Radivoje Jovanović
Radivoje Jovanović Bradonja (Zarube, kod Valjeva, 10. novembar 1918 — Beograd, 22. jun 2000) bio je učesnik Narodnooslobodilačke borbe, general-potpukovnik JNA i narodni heroj Jugoslavije.
| radivoje jovanović | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Radivoje Jovanović Bradonja | |||||||||||||
| Lični podaci | |||||||||||||
| Datum rođenja | 10. novembar 1918. | ||||||||||||
| Mesto rođenja | Zarube, kod Valjeva, Kraljevina Srbija | ||||||||||||
| Datum smrti | 22. jun 2000. (81 god.) | ||||||||||||
| Mesto smrti | Beograd, Srbija, SR Jugoslavija | ||||||||||||
| Profesija | vojno lice | ||||||||||||
| Porodica | |||||||||||||
| Supružnik | Fahrija Kapetanović Jovanović | ||||||||||||
| Delovanje | |||||||||||||
| Član KPJ od | avgusta 1941. | ||||||||||||
| Učešće u ratovima | Aprilski rat Narodnooslobodilačka borba | ||||||||||||
| Služba | Jugoslovenska vojska NOV i PO Jugoslavije Jugoslovenska narodna armija 1940 — 1941. 1941 — 1959. | ||||||||||||
| Čin | general-potpukovnik JNA | ||||||||||||
| U toku NOB | komandant GŠ NOV i PO Srbije član VŠ NOV i POJ | ||||||||||||
| Heroj | |||||||||||||
| Narodni heroj od | 15. decembra 1949. | ||||||||||||
| Odlikovanja |
| ||||||||||||
Biografija uredi
Rođen je 10. novembra 1918. godine u selu Zarube, kod Valjeva, od oca Tiosava i majke Milice. Osnovnu školu završio je u selu Dračiću, a gimnaziju u Valjevu. Posle završetka gimnazije, 1937. stupio je u Vojnu akademiju, iz koje 1940. izlazi kao artiljerijski potporučnik.
Posle Aprilskog rata i kapitulacije Jugoslovenske kraljevske vojske, uspeo je da se spase iz zarobljeništva i vratio se u rodni kraj. Kad su počele pripreme za oružanu borbu, priključio se komunistima, i od prvog dana ustanka, jula 1941. godine, svrstao se u partizanske redove.
Narodnooslobodilačka borba uredi
Već u julu postao je komandir Kolubarske partizanske čete Valjevskog partizanskog odreda. Njegove podvige dva puta je pohvalio Glavni štab NOP odreda Jugoslavije: avgusta 1941. prilikom uništenja nemačke posade utvrđene u železničkoj stanici u Lajkovcu, i prilikom borbe u Ljigu, 10. septembra, kada su njegovu četu opkolile jake nemačke i kvislinške snage, te iako ranjen, nije napuštao položaj, nego je i dalje komandovao, spasavajući svoju jedinicu od uništenja. Zbog svoje hrabrosti i privrženosti Narodnooslobodilačkom pokretu (NOP), već u avgustu 1941. primljen je za člana Komunističke partije Jugoslavije (KPJ).
Posle niza uspešno izvedenih akcija, u kojima je pokazao i smisao za organizaciju i komandovanje, Jovanović veoma brzo napreduje, i oktobra postaje zamenik komandanta Užičkog partizanskog odreda. Njegovom zaslugom je otkrivena četnička zavera protiv NOP-a u Srbiji, organizovana odbrana, a zatim i protivnapad, 2. novembra 1941. godine, kada su četnici doživeli prvi ozbiljniji vojnički, a i politički poraz u Srbiji.
Bio je komandant prve partizanske vojne parade, održane 7. novembra 1941. godine u Užicu, u čast 24-vorogodišnjice Oktobarske revolucije. Jovanoviću je komandovanje Paradom povereno, kao nagrada za uspešno otkrivanje, opkoljavanje i razbijanje četničke grupacije, koja je napala prestonicu Užičke republike. Naime, on je kao potporučnik, uspeo da napravi neuporedivo svrsishodniji i celishodniji plan odbrane, nego što su četnički generalštabni majori, potpukovnici i pukovnici uspeli da sačine plan napada na Užice.
