Ричард II (drama)

Ričard II (engl. Richard II; pun naziv dela Život i smrt kralja Ričarda II, engl. The Life and Death of King Richard II), istorijska drama Viljema Šekspira, verovatno napisana oko 1595. Zasnovana je na životu i smrti engleskog kralja Ričarda II (vladao 1377-1399) i prvi je deo tetralogije, koju neki naučnici zovu Henrijada, praćena sa tri drame koje se bave Ričardovim naslednicima: Henri IV, deo prvi, Henri IV, deo drugi i Henri V.

Ričard II
Prva stranica Ričarda II, iz prvog Folio izdanja (1623).
Nastanak
Orig. naslov	The Life and Death of King Richard the Second
Autor	Viljem Šekspir
Zemlja	Engleska
Jezik	engleski
Sadržaj
Žanr / vrsta dela	istorijska drama
Teme	Pad Ričarda II i uspon Henrija IV od Engleske
Lokalizacija	Engleska, Francuska; 1398-1400.
Izdavanje
Datum	1595.
Hronologija
Prethodnik	nema
Naslednik	Henri IV, deo prvi

Iako prvo Folio izdanje (engl. First Folio) iz 1623. navodi ovo delo kao istorijsku dramu, ranije Kvarto izdanje (engl. First Quarto) iz 1597. naziva je Tragedija kralja Ričarda Drugog (engl. The tragedie of King Richard the second).

Likovi

• Kralj Ričard II

• Džon od Gonta, vojvoda od Lankastera - Ričardov stric

• Vojvoda od Jorka - Ričardov stric

• Vojvoda od Omerla - Jorkov sin

• Tomas Mobri, vojvoda od Norfolka

• Kraljica - Ričardova supruga (neimenovani spoj njegove prve supruge Ane Češke i njegove druge žene Izabele od Valoa, koja je u vreme njegove smrti bila dete)

• Vojvotkinja od Jorka - Jorkova supruga (neimenovani spoj prve Jorkove supruge Infante Isabele od Kastilje i njegove druge žene Džoane Holand)

• Vojvotkinja od Glostera - udovica Tomasa od Vudstoka, vojvode od Glostera, kraljevog strica

Pobunjenici

• Henri Bolinbruk - vojvoda od Hereforda, sin Džona od Gonta, kasnije kralj Henri IV

• Grof od Nortamberlanda

• Henri 'Ognjeni' Persi - Nortamberlandov sin

• Lord Ros

• Lord Viloubi

• Lord Ficvoter

• Ser Pirs Ekton

Ričardovi saveznici

• Vojvoda od Sarija

• Grof od Salisburija

• Lord Berkli

• Buši - miljenik Ričardov

• Bagot - miljenik Ričardov

• Grin - miljenik Ričardov

• biskup Karlajla

• Opat Vestminstera

• Ser Stiven Skrup

• Vilijam le Skrup, prvi grof od Viltšira, van-scenski je lik koji se naziva "grof od Viltšira."

Drugi

• Lord Maršal (položaj koji je 1399. zauzeo vojvoda od Sarija, mada to u predstavi nije prepoznato)

• Velški kapetan

• Dva glasnika

• Vrtlar

• Vrtlarev sluga

• Kraljičine dame

• Čuvar - tamničar u zatvoru Pomfret

• Konjušar

• Polaznici, gospodari, vojnici, glasnici, itd.

Sadržaj

Akvarel Ričarda II u zatvoru u zamku Pomfret. (početak 19. veka).

Predstava se proteže samo u poslednje dve godine Ričardovog života, od 1398. do 1400. godine. Prvi čin počinje tako što je kralj Ričard veličanstveno sedi na svom prestolu u punom sjaju, nakon što je zatraženo da presudi oko spora između Tomasa Mobrija i Ričardovog rođaka, Henrija Bolinbruka, kasnijeg Henrija IV, koji je Mobrija optužio da je potrošio novac koji mu je Ričard dao za kraljeve vojnike, i za ubistvo njegovog strica, vojvode od Glostera. U međuvremenu, otac Bolinbruka, Džon od Gonta, prvi vojvoda od Lankastera, veruje da je za ubistvo njegovog brata odgovoran sam Ričard. Nakon nekoliko pokušaja da smiri obojicu ljudi, Ričard pristaje i odlučeno je da se stvar reši ustaljenim postupkom suđenja borbom između Bolinbruka i Mobrija, uprkos Gontovim prigovorima.

