Prota Vasilije Nikolajević
Prota Vasilije Nikolajević (Surduk, 1. februar 1842 — Irig, 25. april 1923) bio je paroh Srpske pravoslavne crkve i sin sveštenika Stefana Nikolajevića. Službovao u Irigu i sastavio crkveni Veliki tipik (ustav crkveni). Za svoj rad primio je crkvena i državna odlikovanja, a bio je i član Matice srpske.
Prota Vasilije Nikolajević | |
|---|---|
 Pavle Simić — prota Vasilije Nikolajević, 1846. godine. | |
| Datum rođenja | 1. februar 1842. |
| Mesto rođenja | Surduk,  Kneževina Srbija |
| Datum smrti | 25. april 1923. (81 god.) |
| Mesto smrti | Irig, Kraljevina Srbija |
| Obrazovanje | Bogoslov |
| Univerzitet | Karlovačka bogoslovija |
| Zanimanje | Paroh — iriški |
| Aktivni period | 1866 — 1923 |
| Delovanje | Srpska pravoslavna crkva |
| Radovi | Veliki tipik |
| Roditelji | Stefan Nikolajević |
| Nagrade | Orden Sv. Save IV stepena Naprsni krst Nadbedrenik Crveni pojas |
Biografija uredi
Prota Vasilije Nikolajević najstariji je sin sveštenika Stefana Nikolajevića. Rođen 1. februara 1842. godine u Surduku, gde mu je otac bio paroh. Osnovnu školu sa odličnim uspehom završio je u Golubincima, zatim završava srednju školu u Sremskoj Mitrovici, a potom i gimnaziju u Sremskim Karlovcima. Nakon završene gimnazije završava i Karlovačku bogosloviju „sa odličnim uspehom“.[1]
Rukopoloženje uredi
Rukopoložen je 25. aprila 1866. za đakona, a sutradan za prezvitera. Postavljen je prvo za kapelana svom ocu u Surduku, a nakon jedanaest godina, 1877. godine Crkvena opština iriška izabrala ga je za paroha na upražnjenu Nikolajevsku parohiju. Konzistorija Karlovačke arhidijeceze je potvrdila taj izbor. Na parohijskoj službi u Irigu ostao je 46 godina. Velike porodične tragedije koje su se očitavale prvo kroz gubitak nekoliko novorođenih beba, pa kasnije još dvoje dece u roku od nedelju dana, a onda i čestih smrti bliskih srodnika, nisu omele protu Vasilija da sa ogromnom verom i energijom, a nadasve ispunjenošću ljubavlju prema Bogu, Crkvi i svom srpskom rodu, sa puno volje i energije revnosno obavlja svoj pastirski i crkveno književni rad, kroz mnoge decenije, sve do kraja svoga života.
Sa velikim žarom je bogoslužio, propovedao, ali i radio na popravci crkve i njenom opremanju svim neophodnim bogoslužbenim predmetima. Pored angažovanja na polju crkvenog rada, prota Vasilije je bio vredni pregalac i na polju društvenih aktivnosti, smatrajući da i na taj način doprinosi svom narodu. Važno je napomenuti da njegovo društveno angažovanje nije bilo niti političko ni stranačko, a posebno ne politikantsko.
Društvene aktivnosti uredi
Prota ne samo da nije imao lične koristi od delatnosti i neretko je imao problema. Po dolasku u Irig najpre se klonio opštinskih poslova. Međutim, to sklanjanje mu nije pošlo za rukom. Stanovnici Iriga, bez razlike vere i narodnosti, izabrali su ga za zastupnika u opštini. Izbor ga je obavezivao da se prihvati mandata, jer bi u suprotnom morao da plati kaznu. Tu službu je obavljao u dva navrata po tri godine. Iako je posle prvog mandata želeo da odstupi, bio je izabran još jedanput. Nakon drugog mandata prota više nije prihvatao izbor. Sa mesta opštinskog zastupnika prota je izabran i za županijskog skupštinara u Vukovaru gde je bilo sedište Sremske županije, a tamo je pak, izabran za člana Upravnog odbora Županije. Po vlastitom svedočenju, svoje članstvo u Županijskom upravnom odboru prota je shvatao kao služenje i voleo ga je samo iz jednog razloga: sa pozicije županijskog odbornika mogao je „pomoći mnogim ljudima, osobito irižanima, a ići i na ruku srpskim opštinama“.
