Википедија

Rano nizozemsko slikarstvo

Rano nizozemsko slikarstvo je umetnost koja se razvijala na severu zapadne Evrope u 15. veku.[1][2] U literaturi ovo slikarstvo je poznato i kao „slikarstvo flamanskih primitivaca“.

Rohir van der Vejden, Skidanje s krsta, 1443, ulje na drvu, 220 × 262 cm, Muzej Prado, Madrid.

Slikarstvo u nizozemskim zemljama u 15. veku uredi

 
Hubert van Ajk, Gentski oltar, detalj centralnog dela iz 1390-1441.

U 15. veku, kada je u Italiji renesansa uzimala maha, na severu se razvijalo slikarstvo neslućenog sjaja. Nije slučajno da se to odigralo upravo u Niskim Zemljama gde se razvila silna trgovina, nastanilo blagostanje i bogatstvo, a građanstvo želelo produbiti i obogatiti svoje poglede i predstave o svetu.

Postoje neke očite razlike u ovim pokretima koji su se ipak odvojeno javljali u Italiji i Niskim Zemljama (Nizozemskoj). U Nizozemskim zemljama to nije buđenje nekad slavne prošlosti koju je Italija imala u umetničkoj ostavštini. U Italiji je umetnost stvar najšire javnosti, kneževskih dvorova, gradskih opština i države dok je na severu ona stvar crkve, kao i u srednjem veku, i postaje predmetom privatnih kuća gde se ne nameće masama, nego pojedincima kao svojim posmatračima. Sama klima je različita, u Italiji ona ljude sakuplja na ulice i trgove kao nekad u Rimu i Atini, dok ih na severu treba tržiti u kućama. Tako se javljaju i različiti odnosi prema umetničkoj formi. Bez života i prirode koja ushićuje umetnika, on s pažnjom upravlja svoj pogled na svaki ugao svoje okoline. Iz toga se na severu razvio smisao za sve što je pojedinačno, fantastično, za neobične sitne detalje i obeležja, za lično i intimno, čega na jugu nema. Javlja se umetnost realističkog kolorita, tačne reprodukcije viđenog, u čemu se na jugu zaostaje.

Zbog toga su krajem 15. veka nizozemski slikari u izvođenju svoje specijalne tehnike daleko nadmašili italijanske, mada su ovi do tog doba izgradili pravo umetničko carstvo i ova su dela znatno uticala na calokupan način slikarstva u Firenci i Veneciji.

Popis umetnika uredi

Dela uredi

 
Rober Kampen, Oltar Merode, centralni deo s Blagovestima, 1425-1430, ulje na drvetu, 64,5 × 64,5 cm, Muzej Metropoliten, Njujork

Prva, a možda i presudna, faza slikarske revolucije na severu je pojava jednog umetnika čije ime nije poznato - verovatno Rober Kampen. Prema fragmentima velikog oltara u Flemalu danas ga zovu Majstor iz Flemala. Među njegova najbolja dela spada oltar Merode (oko 1425) Tu prvi put imamo osećaj da stvarno gledamo kroz drvenu ploču u prostorni svet koji ima: neograničenu dubinu, stabilnost, povezanost i potpunost. Vrlo važna osobina ove slike je upotreba ulja za mešanje boja koje Majstor iz Flemala među prvima koristi.

 
Jan van Ajk, detalj slike Đovani Arnolfini sa ženom iz 1434.

Hubert van Ajk (oko 1366–1422) i njegov mlađi brat Jan van Ajk (oko 1386–1441) su započeli umetničku istoriju Nizozemske. O Hubertu se malo zna, skoro ništa, ali pripisuje mu se koncepcija i stariji deo Gentskog oltara. Na ovom delu, u okviru tzv. nordijskog slikarstva i njegove srednjovekovne sakralne sheme, javlja se po prvi put niz novih savremenih motiva i tema. Čitav apokaliptički prizor kao kompozicija smešten je u prirodni ambijent, u slobodan pejzaž, koji je dat minuciozno, gotovo pendantno veristički. Adam i Eva koji se nalaze na krajevima ovog sklopivog oltara su prva dva akta u okviru nordijske slikarske tematike, a nastala su gotovo u isto vreme kad i Mazačovi aktovi „praroditelja“ u firentinskoj crkvi Santa Marija del Kamine. Oba akta pružaju primer dotada nedostignutog savršenstva u slikanju golih tela.

Slika Jana van Ajka „Đovani Arnolfini sa ženom“ (1434) je najveštije delo svoga doba. Slika je zapravo dokumenat venčanja s potpisom slikara kao svedoka (Johannes van Eyck fuit hic 1434). Kompozicija je statična, sve je pregledno, stvari postoje kao plastični samostalni oblici, razmešteni u zatvorenom praznom prostoru.

Nagli razvoj nizozemskog slikarstva u 15. veku logična je posledica stvaralačkog delovanja van Ajka, pod čijim su se uticajem razvili Hugo van der Hus, P. Hristus, Dirk Bouts i dr. Njihov je realizam dao znatne pobude slikarstvu srednje Evrope i Italije.

 
Hugo van der Hus, Poklonjenje pastira, 1480, ulje na platnu, 97 × 245 cm, Berlin

Braći van Ajk pridružuje se Rohir van der Vejden iz Turnea. On zastupa dramatično-patetični pravac, važnije mu je prikazivanje ljudskih osjećanja od lirskog. Najpoznatije delo mu je središnji deo trokrilnog oltara koji predstavlja Skidanje s krsta (oko 1440). Oporo grandiozne linije, s osobito potresnom paralelom tela Isusa i onesveštene Bogorodice, su osobito značajne za monumentalnu snagu kompozicije. Njima se stvara određena mirnoća u slici koja je savršeno usklađena sa dramatikom pozorišne scene. Tako je sve istovremeno i uzbuđeno i mirno.

Utjicaj Rohira van der Vajdena je prevladavao u evropskom slikarstvu gotovo svugde osim u Italiji do kraja veka. Kao njegov učenik se pominje Hugo van der Hus. Njegovo najpoznatije delo je „Poklonjenje pastira“ - temperamentno realističko delo gde su pastiri prikazani kao prave preteče nizozemskih seljaka. Najme, uticaj Jana van Ajka je najvidljiviji onda, kad prizore iz biblijske istorije nastoji oživeti detaljima i likovima iz svakidašnje flandrijske okoline.

S ovim umetnicima započinje umetnička istorija Nizozemske koja je zablistala i obogatila svetsku umetnost.

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ H.W. JANSON, Istorija umetnosti, Beograd 1982.
  2. ^ *Renesansa na sjeveru - Umjetnici i njihova djela 15. i 16. st..

Literatura uredi

  • Istorija umetnosti H.W. JANSON, Beograd 1982.
  • Opšta istorija umenosti ĐINA PIKSEL, Beograd 1974.
  • Istorija slikarstva Fernand Hazar, Beograd 1973.
  • hr Wikipedia

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Рано_низоземско_сликарство&oldid=27418765”