Princip izgradnje biljnog tela
Biljke su organizmi koje karakteriše primarno prisustvo pigmenta hlorofila (neke biljke su ga sekundarno izgubile). Zahvaljujući prisustvu hlorofila, biljke su u mogućnosti da u procesu fotosinteze elektromagnetnu energiju sunčevog zračenja prevedu u energiju hemijskih veza organskih molekula (tj., biljke su fotosintetski organizmi).[1] Ovakva transformacija energije olakšava vezivanje neorganskog ugljenik(IV)-oksida u organska jedinjenja - ugljene hidrate, koji predstavljaju osnovnu hranu organizama (tj, biljke su autotrofni organizmi). Moguće je, dakle, biljke definisati i kao fotoautotrofne organizme. Biljkama su najpre smatrani svi poznati, a nepokretni organizmi (uključujući i gljive i lišajeve), a sa otkrićem mikroorganizama u biljke su svrstane i bakterije, virusi, jednoćelijske alge. Zelena boja nije taksonomski karakter za razlikovanje biljaka od ostalih organizama - postoje i životinje zelene boje (npr. sunđeri, koji su pritom i sesilni), a isto tako postoje i biljni organizmi drugih boja, ili bezbojni. Osnovnim karakteristikama biljaka smatrane su nepokretnost, prisustvo ćelijskog zida i mogućnost autotrofije.
U procesu izgradnje oblika u biljnom svetu ispoljila su se četiri osnovna principa: uredi
- Princip obrazovanja što veće spoljne površine - velika spoljna površina je od presudnog značaja za održavanje života, pre svega zelenih biljaka. Ona je tesno povezana sa autotrofnim načinom ishrane. Velika spoljna površina obezbeđuje bolje snabdevanje biljaka vodom, mineralnim solima, ugljen-dioksidom, sunčevom svetlošću, samim tim i veću životnu aktivnost. Uvećanje spoljne površine kod nižih jednoćelijskih oblika postiže se promenom loptaste forme u neku drugu: cilindričnu, štapićastu, pločastu, jer je lopta telo koje pri datoj zapremini ima najmanju spoljnu površinu u odnosu na neki drugi oblik iste zapremine. Kod biljaka više organizacije uvećanje spoljne površine postiže se grananjem ili spljoštavanjem.
- Princip fiziološke podele funkcija - što znači izgradnja takvog tela u kome će pojedine funkcije biti vezane za određene delove tela. Kod jednoćelijskih oblika podela funkcije postoji između pojedinih delova ćelije, jedra i citoplazme s njenim organelama. Kod višećelijskih oblika podela funkcije je izvršena između pojedinih deova tela koji se nazivaju organi.
- Princip čvrstoće - da bi biljka zadržala svoj karakterističan oblik telo mora imati određen stepen čvrstoće. Kod jednoćelijskih biljaka nosilac čvrstoće je ćelijski zid. Kod višećelijskih biljaka sup svih ćelijskih zidova čine neku vrstu mreže-skeleta. Osim toga, od povremenog značaja je i turgor. Međutim, sve ovo za kopnene biljke nije dovoljno i zato imaju posebna tkiva-mehanička.
- Princip ekonomije-uštede materijala - je princip da se sa što manje materijala postigne što veći efekat. Primer je raspored mehaničkih tkiva u biljnim organima u vidu nosača. Odstupanje od ovog principa često se dešava pri razmnožavanju. Biljke stvaraju ogromnu količinu spora, semena, trošeći mnogo materijala, i sve radi sigurnijeg obezbeđenja potomstva. Sastoji se od naizmeničnog niza osovina različitih redova. Način grananja, broj, jačina i pravac rasta grana, stepen olistalosti i oblik lišća određuju opšti izgled ili habitus biljke.
Pojava simetrije biljnog tela - postoje tri glavna tipa simetrije : uredi
- Polisimetrija - se javlja kada kroz uzdužnu osovinu biljke, ili ma kog dela biljnog tela možemo povući više od dve ravni simetrije. Uobičajeni termin za takvu simetriju je aktinomorfna simetrija
- Bisimetrija - se javlja kada kroz uzdužnu osovinu možemo povući samo dve ravni simetrije
- Monosimetrija - se javlja kada možemo povući samo jednu ravan simetrije kroz uzdužnu osovinu. Za takvu simetriju termin je zigomorfan
Biljno telo može biti takvo da kroz njega ne možemo povući ni jednu ravan simetrije i onda je ono asimetrično.[2]
Reference uredi
Literatura uredi
- J.M. Tomas - Domenek, "Botanika", izdavač: "Vuk Karadžić", Beograd 1970.