Od 1894. godine prota je bio izabran i potvrđen za školskog nadzornika i predsednika Školskog odbora u Irigu. Takođe je bio član i Županijskog školskog odbora. Bio je član opštinskog Zdravstvenog odbora, koji je imao za cilj da sagledava zdravstvene prilike kod građanstva i brine se o njihovom poboljšanju. Da bi se zaustavilo ili bar smanjilo zelenašenje, prota je zajedno sa svojim prijateljima i bratom, 1888. godine osnovao prvi novčani zavod u Irigu pod nazivom „Prva zadruga za potpomaganje i štednju u Irigu“. Godine 1891. osnovao je i „Prvo pogrebno društvo u Irigu“ sa ciljem da porodicama umrlih članova Društva olakša troškove sahranjivanja. U Maticu srpsku prota Vasilije se učlanjuje 1887. godine. Bio je i skupštinar Matice i njen poverenik za Irig. Nakon smrti svog prijatelja, učitelja i književnika Stevana Radića, 1917. godine, prota Vasilije, kao starac, prihvatio se dužnosti predsednika Srpske čitaonice u Irigu i na toj dužnosti je ostao tri godine. Za svoj rad prota Vasilije je primio crkvena i državna odlikovanja.
Ustav crkveni uredi
Tipik iz 1891-2. godine (l. H+421 strana) u povezu od kartona presvučenog mrkom kožom sa bordurom u vidu grčko-rimske šare u kojoj je otisnuto (nekada u zlatotisku) krupnim slovima „USTAV CRKVENI.“ ima opširan i vrlo detaljan frontispis koji nas obaveštava šta on sadrži, kao i kada i gde je štampan: „Veliki Tipik to jest Ustav crkveni koji sadrži pravila svake pojedine službe, svih praznika Hristovih (Gospodnji), Bogorodičnih i Svetih, kao i pravila iz Trioda posnog i cvetnog,[2] i drugih činodjejstava crkvenih po vernim izvorima dopunio, posrbio i s blagoslovom i dozvolom Svetog Arhijerejskog sinoda pod 17. okt. 1891. M.449/sin.19. izdao jerej Vasilije Nikolajević, paroh iriški i član arhidijeceze, konzistorije. U Novom Sadu, Štamparija srpske knjižare braće M. Popovića 1892.“ Zapis na unutrašnjosti prednje korice crnim mastilom u rukopisu nas obaveštava da je ovaj Tipik bio: „Svojina protojereja iz okr. Rudničkog Ljub. M. Popovića“.[3]
Odlikovanja uredi
Administrator Karlovačke mitropolije Episkop bački Vasilijan, odlikovao ga je 1889. godine crvenim pojasom. Potom, u martu 1893. godine Arhiepiskop i mitropolit karlovački Georgije odlikovao ga je za počasnog protojereja, a na Preobraženje Gospodnje iste godine ga je proizveo u čin protojereja. O Đurđevdanu 1917. godine zamenik Arhiepiskopa Mitropolita karlovačkog, Episkop pakrački Miron, odlikovao je protu Vasilija nadbedrenikom, „uvažavajući pedesetogodišnju službu sveštenopastirsku i stečeno u službi toj od pretpostavljenih priznanje za trud i rad oko izdavanja knjiga za pravilno i uredno vršenje crkvenih bogosluženja, a tako isto uvažavajući i primeran život, kako u crkvenom, tako i društveno građanskom“. Regent Aleksandar I Karađorđević odlikovao je protu Vasilija 1921. godine. Ordenom Sv. Save IV stepena. Iste godine, Arhijerejski sinod ga je odlikovao pravom nošenja naprsnog krsta „u znak priznanja njegovih zasluga za svetu. pravoslavnu Crkvu i srpski narod, stečenih za vreme 55godišnje svešteničke službe, za vreme koje je istrajno i neumorno radio, i na polju crkvene literature, naročito u pitanjima pastirskoga bogoslovlja i u oblasti crkveno-pastirske prakse“.
Portret uredi
Portret prote Vasilija Nikolajevića naručio je mitropolit Josif Rajačić od umetnika Pavla Simića. Pošto se proti portret veoma dopao, odlučio je da ga zadrži za sebe. U arhivi porodice Nikolajević zabeležena je anegdota da je jednom prilikom mitropolit Rajačić rekao proti: „Ja platio portret, a ti ga zadržao,“ pitajući ga zbog čega sliku nije doneo „da vidi da li mu je slikar obrve pogodio.“
Portret je naslikan pod uticajem realizma lice portretisanog je prikazano naborano. Takođe, osvetljeno je snažnim snopom svetlosti, dok su ostali delovi slike u prigušenoj senci. Ovaj portret je istican kao jedan od najboljih Simićevih radova profane sadržine.
Smrt uredi
Prota Vasilije Nikolajević upokojio se, 25. aprila 1923. godine, na dan svoje godišnjice rukopoloženja za đakona, sa 57 godina svešteničke službe, od čega je 46 godina parohijskog rada u Irigu. Sahranjen je sutradan, na Nikolajevskom groblju u Irigu u porodičnoj grobnici. Opelo je izvršio Episkop stavropoljski Mihil Ivanovič, iz Ruske zagranične crkve, koji je živeo, umro i sahranjen (1925.) u manastiru Grgetegu, uz mnogobrojno sveštenstvo.
Reference uredi
Spoljašnje veze uredi
Mediji vezani za članak Prota Vasilije Nikolajević na Vikimedijinoj ostavi
