničnih datuma spadali su u nadležnost nacionalnih saveta nacionalnih manjina, dok je potvrđivanje izabranih datuma bilo povereno Saveznom savetu za nacionalne manjine.[3]
Iako je taj zakon nastavio da važi i za vreme postojanja Državne Zajednice Srbije i Crne Gore (2003-2006), pomenuto telo (Savezni savet za nacionalne manjine) nije zaživelo, pošto je nadležnost nad ostvarivanjem manjinskih prava u međuvremenu preneta na države-članice. Shodno tome, Vlada Republike Srbije je 16. septembra 2004. godine formirala sopstveni Savet za nacionalne manjine, koji je preuzeo vršenje svih funkcija koje su po slovu pomenutog zakona bile poverene Saveznom savetu za nacionalne manjine.[4]
Nakon konstituisanja prvih saziva nacionalnih saveta nacionalnih manjina tokom 2002. i 2003. godine, pojedini nacionalni saveti su pristupili izboru prazničnih datuma, koji su potom upućeni državnom Savetu za nacionalne manjine radi potvrde. Prve odluke o potvrđivanju praznika nacionalnih manjina (mađarske, bošnjačke, bunjevačke) donete su krajem 2005. godine.[5][6][7]
Tokom narednih godina, došlo je do dužeg zastoja u radu pomenutog državnog tela, tako da je potvrđivanje praznika pojedinih nacionalnih manjina (bugarske, vlaške, makedonske, rumunske, rusinske, ukrajinske) izvršeno sa znatnim zakašnjenjem, na sednici državnog Saveta za nacionalne manjine, koja je održana 30. oktobra 2009. godine.[8][9][10]
Sporna pitanja
urediPravne nedoumice, koje su proisticale iz dugotrajne neusaglašenosti prvobitnog saveznog Zakona o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina iz 2002. godine sa stanjem koje nastupilo nakon 2006. godine, kada je Srbija postala nezavisna država, otklonjene su tek 2018. godine, usvajanjem neophodnih izmena i dopuna pomenutog zakona.[11]
U međuvremenu je došlo do pokretanja raznih spornih pitanja, koja su bila povezana prvenstveno sa simbolikom pojedinih praznika i odsustvom transparentnosti u načinu njihovog odabira, odnosno predlaganja i potvrđivanja u sklopu zakonom propisanog postupka. Pojedini praznični datumi su povezivani sa kompleksnim istorijskim događajima, koji su zbog svoje političke ili religijske simbolike bili podložni različitim tumačenjima, ne samo u stručnoj, već i u široj javnosti. Stoga je povodom pojedinih datuma došlo do pokretanja složenih pitanja o simbolici i funkciji njihovog obeležavanja.
Posebnu pažnju javnosti izazvao je navodni "Dan Sandžaka". Na predlog Nacionalnog saveta bošnjačke nacionalne manjine, državni Savet za nacionalne manjine je krajem 2005. godine među praznicima pomenute manjinske zajednice potvrdio i 20. novembar kao "Dan ZAVNOS-a" što se odnosilo na 20. novembar 1943. godine, kada je u Pljevljima (Crna Gora) održano prvo zasedanje Zemaljskog antifašističkog veća narodnog oslobođenja Sandžaka. Uprkos tome, pomenuti datum je u delu javnosti pretvoren u navodni "Dan Sandžaka" i od tada se obeležava u znatno širem kontekstu, koji prevazilazi okvire definisane prvobitnim odlukama Nacionalnog saveta bošnjačke nacionalne manjine i nadležnog državnog Saveta za nacionalne manjine.[12][13]
Zbog problema koji su nastali usled nepravilne upotrebe naziva pojedinih manjinskih praznika, zakonodavac je 2018. godine propisao da će se kazniti svako pravno lice koje "za praznik nacionalne manjine službeno, odnosno javno koristi naziv praznika koji nije potvrđen od strane Saveta za nacionalne manjine i objavljen u Službenom glasniku Republike Srbije" (član 22b. Zakona o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina). Iako je normiranje manjinskih praznika po slovu zakona bilo povereno nacionalnim savetima i državnom Savetu za nacionalne manjine, u to pitanje su se naknadno upleli i neki drugi (nenadležni) organi.
