Rezidencije dinastije Savoja

Rezidencije dinastije Savoja predstavljaju skup građevina u Torinu koje su 1997. godine upisane na UNESCO-v spisak mesta Svetske baštine u Evropi kao primer „evropske monumentalne arhitekture 17. i 18. veka, gde građevine svojim stilom, dimenzijama i prostorom materijalno i opipljivo ilustruju prevlast doktrine apsolutne monarhije”.

Rezidencije dinastije Savoja Residenze sabaude in Piemonte
Svetska baština Uneska
Zvanično ime	Rezidencije dinastije Savoja
Mesto	Pijemont, Italija
Koordinate	45° 04′ S; 7° 41′ I
Površina	37.082, 693.147 ha (3,9915×109, 7,46097×1010 sq ft)
Uključuje	Agliè Castle Castle Pollenzo Castle of Mandria Castle of Moncalieri Castle of Racconigi Castle of Rivoli Govone Castle Palace of Venaria Palazzina di caccia of Stupinigi Palazzo Carignano Palazzo Madama and Casaforte degli Acaja, Turin Royal Palace of Turin Villa della Regina Dvorac Valentino
Kriterijum	kulturno dobro: i, ii, iv, v
Referenca	823
Upis	1997. (21. sednica)
Veb-sajt	http://whc.unesco.org/en/list/823

Godine 1562, Savojski vojvoda Emanuel Filibert je, premestivši svoju prestonicu u Torino, započeo izgradnju serije građevina koju su nastavili njegovi naslednici, kako bi demonstrirao moć svoje vladajuće dinastije. Ovaj izvanredan kompleks građevina koji uključuje mnoge ljetnjikovce i lovačke kuće dizajnirali su i ukrasili vodeće arhitekte tog vremena, a svi su organizovani u ruralnom krajoliku i smešteni radijalno od vladarskog središta - Kraljevske palate u Torinu.

