Птелеа

Ptelea
	Ptelea u arboretumu Čanhasen (Minesota)
Naučna klasifikacija
Carstvo:	Plantae
Divizija:	Magnoliophyta
Klasa:	Magnoliopsida
Red:	Sapindales
Porodica:	Rutaceae
Rod:	Ptelea
Vrsta:	P. trifoliata
Binomno ime
	Ptelea trifoliata ; L.
	Areal
Sinonimi
	Dodonaea trifoliata Trew; Ptelea angustifolia Benth.; Ptelea coahuilensis Greene; Ptelea confinis Greene; Ptelea pallida Greene; Ptelea persicifolia Greene; Ptelea polyadenia Greene; Ptelea pumila Greene;

Ptelea, lažni brest (Ptelea trifoliata L.) nosi naučni naziv roda od starogrčkog naziva za brest – πτελέα, zbog sličnosti ploda sa brastovim, otuda i srpsi naziv lažni brest. U SAD ga zovu hmeljevo drvo (hoptree) zbog toga što su njegove plodove nemački doseljenici u Teksas upotrebljavali tokom XIX veka u pravljenju piva umesto hmelja. Epitet vrste trifoliata znači trolisna, a odnosi se na tročlano složeni list.

Opis vrste uredi

Žbun ili manje drvo okruglaste krune, visine do 8 m.

Listovi sa drškom, složeni, tročlani, spiralno raspoređeni, aromatični. Liske su jajaste ili eliptične, duge 6-10 cm, sa lica tamnozelene i sjajne, a sa naličja su matzelene i gole. Posute tačkastim uljanim žlezdicama. Koren sa debelim mesnatim žilama.

Četvoročlani, aktinomorfni cvetovi u uspravnim, terminalnim gronjama, neprijatnog mirisa, na kratkim bočnim izdancima, sitni, zeleno-beli; jednopolni, muški sa četiri prašnika sa dlakavim, u dnu proširenim, filamentima; ženski sa sinkarpnim (2-3 karpele) tučkom kratkog stubića i okriljenim dvookim (ređe trookim) plodnikom, sa po dva semena zametka u svakom okcu. Cveta od aprila do juna. Oprašivanje je entomofilno.

Plod je dvosemena krilata orašica, okruglasta, stisnuta, zelenozlatno žuta, a po dozrevanju siva, prečnika do 2,5 cm; u skupinama po dvadesetak. Krila su kožasta sa mrežastom nervaturom i okružuju plod sa svih strana. Dozreva početkom jeseni, ponekad ostaje i preko zime na granama. Rasejava se vetrom. Seme tamnosmeđe do crno, sjajno, 6-8 mm, kapljičastog oblika. Sadrži malo endosperma, embrion lopatastog tipa, klijanje epigeično^[1]^[2]^[3]^[4]^[5]^[6].

Areal uredi

Prirodno rasprostranjenje: Istok Severne Amerike – Kvebek i Njujork do Floride, zapadno do Teksasa i Kanzasa. U okviru svog prirodnog areala javlja se na staništima niske nutritivne vrednosti. Opseg introdukcije: Vrsta je uneta u Evropu kao ornamentalna i aklimatizovana je u Austriji, Belgiji, Mađarskoj, Litvaniji, Poljskoj i Slovačkoj. Kod nas slabo rasprostranjena.^[4].

Bioekološke karakteristike uredi

Vrsta toleriše širok dijapazon svetlosnih uslova. Može se uspešno gajiti u polusenci ali isto tako i na senovitim ali i otvorenim prostorima. Duboku zasenu ne podnosi. Toleriše različite zemljišne uslove: glinovita, ilovasta zemljišta, peskovita, slabo alkalna, kisela, dobro drenirana. Dobro podnosi sušu, dosta otporna na niske temperature. Često se javlja na staništima koja su pod uticajem nekog poremećaja, a uočava se i po obodu šuma.^[4].

