Prolećna ofanziva (1944)
Prolećna ofanziva je naziv za vojne operacije koje su na prostoru Makedonije i južnog Pomoravlja pokrenule nemačke snage protiv jedinica NOV Makedonije i južnomoravskih jedinica NOV Srbije u razdoblju od 25. aprila do 19. juna 1944. godine.
| Prolećna ofanziva | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Drugog svetskog rata | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
 NOVJ |
 Nemački Vermaht Kraljevina Bugarska Bali Kombetar | ||||||
| Uključene jedinice | |||||||
|
1. makedonsko-kosovska brigada 3. makedonska brigada Kosovski partizanski odred 6. južnomoravska brigada 7. južnomoravska brigada |
1. brdska divizija 297. brdska divizija 14. divizija 15. divizija 17. divizija 29. divizija 13. puk 41. puk | ||||||
Pozadina uredi
S naglim razvojem Narodnooslobodilačkog pokreta u Makedoniji 1943. i 1944. godine, makedonske jedinice pojačale su ofanzivna dejstva na bugarsko-nemačke posade i na komunikacije u Makedoniji, pri čemu je uspostavljena neposredna i čvrsta terenska veza sa južnomoravskim jedinicama Glavnog štaba NOV i PO Srbije.[1]
Da bi uništili NOV Makedonije i oslobodili komunikacije u Makedoniji i južnom delu Srbije, Nemci su preduzeli ofanzivu za koju su u punoj meri iskoristili bugarske i albanske jedinice, te ostale kvislinške jedinice.
Ofanziva uredi
U istočnoj Makedoniji ofanziva je počela 30. aprila 1944. godine u kojoj su učestvovale jedinice 14, 17. i 29. bugarske divizije, 13. bugarski puk iz Ćustendila, 41. bugarski puk koji se vraćao iz Grčke i nemačke posadne jedinice iz istočne Makedonije, i trajala je sve do 19. juna 1944. godine.[1]
Neposredno pred početak ofanzive, Treća makedonska udarna brigada i Kosovski partizanski odred su 24. aprila 1944. oslobodili Kratovo. Treća makedonska, Kosovska, 6. i 7. južnomoravska brigada uspešno su odolevale punih 20 dana koncentričnim napadima 14, 17. i 29. bugarske divizije koje su bile pojačane znatnim snagama iz Bugarske. Posle proboja neprijateljskog obruča na Krivoj Reci 20. maja, 3. makedonska brigada, jedan bataljon Šeste i jedan bataljon Kosovske brigade preduzeli su kao Osogovska grupa ofanzivna dejstva preko planine Osogovo i Plačkovice kroz istočnu Makedoniju na Omaru, Golaku, Strumičkom Ridu, Malinskoj Planini, Belasici, Kruša planini i nizu drugih mesta, i 15. juna ponovno stigle u rajon Kumanovo–Vranje.[1]
U zapadnim oblastima Makedonije, ofanziva je započela 28. aprila, a završila 16. juna 1944. godine. U njoj su bile angažovane albanske kvislinške snage, nemačke snage iz sastava 297. i 1. brdske divizije u jačini oko jedne divizije i jedinice 15. bugarske divizije.
Prva makedonsko-kosovska brigada je dva meseca, gotovo svakog dana, vodila teške borbe kod Zavoja, Velmeja, Izvora, Lukova i niza drugih mesta sa daleko nadmoćnijim snagama. Uprkos tome, uspela je da vrati pod svoju kontrolu slobodnu teritoriju u zapadnoj Makedoniji (Debarca).[1]
Posledice uredi
Neprijateljske snage tokom ofanzive u istočnoj i zapadnoj Makedoniji nisu ispunile svoj cilj, uništenje NOV Makedonije. Naprotiv, slobodne teritorije su proširene, a stvorena je i nova slobodna teritorija na području Bregalnice.[1]
Posle ove ofanzive, u Makedoniji je bio formiran niz novih brigada, a avgusta 1944. i prva divizija u Makedoniji, 41. makedonska divizija NOVJ.[1] Takođe su bili obezbeđeni i uslovi za organizovanje Prvog zasedanja ASNOM-a, koje se održalo 2. avgusta 1944. godine.