Prirodnjački muzej u Beogradu
Prirodnjački muzej u Beogradu je jedna od najstarijih srpskih nacionalnih ustanova. Po bogatstvu i raznovrsnosti izložbenih primeraka, ostvarenim rezultatima u oblasti muzeologije i nauke ovaj muzej je jedan od najznačajnijih u jugoistočnoj Evropi. Zvanično je osnovan 1895. godine, i tada je nazvan Jestastvenički muzej srpske zemlje.[1] Uprkos posedovanju preko 1.6 miliona predmeta i artefakta, muzej nema stalnu postavku niti adekvatan izložbeni prostor.[2] Avgusta 2023. godine vlasti Srbije najavile su izgradnju nove namenski građene trospratne zgrade Prirodnjačkog muzeja, u Parku prijateljstva.[3]
| Prirodnjački muzej | |
|---|---|
| Jestastvenički muzej srpske zemlje | |
 Galerija Prirodnjačkog muzeja na Kalemegdanu | |
| Osnivanje | 19. decembar 1895. |
| Lokacija | Beograd Srbija |
| Vrsta | muzej geologije, paleontologije, botanike, zoologije |
| Broj predmeta | 2 000 000 |
| Direktor | Slavko Spasić |
| Adresa | Prirodnjački muzej - Njegoševa 51 Galerija Prirodnjačkog muzeja - Mali Kalemegdan 5 |
| Veb-sajt | Prirodnjački muzej |
Istorijat uredi
Pre osnivanja Muzeja, još sredinom 19. veka u tadašnjoj Kneževini Srbiji postojao je veliki broj prirodnjačkih zbirki, koje su čuvane u Prirodnjačkom kabinetu Liceja. Muzej je prvobitno bio smešten u Zadužbinskoj kući Stevče Mihajlovića na Vračaru.[4][5]
Josif Pančić smatra se utemeljivačem Prirodnjačkog muzeja, koji je sa grupom svojih saradnika i učenika sistematski prikupljao i proučavao primerke iz prirode. Bio je prvi predsednik Srpske kraljevske akademije i profesor Velike škole. Detaljno je istražio floru tadašnje Srbije, a otkrio je i opisao oko 50 i danas validnih, za nauku novih vrsta (Picea omorica, Ramonda sebica, Eryngium serbicum, Centaurea derventana i druge).
Prva izložba muzeja otvorena je 1904. godine u Beogradu u prisustvu Kralja Petra I i zvaničnika, a prvo gostovanje prirodnjačkih eksponata u inostranstvu bilo je iste godine na Svetskoj izložbi u Parizu. Prvi upravnik Muzeja bio je akademik Petar Pavlović, geolog i predavač na Velikoj školi.
Muzej danas uredi
Prirodnjačke zbirke se od 1939. do danas čuvaju u privremenom prostoru u nekadašnjoj zgradi Prve ženske gimnazije u Njegoševoj 51. Fond zbirki dokumentuje prirodu ne samo Srbije već i susednih balkanskih područja i prikazuje njihov razvoj, od drevnih vremena do danas. U muzeju se čuvaju primerci vrsta biljaka i životinja koje se više ne mogu naći na terenima Srbije jer su usled uticaja čoveka iščezle ili migrirale u druge predele. U zbirkama nalazi i nekoliko stotina holotipova i unikatnih primeraka minerala, stena, botaničkih i zooloških predmeta.
Prirodnjačkom muzeju je 1972. godine pripojen Muzej šumarstva i lova, sa svojim zbirkama lovačkih trofeja i lovačkog oružja.
Muzej ima četiri sektora: Geološki sektor (koji se bavi mineralogijom, petrologijom i paleontologijom), Biološki sektor ( koji se bavi botanikom, zoologijom i mikologijom), Sektor za edukaciju i odnose s javnošću i Sektor zajedničkih službi.