Popis lokaliteta

Slika	Ime	Lokacija	Izgradnja	Koordinate	Napomena
	Kraljevska palata u Torinu (Palazzo Reale)	Torino	1562—1663.	45° 04′ 22″ S; 7° 41′ 10″ I	Bivša biskupska palata, zbog strateškog položaja pretvorena u rezidenciju savojskih vladara. Kraljevsku palatu dinastije Savoja je uveliko modernizovala Kristina Marija od Francuske, vojvotkinja Savoje 1637—1648. godine, a u 18. veku arhitekta Filipo Juvara.
	Palata Madama	Torino	1643—1721.	45° 02′ 29″ S; 7° 24′ 39″ I	Na njenom mestu su nekada stajala rimska gradska vrata iz 1. veka, koja su kasnije pretvorena u utvrđenje, a u 14. veku u dvorac porodice Savoja. Kristina Marija od Francuske, vojvotkinja Savoje (1637—1648), odabrala ga je za svoju rezidenciju, a njena naslednica Marija Ivana je ovlastila arhitektu Filipa Juvara da je uredi u baroknom stilu, ali su radovi na ovoj građevini obustavljeni 1721. godine.
	Palata Karinjano	Torino	1679.	45° 02′ 27″ S; 7° 24′ 40″ I	Palata je dobila ime po prinčevima Karinjana, a nalazi se u središtu Torina (Via Accademia delle Scienze) i danas je Muzej Ujedinjenja Italije. Njeno slavno zaobljeno barokno pročelje izveo je slavni arhitekta Guarino Guarini.
	Dvorac Valentino	Torino	1630—1660ih	45° 01′ 53″ S; 7° 24′ 39″ I	Srednjovekovni dvorac je u baroknom stilu obnovila vojvotkinja Kristina Marija u 17. veku, a 1860ih je obnovljen u Arhitektonski fakultet, da bi danas bio sedište Arhitektonskog fakulteta Politehničkog Univerziteta u Torinu.
	Vila dela Regina	Torino	18. vek		Askanio Vitoci je dizajnirao palatu malo izvan Torina 1615. godine, a 1637. godine ona je postala kraljevska rezidencijja kardinala Maurisa Savojskog i vršila tu ulogu do 1684. godine, kada je pripala kraljici Sicilije, Ana-Mariji Orleanskoj.
	Palata Stupiniđi	Stupiniđi	1729.	44° 35′ 39″ S; 7° 21′ 41″ I	Kraljevski dvorac iz 15. veka je u 18. veku Filipo Juvara pretvorio u kraljevsku lovačku ložu za kralja Sardinije Viktora Amadeusa II. Palata i park su prošireni za vreme vladavine Karla Emanuela III, pa je palata na kraju imala 137 prostorija i 17 galerija na 31.050 m².
	Palata Venarija Reale	Venarija Reale	1675.	45° 08′ 10″ S; 7° 37′ 35″ I	Ovo je jedna od najvećih palata na svetu, izgrađena za vojvodu Karla Emanuela II kao polazno mesto za njegove lovačke ekspedicije u torinska brda. Njeno ime na latinskom glasi "Venatio Regia" što znači "Kraljevsko lovište".
	Dvorac Mandrija	Venarija Reale	1708—1720ih	45° 04′ 51″ S; 7° 22′ 23″ I	Dvorac u selu Mandrija izgradio je Filipo Juvara, a postao je kraljevska rezidencija 1863. godine za vreme vladavine Viktora Emanuela II, kralja Italije, koji ga je proširio na 35.000 m² sa tri unutrašnja dvorišta veličine oko 100 m.
	Dvorac Rivoli	Rivoli	1706.	45° 02′ 28″ S; 7° 18′ 25″ I	Barokna građevina izgrađena na mestu nekadašnjeg dvorca iz 9. ili 10. veka, koji je pretvoren u rezidenciju dinastije Savoja u 11. veku, kao i u mesto Savojskog seoskog veća u 12. veku. Nedovršeno delo Filipa Juvara za Viktora Amadeusa II, koga je nakon abdikacije 1731. godine, ovde zatočio njegov sin Karlo Emanuel III, pa je on tu i preminuo 1732. godine. Danas se u ovom dvorcu nalazi Muzej moderne umetnosti u Torinu.
	Dvorac Alje	Alje	17. vek	45° 13′ S; 7° 28′ I	Dvorac iz 12. veka koji je u 17. veku pretvoren u raskošnu baroknu rezidenciju vojvode Filipa d'Aljea, koju su uništili Francuzi 1706. godine. Godine 1765. otkupio ga je Karlo Emanuel III Savojski za svog sina Benedeta Savojskog koji ga je 1770ih radikalno uredio prema planovima arhitekte Birađija di Borgara. Od tada je bila letnja rezidencija kraljeva Sardinije. Dvorac je okružen engleskim i italijanskim parkom, ima monumentalno pročelje s fontanom i dva stepeništa, a iznutra ima 300 prostorija.
	Dvorac Monkalijeri	Monkalijeri	17. vek	45° 00′ 03″ S; 7° 24′ 41″ I	Dvorac iz 12. veka, izgrađen na strateškom položaju južnog prilaza Torinu, u 17. je veku Jolanda od Valoe, žena vojvode Amadeusa IX Savojskog, pretvorila u ljetnjikovac. Arhitekta Karlo di Kastelamonte je znatno proširio njegovu spoljašnjost, a prema njegovim planovima lokalni umetnici su ukrasili njegovu unutrašnjost. Od tada ga je intenzivno koristila porodica Savoja do 1798. godine kada su ga okupirali Francuzi do 1814. godine.
	Dvorac Rakoniđi	Rakoniđi	18. vek	44° 27′ 40″ S; 7° 24′ 12″ I	Guarino Guarini je krajem 17. veka od utvrđenja iz 11. veka izgradio raskošnu rezidenciju za Emanuela Filiberta, vojvodu Karinjana. Arhitekta je iznad dvorca oko četvrtastog dvorišta podigao središnju građevinu s krovom u obliku pagode, a dva severna tornja je zamenio paviljonima s kupolama i mermernim lanternama na uglovima. Ludoviko Luiđi Vitorio od Karinjana je dvorac krajem 18. veka proširio i bogato ukrasio iznutra, ali i izgradio raskošni francuski park koji je uredio francuski arhitekta krajolika Andre le Notr, slavan po parkovima Versajske palate.
	Polenco imanje	Polenco	19. vek	44° 41′ 05″ S; 7° 53′ 45″ I	Patricij Viskonti Antonio Poro je 1386. godine izgradio dvorac na ruševinama starijeg dvorca koji je postao rezidencija Markiza Romanjana. U drugoj polovini 16. veka obnovljen je u manirističkom stilu, a 1832—47. godine, Karlo Albert Savojski ga je uredio u duhu neogotike.
	Dvorac Govone	Govone	18. vek	44° 28′ 48″ S; 8° 03′ 36″ I	Srednjovekovni dvorac je Karlo Feliks Savojski preuredio početkom 19. veka prema svojim nacrtima u raskošnu letnju rezidenciju. Najznamenitiji su njegovo monumentalno stepenište, soba kineskih karti, dvorana za bal oslikana prizorima života Niobe i središnja velika dvorana obogaćena iluzionističkim skulpturama.
	Palata Valkasoto	Valkasoto	19. vek	44° 07′ 12″ S; 8° 06′ 00″ I	Razrušeni kartuzijanski samostan iz 11. veka koji je 1837. godine pripao porodici Savoja.Kralj Karlo Albert Savojski uredio je monaški dvor u letnju rezidenciju koju je njegov sin, Viktor Emanuel II, koristio kao lovačku ložu. Kralj Umberto I prodao je ovu palatu privatniku, a od 2000. godine ona predstavlja Muzej pokrajine Pijemont.

Vidi još

• Spisak mesta Svetske baštine u Evropi
• Torino

Literatura

• Francesco Pernice, ur. (2008). L'Appartamento di Vittorio Emanuele II. Turin: Celid. 

Spoljašnje veze

• Residences of the Royal House of Savoy video (jezik: engleski)
• Regione Piemonte Web online (jezik: italijanski)
• Fotografije
• Otvaranje obnovljene palate Venaria Reale (jezik: engleski)