U toku Prve neprijateljske ofanzive na oslobođenu teritoriju Srbije, novembra 1941. godine, Radivoje Jovanović organizuje odbranu, prelazi s jednog na drugi deo fronta, prikuplja jedinice i sam učestvuje u nizu teških odbrambenih borbi. U bici na Kadinjači, 29. novembra 1941. godine, Bradonja se posebno istakao svojom ličnom hrabrošću i umešnošću. Njegov izbor položaja za jedini partizanski top, pokazao se ispravnim. Nemci ga nisu uspeli pogoditi skoro sve vreme trajanja bitke.
Odstupanjem partizanskih snaga iz zapadne Srbije, krajem novembra 1941, Jovanović se po zadatku Partije vratio s Tare na područje Valjevskog partizanskog odreda, u svojstvu načelnika Glavnog štaba NOP odreda Srbije, da okupi i organizuje partizanske jedinice i nastavi borbu protiv okupatora, nedićevaca i četnika Draže Mihailovića. U veoma teškim uslovima, u periodu terora i okrutnih represalija okupatora i nedićevaca, partizanski odredi u zapadnoj Srbiji su vodili borbe i trpeli velike gubitke. U takvoj situaciji, Jovanović je vešto manevrisao, izbegavao udare i prelazio u protivnapade. Međutim, zbog neslaganja sa komandantom Glavnog štaba NOP odreda Srbije, Mirkom Tomićem, i nejasnih instrukcija od strane Glavnog štaba NOPOJ, koje nisu bile u skladu sa stanjem na terenu, dolazi do totalnog osipanja, razbijanja i uništenja ovih jedinica od strane kvislinških snaga. Februara 1942. godine, određen je za komandanta Grupe odreda u zapadnoj Srbiji i uspeva da se spase iz okruženja. Nakon smene Mirka Tomića sa mesta komandanta, u avgustu iste godine Vrhovni štab postavlja ga za komandanta Glavnog štaba NOP odreda Srbije i člana Vrhovnog štaba NOV i POJ.
Krajem septembra 1943. godine, postavljen je za komandanta Prve šumadijske brigade, s kojom je, novembra iste godine, posle uspešnih borbi u Srbiji, prešao u Sandžak i priključio se Drugoj proleterskoj diviziji. Formiranjem Treće srpske udarne brigade, 10. februara 1944. godine, Jovanović je postavljen za njenog komandanta, da bi već u martu primio dužnost zamenika komandanta Druge proleterske divizije. Juna 1944. postavljen je za komandanta 25. srpske divizije, koja se istakla u mnogim borbama protiv Bugara, Nemaca i četnika Draže Mihailovića.
Početkom septembra 1944, Radivoje je primio dužnost komandanta 14. srpskog korpusa, koji je uspešno dejstvovao u severoistočnoj Srbiji i prvi došao u vezu s jedinicama Crvene armije na Dunavu. Korpus je uspešno dejstvovao i u rejonu Avale, prilikom oslobođenja Beograda; nastavio borbu u dolini Zapadne Morave, učestvovao u oslobođenju Kraljeva i Čačka i, u sastavu Druge armije, vodio borbe za oslobođenje istočne Bosne, a zatim i Zagreba.
Posleratna karijera uredi
Posle završetka rata, Radivoje Jovanović je izvesno vreme bio komandant grada Beograda, a zatim je, početkom 1946. godine, otišao na školovanje u Sovjetski Savez, gde je bio slušalac Artiljerijske akademije „Đeržinski“ u Moskvi.
Iz Moskve se vratio 1948. godine, kada je primio dužnost komandanta artiljerije Jugoslovenske narodne armije (JNA). Bio je tvorac koncepcije ONO (Opšte-narodne odbrane) sa posebnim akcentom na Teritorijalnu odbranu.[a]
Posle završetka Više vojne akademije JNA, 1953. godine, postavljen je za komandanta Korpusa u Ljubljani, zatim u Skoplju, da bi 1958. godine postao načelnik Štaba armije u Sarajevu. Maja 1959. preveden je u rezervu, u činu general-potpukovnika JNA, kada je prešao u civilnu službu, gde mu je poverena dužnost Republičkog sekretara za saobraćaj i veze u Izvršnom veću Narodne Republike Srbije. Penzionisan je 1963. godine.
