Prvi partizan
- Partizan preusmerava ovde. Za ostala značenja vidi Partizan (višeznačna odrednica)
Prvi partizan AD je fabrika municije, koja se nalazi u Užicu, Srbija. Fabrika je osnovana 1928. godine i snabdeva municijom vojsku i policiju Republike Srbije, kao i mnoge armije sveta.
Istorijat uredi
Fabrika vodi poreklo od Puškarne ZOZ — Kranj, koju je posle Prvog svetskog rata osnovalo nekoliko majstora puškara. U Užice je preseljena 1927, a 1935. proširena izgradnjom novih radionica. Godine 1937. dobila je naziv Užička fabrika oružja i municije AD. Upošljavala je oko 600 radnika i proizvodila dnevno 180 vojničkih pušaka i oko 50000 metaka.
Po oslobođenju Užica 24. septembra 1941. odmah je organizovana proizvodnja, opravka i prepravka oružja, municije i drugog ratnog materijala za jedinice NOV i POJ, a fabrika je tada nosila ime Prva partizanska fabrika oružja i municije. Uz fabriku je radila i livnica. Radi zaštite od napada nemačkog vazduhoplovstva, oktobra 1941. fabrika je razdvojena u 5 pogona; najvažnije mašine i uređaji instalirani su u podzemne trezore Narodne banke. Radilo se u jednoj, a kasnije u dve, pa i tri smene. Partizanski odredi u Srbiji, Sandžaku, Crnoj Gori i istočnoj Bosni snabdevani su puškama, bombama i municijom proizvedenim u fabrici. Zbog toga su Nemci i četnici u više navrata pokušavali da ometu njen rad bombardovanjem iz vazduha i sabotažom. Četnici su u tome delimično i uspeli 22. novembra 1941, kada su sabotažom izazvali eksploziju u glavnom pogonu — podzemnom trezoru. Tom prilikom od eksplozije mina, municije baruta poginulo je 111 ljudi, žena i dece (49 radnika puškara i 62 građana). Posle toga fabrika je kraće vreme radila sa umanjenom proizvodnjom. Pre pada Užica u ruke Nemaca, 29. novembra 1941, fabričke mašine su demontirane i evakuisane vozom prema Mokroj gori. Radnici su stupili u partizanske jedinice, najviše u Radnički bataljon, čiji su svi borci izginuli na Kadinjači 29. novembra 1941, štiteći izvlačenje Vrhovnog štaba i drugih jedinica iz Užica. Za oko 2 meseca rada u fabrici je proizvedeno 21 040 pušaka, 700 000 puščanih metaka, 90 000 metaka za pištolje, oko 20 000 komada pancirne municije, 300 tromblona, 18 000 ručnih bombi, a izvršena je i generalna opravka 2 postolja za oruđa, 1 protivavionski top, 20 teških mitraljeza, 300 puškomitraljeza i 4500 pušaka. Opravljena su i dva tenka.[1]
Posle oslobođenja Užica, 18. decembra 1944, fabrika je obnovljena. Do juna 1945. fabrika je bila pod upravom NOO Titovo Užice, zatim pod Ministarstvom industrije i rudarstva NR Srbije, i Ministarstvom narodne odbrane FNRJ pod nazivom Vojno-tehnički Zavod Užice. Od jula 1947. nosila je naziv Prvi Partizan — Titovo Užice. Sredinom 1950. predata je na upravljanje radnom kolektivu poslujući kao samostalna privredna organizacija.
Eksplozija u fabrici 2009. uredi
Eksplozija i požar u Odeljenju barutnog punjenja fabrike dogodila se 3. septembra 2009. godine u 21 čas i 15 minuta. Tom prilikom je poginulo sedam radnika: Svetlana Đurić, Jelena Lončarević, Jasmina Ostojić, Gordana Đokić, Biljana Luković, Vida Terzić i Dragan Milovanović, dok je 14 radnika povređeno.
Nakon tragedije fabriku su posetili ministar unutrašnjih poslova Ivica Dačić i ministar odbrane Dragan Šutanovac. Vlada Republike Srbije proglasila je 5. septembar 2009. danom žalosti u Srbiji.
-
Poseta ministra Dačića -
Posle eksplozije -
Posle eksplozije -
Posle eksplozije
Proizvodni program uredi
Prvi partizan proizvodi sportsku i lovačku municiju, koja se prodaje na svim kontinentima. Fabrika ima tri proizvodna pogona i zapošljava više od 600 radnika, pa je samim tim i veoma važan činilac u privredi regiona jugozapadne Srbije.
Fabrika proizvodi:
- streljačku municiju,
- sportsku i lovačku municiju,
- potkalibarsku i artiljerijsku municiju,
- opremu za proizvodnju municije,
- alate za proizvodnju municije,
- medicinsku opremu,
- inženjering.
Vidi takođe uredi
Reference uredi
- ^ Vojna enciklopedija (knjiga sedma), Beograd 1974, 488. str.