Muzej je dobitnik nagrade Mihailo Valtrović za Muzej godine za 2012. koju dodeljuje Muzejsko društvo Srbije.[6]
Dana 15. februara 2016. godine, ukazom predsednika Republike Srbije, Muzej je odlikovan Sretenjskim ordenom drugog stepena za naročite zasluge u oblasti nauke, kulture i muzeologije, a povodom 120 godina postojanja.[7] Muzej je obeležio jubilej svečanim skupom u SANU u decembru 2015.[8]
Prirodnjački muzej proglašen je ustanovom kulture od nacionalnog značaja. Od svog nastanka do danas Muzej nema svoju zgradu niti odgovarajući izložbeni prostor.[9]
Zbirke uredi
U privremenom prostoru se čuva 120 zbirki, koje predstavljaju prirodnu i kulturnu baštinu ovih prostora. U tim zbirkama se nalazi oko dva miliona primeraka iz Srbije, sa Balkanskog poluostrva, ali i drugih delova sveta. Po broju primeraka se izdvajaju mineraloška, petrološka, zbirke fosilnih i recentnih mekušaca, insekata, ptica, sisara kao i Generalni herbarijum Balkanskog poluostrva. Sve ove zbirke imaju veliku naučnu i muzeološku vrednost. Zbirke su organizovane u dva odeljenja:[1]
Biološko odeljenje uredi
- Mikološka zbirka
- Zbirka lišajeva
- Generalni herbarijum Balkanskog poluostrva
- Kolekcija spomenika prirode Beograda
- Zbirka voća
- Zbirka korova
- Zbirka artropoda (bez insekata)
- Entomološka zbirka
- Zbirka mekušaca
- Studijska zbirka i zbirka eksponata vodozemaca
- Studijska zbirka i zbirka eksponata gmizavaca
- Osteološka zbirka recentnih vodozemaca i gmizavaca
- Osteološka zbirka dr Milutina Radovanovića
- Zbirka riba – ihtiološka zbirka
- Zbirka ptica
- Zbirka sisara
Geološko odeljenje uredi
- Mineraloška zbirka
- Petrološka zbirka
- Paleobotanička zbirka
- Zbirka paleozojskih fosilnih beskičmenjaka
- Zbirka mezozojskih fosilnih beskičmenjaka
- Zbirka kenozojskih foslinih beskičmenjaka
- Zbirka akademika Petra Stevanovića
- Paleontološka zbirka Nadežde Krstić
- Zbirka fosilnih nižih kičmenjaka
- Zbirka tercijarnih sitnih sisara
- Zbirka kvartarnih sitnih sisara
- Zbirka tercijarnih krupnih sisara
- Zbirka kvartarnih krupnih sisara
Biblioteka uredi
Prirodnjački muzej u svom sastavu ima i stručnu Biblioteku koja je zvanično je osnovana 1903. godine. Prvi veliki prilog Biblioteci bila je kompletna stručna biblioteka profesora doktora Lazara Dokića, koji se smatra osnovnim i inicijalnim fondom Biblioteke.[10] Biblioteka danas ima 25245 naslova knjiga, 1236 naslova stranih i domaćih časopisa (79823 broja), 1032 geografske i geološke karte i 226 rukopisa.[11] U fondu Biblioteke najvredniji je veliki broj starih i retkih knjiga, prva izdanja, i kompleti mnogobrojnih značajnih naučnih časopisa iz celog sveta. Iako spada u specijalne biblioteke, dostupna je i za javnost.
Izdavačka delatnost muzeja uredi
Početak izdavačke delatnosti Muzeja srpske zemlje vezuje se za 1903. godinu.[12] U početku Muzej srpske zemlje objavljuje manje priloge o fauni, flori i gei. Prvi prilozi štampani su u časopisima Lovac, Nastavnik i Prosvetni glasnik. Prirodnjački muzej ima i svoj časopis, a prvi broj štampan je 1948. godine kao Glasnik Prirodnjačkog muzeja srpske zemlje(od 1958. Glasnik Prirodnjačkog muzeja, a od 2008. Bulletin of the Natural History Museum in Belgrade). Od 2007. godine Muzej je pokrenuo i ediciju: Godišnjak Prirodnjačkog muzeja. Godišnjak je osmišljen tako da se u njemu objave podaci o svim aktivnostima i događajima u jednoj kalendarskoj godini: vesti, informacije o rezultatima kustosa, sređivanje zbirki, usavršavanje, objavljeni radovi, učešće na skupovima, predstavljanje u medijima, rad Biblioteke, edukativni rad i slične aktivnosti.[13]
Galerija na Kalemeganu uredi
Muzej nema stalnu postavku, a izložbena aktivnost, edukativne radionice, promocije i stručni skupovi se odvijaju u Galeriji na Kalemegdanu. Pedagoško propagandna služba muzeja sarađuje sa brojnim školama i predškolskim ustanovama Srbije, sa decom svih uzrasta.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b „Prirodnjački muzej”. Zvanični sajt. Arhivirano iz originala 04. 05. 2016. g. Pristupljeno 21. 04. 2016.
- ^ Vasiljević, Branka. „Prirodnjački muzej više od sto godina čeka prostor”. Politika Online. Pristupljeno 2022-12-11.
- ^ „Za Prirodnjački muzej planira se nova zgrada na tri nivoa površine 15.000 kvadrata u Parku prijateljstva na Novom Beogradu”. www.ekapija.com (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-11-13.
- ^ Sto godina Prirodnjačkog muzeja: dokumenti i svedočanstva. Beograd. 1995.
- ^ "Ilustrovani list"; 1923, br. 48; str. 5
- ^ „Prirodnjački muzej dobitnik nagrade za muzej godine 2012.”. Vesti.
- ^ „Odlikovanje”. Večernje novosti.
- ^ „Prirodnjački muzej slavi 120. rođendan”. Politika.
- ^ „Ministarstvo kulture i informisanja”. Zvanični sajt.
- ^ Izveštaj. 1903.
- ^ Podaci o bibliotečkom poslovanju. 2015.
- ^ Pavlović, Petar (1903). Puzgavac. Beograd.
- ^ Prirodnjački muzej Beograd: Godišnjak. 2007. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć)
Spoljašnje veze uredi
- Prirodnjački muzej u Beogradu Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. maj 2016), Zvanična veb stranica
- Prirodnjački muzej u Beogradu, Zvanični jutjub kanal
- Sakriveno blago Beograda: Čuda prirode koja ne možete da vidite („Blic“, 13. mart 2014)
- Druženje sa Rajsom na obali Panonskog mora („Večernje novosti”, 14. jul 2016)
- Sto dvadeset pet godina Prirodnjačkog muzeja u Beogradu („Politika”, 9. novembar 2020)