U martu 2018. godine, pokrajinske vlasti su pripremile nacrt odluke o datumima od pokrajinskog značaja u Vojvodini, bez zadiranja u pitanje o normiranju manjinskih praznika. Pošto je to pitanje bilo uređeno posebnim zakonom, pokrajinske vlasti su se zadržale na konstatovanju te činjenice, baz daljeg normiranja u pomenutoj oblasti. Shodno tome, član 4. prvobitnog nacrta odluke je glasio: "Nacionalne manjine – nacionalne zajednice koje žive na teritoriji Autonomne Pokrajine Vojvodine svoje praznike utvrđuju i obeležavaju u skladu sa odredbama zakona kojim se uređuje zaštita prava i sloboda nacionalnih manjina".[14]
Međutim, po okončanju javne rasprave, pokrajinske vlasti su odlučile da u određenim pojedinostima dopune prvobitni nacrt, tako da su u predlog odluke, koji je upućen Skupštini APV, uključene i dodatne odredbe po kojima se među datume od pokrajinskog značaja ubrajaju i praznici pojedinih nacionalnih manjina (mađarske, slovačke, hrvatske, rumunske, rusinske). U predlogu odluke, praznici tih manjina su bili izričito navedeni i dodatno protumačeni, čime se zašlo u oblast normiranja. Pošto su praznici pomenutih manjina bili utvrđeni ranije, po zakonskoj proceduri koja nije predviđala ulogu pokrajinskih vlasti u tom procesu, tokom skupštinske rasprave je došlo do pokretanja raznih pitanja o pravnim aspektima predložene odluke.[15][16]
Pošto primedbe nisu uvažene, Skupština APV je 19. juna 2018. godine, većinom poslaničkih glasova (73 naspram 23) usvojila predloženu odluku.[17][18] Smatrajući da su pokrajinske vlasti donošenjem pomenute odluke prekoračile okvire svojih ovlašćenja, Srpska radikalna stranka je krajem 2018. godine pred Ustavnim sudom Srbije pokrenula inicijativu za pokretanje postupka za ocenu ustavnosti pomenute odluke.[19] Razmotrivši to pitanje, nadležno sudsko veće je 5. decembra 2019. godine zaključilo da razlozi koje je SRS navela u svojoj inicijativi nisu dovoljni za pokretanje postupka za ocenu ustavnosti.[20]
Vidi još
urediReference
uredi- ^ Zakon o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina: Službeni list SRJ, 11/2002-1, Službeni glasnik RS, 72/2009-221 (dr. zakon), 97/2013-75 (US), 47/2018-23
- ^ Zakon o državnim i drugim praznicima u Republici Srbiji: Službeni glasnik RS, 43/2001-1, 101/2007-5, 92/2011-12
- ^ Službeni list SRJ, 11/2002
- ^ Uredba o obrazovanju Saveta Republike Srbije za nacionalne manjine (Službeni glasnik RS, br. 104/2004)[mrtva veza]
- ^ Odluka o potvrđivanju nacionalnog simbola i praznika mađarske nacionalne manjine u Republici Srbiji: RS 23/2006-22
- ^ Odluka o potvrđivanju nacionalnih simbola i praznika bošnjačke nacionalne manjine u Republici Srbiji: RS 23/2006-22
- ^ Odluka o potvrđivanju nacionalnih simbola i praznika bunjevačke nacionalne manjine u Republici Srbiji: RS 23/2006-23
- ^ „Treći periodični izveštaj o primeni Okvirne konvencije za zaštitu nacionalnih manjina u RS (2012), str. 103.”. Arhivirano iz originala 06. 08. 2021. g. Pristupljeno 07. 08. 2021.
- ^ Održana prva sednica Saveta Republike Srbije za nacionalne manjine (2009)
- ^ RTV (2009): Konstituisan Savet Vlade Srbije za nacionalne manjine
- ^ Eva Vukašinović (2019): Zakon o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina
- ^ Skandalozan postupak: Džudžo raskomadao Srbiju (2016)
- ^ Večernje novosti (2019): Zukorlić čestita Dan Sandžaka Srbima: Osvanuo skandalozan bilbord
- ^ Poziv za javnu raspravu o Nacrtu pokrajinske skupštinske odluke o utvrđivanju i svečanom obeležavanju Dana AP Vojvodine i drugih dana od pokrajinskog značaja (2018)
- ^ Izvod iz neautorizovanih stenografskih beležaka sa 23. sednice Skupštine APV, održane 19. juna 2018. godine
- ^ Politika (2018): Nema dana Vojvodine, ima datuma od značaja
- ^ Skupština APV: Zapisnik sa sednice od 19. juna 2018. godine
- ^ Službeni list, 29/2018: Pokrajinska skupštinska odluka o utvrđivanju i svečanom obeležavanju datuma od pokrajinskog značaja (2018)
- ^ Srpski radikali podneli zahtev Ustavnom sudu Republike Srbije (2018)
- ^ Ustavni sud Republike Srbije: Zaključak od 5. decembra 2019. godine