Scena turnira je vrlo formalna s dugim, ceremonijalnim uvodom, ali kako se borci spremaju za borbu, Ričard ih prekida i osuđuje obojicu na progonstvo iz Engleske. Bolinbruk je prvobitno osuđen na deset godina progonstva, ali Ričard ga smanjuje na šest godina nakon što je video ožalošćeno lice Džona od Gonta, dok je Mobri proteran zauvek. Kraljeva odluka može se posmatrati kao prva greška u nizu koji na kraju vodi ka njegovom svrgavanju i smrti, pošto je greška koja ukazuje na mnoge njegove nedostatke u karakteru, pokazujući tako neodlučnost (u smislu da li dozvoliti da duel počne), naglost (Ričard čeka do poslednjeg trenutka da otkaže dvoboj) i samovolju (nema očiglednog razloga zašto bi Bolinbruku trebalo dozvoliti da se vrati, a Mobriju ne). Pored toga, odluka ne uspeva da otkloni sumnje oko Ričardove umešanosti u smrt vojvode Glostera - u stvari, tako grubo postupajući u toj situaciji i ne nudeći neko razumno objašnjenje za svoje rezonovanje, Ričard uspeva samo da izgleda još krivlji. Mobri predviđa da će kralj pre ili kasnije pasti od ruke Bolinbruka.

Džon od Gonta umire, a Ričard II zaplenjuje svu njegovu zemlju i novac. To ljuti plemstvo, koje optužuje Ričarda da rasipa novac Engleske, da je uzeo Gauntov novac (koji je pripadao po pravu njegovom sinu, Bolinbruku) za finansiranje rata u Irskoj, oporezivanje stanovništva, i novčano kažnjavanje plemića za zločine koje su počinili njihovi preci. Zatim pomažu Bolinbruku da se potajno vrati u Englesku, sa planom da svrgnu Ričarda II. Ima, međutim, podanika koji ostaju verni kralju, među kojima su Buši, Bagot, Grin i vojvoda Omerl (sin vojvode Jorka), rođak i Ričarda i Bolinbruka. Kada kralj Ričard napusti Englesku da se pobrine za rat u Irskoj, Bolinbruk koristi priliku da okupi vojsku i izvrši invaziju na severnu obalu Engleske. POgubivši Bušija i Grina, on pridobija vojvodu od Jorka, koga je Ričard ostavio da vlada Engleskom u njegovom odsustvu.

Po Ričardovom povratku, Bolinbruk ne samo da vraća svoje zemlje, već zahteva i sam presto. Proglasivši se kraljem Henrijem IV, on zatvara Ričarda u dvorcu Pomfret. Omerl i drugi planiraju pobunu protiv novog kralja, ali Jork otkriva izdajstvo svog sina i otkriva ga Henriju, koji je poštedio Oumerla kao rezultat posredovanja vojvotkinje od Jorka, dok je pogubio ostale zaverenike. Nakon što je protumačio "živi strah" kralja Henrija kao aluziju na još uvek živog Ričarda, jedan ambiciozni plemić (Ekton) odlazi u zatvor i ubija ga. Kralj Henri odbacuje ubicu i obećava da će otputovati u Jerusalim kako bi se očistio od svog udela u Ričardovoj smrti.

Teme i motivi

Dvostruka priroda kralja

U svojoj analizi srednjovekovne političke teologije, Kraljeva dva tela (engl. The King’s Two Bodies), Ernst Kantorovic opisuje srednjovekovne kraljeve kao da sadrže dva tela: smrtno telo i političko telo. Tema kraljeve dve prirode aktuelna je širom Ričarda II, od egzila iz Bolingbroka do deponiranja kralja Ričarda II. Tijelo prirodno je smrtno tijelo, podložno svim slabostima smrtnih ljudskih bića. S druge strane, telesni političar je duhovno telo na koje ne mogu uticati smrtne slabosti, kao što su bolest i starost. Ova dva tela čine jednu nedeljivu celinu, a telo je superiorno telesnom prirodnom.