Značaj uredi

Sadi se kao ukrasna, posebno za žive ograde. Upotrebljava se u medicinske svrhe kao lekovita biljka. Plod je jestiv, sa gorkom aromom. Starosedeoci Amerike upotrebljavali su ga kao začin. Dodaje se hmelju kao aroma za pivo, i hlebu umesto kvasca. U Srbiji nema invazivne karakteristike te se ne preporučuju mere suzbijanja niti uspostavljanje monitoringa ove vrste kao potencijalno neinvazivne^[7]^[8]^[5]^[4].

Razmnožavanje uredi

Razmnožava se semenom. Vegetativna reprodukcija u prirodi nije zabeležena. U rasadniku unutarvrsni ukrasni taksoni, kao Ptelea trifoliata ‘Aurea’, mogu da se razmnože vazdušnim položnicama (uspeh oko 50%)^[9], a postoji i zapis iz 1868. o razmnožavanju korenskim reznicama^[10].

Reference uredi

^ Bean. W. (1981): Trees and Shrubs Hardy in Great Britain. Vol 1 - 4 and Supplement. Murray
^ Jovanović, B. (1985): Dendrologija. IV izmenjeno izdanje. Univerzitet u Beogradu. Beograd
^ Vukićević E. (1996): Dekorativna dendrologija, Šumarski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd
^ ^a ^b ^v ^g Mihailo Grbić (urednik) (2010): Invazivne biljke u biotopima Beograda. Studija u okviru projekta 21024 tehnološkog razvoja: Ekologija, monitoring i tehnološki postupci za kontrolu invazivnih biljaka u biotopima Beograda
^ ^a ^b Huxley. A. (1992): The New RHS Dictionary of Gardening. MacMillan Press. 1992. ISBN 978-0-333-47494-5.
^ Stilinović, S. (1985): Semenarstvo šumskog i ukrasnog drveća i žbunja. Univerzitet u Beogradu. Beograd
^ Ambrose, J. D. 2002. Update COSEWIC status report on the comman hoptree Ptelea trifoliata in Canada. Committee on the Status of Endangered Wildlife in Canada. Ottawa. 1-14 pp.
^ Edward F. Gilman and Dennis G. Watson 1994. Ptelea trifoliate Common Hoptree. Fact Sheet ST-530. FRAPENA. Forest Service.
^ Wyman, D. (1954): The Arnold Arboretum Garden Book. Toronto, New York, London
^ Wobst (1868): Vermehrung der Pflanzen durch Wurzelstecklige. Gardenflora 17: 292-6

[Bean-1] Bean. W. (1981): Trees and Shrubs Hardy in Great Britain. Vol 1 - 4 and Supplement. Murray

[bane-2] Jovanović, B. (1985): Dendrologija. IV izmenjeno izdanje. Univerzitet u Beogradu. Beograd

[ane-3] Vukićević E. (1996): Dekorativna dendrologija, Šumarski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd

[inv-4] v ^g Mihailo Grbić (urednik) (2010): Invazivne biljke u biotopima Beograda. Studija u okviru projekta 21024 tehnološkog razvoja: Ekologija, monitoring i tehnološki postupci za kontrolu invazivnih biljaka u biotopima Beograda

[hux-5] Huxley. A. (1992): The New RHS Dictionary of Gardening. MacMillan Press. 1992. ISBN 978-0-333-47494-5.

[stil-6] Stilinović, S. (1985): Semenarstvo šumskog i ukrasnog drveća i žbunja. Univerzitet u Beogradu. Beograd

[7] Ambrose, J. D. 2002. Update COSEWIC status report on the comman hoptree Ptelea trifoliata in Canada. Committee on the Status of Endangered Wildlife in Canada. Ottawa. 1-14 pp.

[8] Edward F. Gilman and Dennis G. Watson 1994. Ptelea trifoliate Common Hoptree. Fact Sheet ST-530. FRAPENA. Forest Service.

[9] Wyman, D. (1954): The Arnold Arboretum Garden Book. Toronto, New York, London

[10] Wobst (1868): Vermehrung der Pflanzen durch Wurzelstecklige. Gardenflora 17: 292-6

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]