Preminuo je 22. juna 2000. godine i sahranjen u Aleji narodnih heroja na Novom groblju u Beogradu.
Nosilac je Partizanske spomenice 1941., kao i mnogobrojnih jugoslovenskih i sovjetskih odlikovanja, među kojima su Orden ratne zastave, Orden partizanske zvezde sa zlatnim vencem, Orden zasluga za narod sa zlatnom zvezdom, Orden bratstva i jedinstva sa zlatnim vencem i Orden partizanske zvezde sa srebrnim vencem. Od inostranih, odlikovan je sovjetskim Ordenom Otadžbinskog rata prvog reda. Ordenom narodnog heroja odlikovan je 15. decembra 1949. godine.
Napomene uredi
- ^ Predlog upućen Josipu Brozu Titu u pisanoj formi 13. januara 1950. Original se nalazi u arhivu Vojno-istorijskog instituta, nesređen i pogrešno zaveden pod 1951. godinu, dok se drugi primerak nalazi u svojini autora ovog teksta.
Vidi još uredi
Reference uredi
Literatura uredi
- Narodni heroji Jugoslavije. Beograd: Mladost. 1975.
- Ratko Martinović, Od Ravne Gore do Vrhovnog Štaba, RAD, Beograd, 1979. godine;
- Radivoje Jovanović Bradonja, Uvod u kritičku analizu strategije NOR-a Jugoslavije 1941-1945, Beograd 1998.;
- Jovan Radovanović, 67 dana Užičke republike, Narodna armija, Beograd 1975. godine;
- Aleksandar Jevtić, Uspravljeni u vekove, Valjevo 1974. godine;
- Fahrija Kapetanović-Jovanović, Vjera i strah, Beograd 1986. godine;
- Vita Cvetković, Izveštaj piše ko preživi, NOLIT, Beograd 1960. godine;
- Isidor Ćuković, Prva šumadijska brigada, Narodna knjiga, Beograd (2. izdanje) 1982. godine;
- Dragojlo Dudić, Dnevnik 1941, Prosveta, Beograd 1981. godine;
- Petar Višnjić, Borbe Prve šumadijske brigade u Srbiji 1943. godine, Vojnoistorijski glasnik br.5, Beograd 1959. g.;
- Srećko Milošević, Prijepoljska bitka, NOLIT, Beograd 1964. godine;
- Milorad B. Janković, Zapadna Srbija u ustanku u zimu 1941/42. godine, Valjevo 1981. godine;
- Grupa autora, Valjevo grad ustanika, Kultura, Beograd 1967. godine
- Belgradskaя operaciя, Moskva—Belgrad 1964. god;
- Osvoboditelьnaя misiя sovetskih vooružennыh sil vo vtoroй mirovoй voйne, Moskva 1971. god;
- V. F. Tolubko, N. I. Barыšev, Ot Vidina do Belgrada, Moskva 1968;
- V. F. Tolubko, Žitь — Rodine služitь, Moskva, 1978;
- V. F. Tolubko, Na юžnom flange. Boevoй putь 4-go gvardeйskogo mehanizirovannogo korpusa (1942—1945 gg.). Moskva, 1973.
- Gruppa avtorov, Sovetskie vooružёnnыe silы v borьbe za osvoboždenie narodov Юgoslavii, Moskva 1960. god.
- Birюzov S. S. Sovetskiй soldat na Balkanah. — M.: Voenizdat, 1963
- Birюzov S. S. Surovыe godы. 1941—1945. — M., 1966
Spoljašnje veze uredi
- Biografija na ruskoj enciklopediji Arhivirano na sajtu Wayback Machine (20. februar 2009)
- Ratko Martinović — Od Ravne gore do Vrhovnog štaba