Mnogi kritičari se slažu da se u Richardu II ova središnja tema kraljeve dve pripode odvija u tri glavne scene: scene na obali Velsa, u zamku Flint i u Vestminsteru. Na obali Velsa, Ričard se upravo vratio sa putovanja u Irsku i ljubi zemlju Engleske, demonstrirajući svoju kraljevsku privrženost svom kraljevstvu. Ova slika kralja postepeno bledi dok se Bolinbrukova pobuna nastavlja. Ričard počinje da zaboravlja svoju kraljevsku prirodu dok mu um zaokuplja pobuna. Ova promena prikazana je u sceni u dvorcu Flint tokom koje se jedinstvo dve prirode raspada i kralj počinje da koristi više poetički i simbolički jezik. Ričardova politička priroda uzdrmana je jer su se njegovi sledbenici pridružili Bolinbrukovoj vojsci, umanjivši Ričardov vojni kapacitet. Prinuđen je da se odrekne dragulja, izgubivši kraljevski izgled. Gubi strpljenje sa Bolinbrukom, ali ponovo dobija smirenost kada počne da se seća svoje božanske strane. U dvorcu Flint, Ričard je odlučan da se drži svog kraljevanja iako titula više ne odgovara njegovom izgledu. Međutim, u Vestminsteru sliku božanskog kralja podržava biskup Karlajl, a ne Ričard, koji u ovom trenutku postaje mentalno nestabilan kako mu autoritet izmiče. Biblijske reference koriste se za upoređivanje poniznog kralja sa poniznim Hristom. Imena Juda i Pilat koriste se da prošire ovo poređenje. Pre nego što je Ričard poslat u smrt, on se "raz-kraljuje" predajući svoju krunu, žezlo i balzam koji se koristi za pomazanje kralja na presto. Scena sa ogledalom je konačni kraj dvojne ličnosti. Nakon što je ispitao svoj običan fizički izgled, Ričard razbija ogledalo na zemlji i na taj način se odriče svoje prošlosti i sadašnjosti kao kralj. Oslobođen svoje nekadašnje slave, Ričard konačno otpušta svoje političko telo i povlači se u svoje prirodno telo i svoje unutrašnje misli i tuge. Kritičar J. Dover Vilson napominje da je Ričardova dvostruka priroda, kao čoveka i mučenika, dilema koja prolazi kroz dramu koja na kraju vodi do Ričardove smrti. Ričard igra ulogu kraljevskog mučenika, a zbog prolivanja njegove krvi, Engleska neprekidno trpi građanski rat tokom sledeće dve generacije.

Uspon makijavelističkog kralja

Predstava se završava usponom Bolinbruka na tron, što označava početak nove ere u Engleskoj. Prema istorijskim istraživanjima, engleski prevod Makijavelijevog Vladaoca možda je postojao već 1585. godine, a uticao je na vladavine engleskih kraljeva. Kritičar Irving Ribner napominje da se u Bolinbruku može videti manifestacija makijavelističke filozofije. Makijaveli je napisao Vladaoca za vreme političkog haosa u Italiji i zapisao formulu kojom vođa može zemlju izvesti iz nemira i vratiti je u prosperitet. Čini se da je Bolinbuok vođa koji dolazi na vlast u vreme kada je Engleska u nemiru, i pažljivo sledi formulu koju je izrekao Makijaveli. Na početku Ričarda II Bolinbruk optužuje Mobrija i prikriveno napada vladu kralja Ričarda. On drži Nortamberlanda uz sebe kao oruđe za kontrolu određenih oblasti. Od trenutka kada Bolinbruk stupi na vlast, on uništava verne pristaše Ričarda, poput Bušija, Grina i grofa Viltšira. Takođe, Bolinbruk je veoma zabrinut za održavanje zakonitosti kraljevstva, važno načelo makijavelističske filozofije, i zbog toga primorava Ričard da preda svoju krunu i simbole vlasti, kako bi izbrisao bilo kakvu sumnju u pravog naslednika prestola. Ipak, Irving Ribner još uvek beleži nekoliko incidenata u kojima Bolinbruk ne sledi istinsku makijavelističku filozofiju, kao što je njegov neuspeh da uništi Omerla, ali takvi su incidenti sićušni u poređenju sa većim događajima u drami. Čak i poslednja izjava Bolinbruka prati makijavelističku filozofiju, kada aludira na putovanje u Svetu Zemlju, jer makijavelistička filozofija navodi da se vladari moraju činiti pobožnim. Stoga se ova predstava posebno može posmatrati kao prekretnica u istoriji Engleske, jer presto preuzima stroži i zahtevniji kralj u poređenju sa kraljem Ričardom II.

Ekranizacija

Britanska televizija BBC 2 izvela je 2012-2016. kompletnu ekranizaciju 8 najvećih Šekspirovih istorijskih drama, u obliku mini-serije pod naslovom Šuplja Kruna (engl. The Hollow Crown). Naslov serije uzet je iz stiha u drami Ričard II:

Jer u šupljoj kruni

Što okružuje smrtne slepoočnice kralja

Smrt drži svoj dvor ...

- Ričard II, čin 3, scena 2.

Prva sezona, koja sadrži 4 drame koje obrazuju prvu tetralogiju (Ričard II, Henri IV, deo prvi, Henri IV, deo drugi i Henri V) snimljena je 2012. Ben Višo glumi kralja Ričarda II, Džeremi Ajrons igra Henrija IV, a a Tom Hidlston igra Henrija V.

Druga sezona, pod naslovom Šuplja Kruna: Ratovi Ruža (engl. The Hollow Crown: The Wars of the Roses) snimljena je 2016. Druga sezona ekranizovala je istorijske drame druge tetralogije: sva tri dela Henrija VI (u dve epizode) i Ričarda III, sa Benediktom Kamberbačom u ulozi Ričarda od Glostera (kasnije Ričarda III).

Literatura

Izdanja Ričarda II

• Bate, Jonathan and Rasmussen, Eric (eds.), Richard II (The RSC Shakespeare; London: Macmillan, 2010)
• Black, Matthew W. (ed.) The Tragedy of King Richard the Second (The Pelican Shakespeare; London, Penguin, 1957; revised edition 1970)
• Dawson, Anthony B. and Yachnin, Paul (eds.) Richard II (The Oxford Shakespeare; Oxford: Oxford University Press, 2012)
• Dolan, Frances E. (ed.) Richard II (The Pelican Shakespeare, 2nd edition; London, Penguin, 2000)
• Dover Wilson, John (ed.) Richard II (The New Shakespeare; Cambridge: Cambridge University Press, 1939; 2nd edition, 1951)
• Edmondson, Paul (ed.) Richard II (The New Penguin Shakespeare 2nd edition; London: Penguin, 2008)
• Evans, G. Blakemore (ed.) The Riverside Shakespeare (Boston: Houghton Mifflin, 1974; 2nd edn., 1997)
• Forker, Charles R. (ed.) King Richard II (The Arden Shakespeare, 3rd Series; London: Arden, 2002)
• Greenblatt, Stephen; Cohen, Walter; Howard, Jean E. and Maus, Katharine Eisaman (eds.) The Norton Shakespeare: Based on the Oxford Shakespeare (London: Norton, 1997)
• Gurr, Andrew (ed.) King Richard II (The Cambridge Shakespeare; Cambridge: Cambridge University Press, 1984; 2nd edition 2003)
• Muir, Kenneth (ed.) Richard II (Signet Classic Shakespeare; New York: Signet, 1963; revised edition, 1988; 2nd revised edition 1999)
• Powell, Ivor B. (ed.) King Richard II (The Arden Shakespeare, 1st Series; London: Arden, 1912)
• Ure, Peter (ed.) King Richard II (The Arden Shakespeare, 2nd Series; London: Arden, 1956)
• Wells, Stanley (ed.) Richard II (The New Penguin Shakespeare; London: Penguin, 1969; revised edition 1997)
• Wells, Stanley; Taylor, Gary; Jowett, John and Montgomery, William (eds.) The Oxford Shakespeare: The Complete Works (Oxford: Oxford University Press, 1986; 2nd edn., 2005)
• Werstine, Paul and Mowat, Barbara A. (eds.) Richard II (Folger Shakespeare Library; Washington: Simon & Schuster, 1996)

Dodatni izvori

• Barroll, Leeds. "A New History for Shakespeare and His Time." Shakespeare Quarterly 39 (1988), 441–444.
• Bergeron, David. "The Deposition Scene in Richard II." Renaissance Papers 1974, 31–37.
• Bullough, Geoffrey. "Narrative and Dramatic Sources of Shakespeare". Early English History Plays: Henry VI Richard III Richard II, volume III, Routledge: London, New York, 1960.
• Huke, Ivan and Perkins, Derek. Richard II: Literature Revision Notes and Examples. Celtic Revision Aids. 1981. ISBN 0-17-751304-7.
• Chambers, E. K. William Shakespeare: A Study of Facts and Problems. 2 Volumes. Oxford: Clarendon Press, 1930.
• Rose, Alexander. Kings in the North – The House of Percy in British History. Phoenix/Orion Books Ltd, 2002, ISBN 1-84212-485-4
• Smitd, Kristian. Unconformities in Shakespeare's History Plays, St. Martin's Press: New York, 1993.
• Tillyard, E. M. W. Shakespeare's History Plays, Chatto & Windus: London, 1944.

Spoljašnje veze

• University of Virginia – complete text
• Richard II na projektu Gutenberg
• Richard II public domain audiobook at LibriVox
• King Richard the Second – Modern version of the play