Rogožarski R-313
Rogožarski R-313 (SIM-XV) je jugoslovenski višenamenski borbeni avion, dvomotorni samonoseći srednjokrilac koji je proizveden 1940. godine u jugoslovenskoj fabrici aviona Rogožarski iz Beograda[1].
 Avion Rogožarski R-313 | |
| Opšte | |
|---|---|
| Dimenzije | |
| Masa | |
| Pogon | |
| Performanse | |
| Početak proizvodnje | prototip |
| Dužina | 11,00 |
| Razmah krila | 13,00 |
| Visina | 2,68 |
| Površina krila | 26,40 |
| Prazan | 2.950 |
| Normalna poletna | 4.270 |
| Klipno-elisni motor | 2 x Valter Sagita IIR |
| Snaga | 2 x 368 kW |
| Maks. brzina na Hopt | 376 km/h |
| Maks. brzina na H=0 | 450 km/h |
| Dolet | 1.000 km |
| Plafon leta | 8.000 m |
| Brzina penjanja | 500 m/min |
Projektovanje i razvoj uredi
U fabrici Rogožarski je pod vođstvom ing. Sime Milutinovića, 1937. godine otpočet rad na projektovanju lovca-razarača prvobitno označenog kao SIM-XV, da bi ubrzo na zahtev Komande vojnog vazduhoplovstva (KVV) Kraljevine Jugoslavije, projekt preimenovan u R-313. Izrada prototipa je otpočeta 1938. a završena početkom 1940. kada je početo ispitivanje prototipa. Prvi let izveden početkom aprila 1940. godine. Ovako dinamično odvijanje projekta omogućeno je time što su inž. S. Milutinović i fabrika Rogožarski od 1936. godine razvijali dvomotorni avion SIM-XIV za potrebe pomorskog vazduhoplovstva Ratne mornarice Kraljevine Jugoslavije, koji se pokazao kao veoma uspešan avion. Sva pozitivna iskustva stečena na projektu ovog aviona su preneta na avion R-313. U toku projekta došlo je do prenamene aviona od lovaca-razarača u izviđača-laki bombarder[2].
Tehnički opis uredi
Avion R-313 (SIM-XV), je ratni avion za višestruku upotrebu manje tonaže, dvosedi samonoseći srednjokrilac pogonjen sa dva motora. Avion je drvene konstrukcije, trup eliptičnog poprečnog preseka je u celosti izrađen od drveta obložen šperom a krila su trapezastog oblika sa zaobljenim krajevima. Noseća konstrukcija krila je od drveta takođe presvučena šperom. Na svakom krilu je bio ugrađen po jedan linijski motor (rednog rasporeda cilindara) Valter Sagita (Walter Sagitta IIR) sa kompresorom. U kućištu nosača motora je bio prostor za uvlačeći stajni trap. Treći, zadnji točak stajnog trapa, koji se nalazio na repu aviona je bio neuvlačeći. Rezervoar za benzin se nalazio u središnjem delu između krila tj. na njihovom spoju.
Izviđačka varijanta ovog aviona je predviđeno da bude opremljena kamerom, radio-stanicom, jednim fiksnim topom kalibra 20mm i jednim okretnim mitraljezom FN kalibra 7,9 mm. Kao laki bombarder, avion je mogao da ponese 4 bombe od 106 kg tipa Stanković u unutrašnjosti trupa aviona[3].
Operativno korišćenje uredi
Do operativnog korišćenja ovog aviona nije došlo, postojali su samo planovi. Na bazi rezulatata ispitivanja prototipa avion je imao pokretljivost lovačkog aviona (mogao je da izvodi neke akrobacije) a po karakteristikama brzine, penjanja i dužine poletanja, bio je približan tadašnjim savremenim lovcima. U pogledu poređenja sa stranim razaračima bio je među boljima iako je imao znatno slabije motore. Razmatrana je mogućnost ugradnje snažnijih motora DB Daimler Benc 601 ili Rols Rois „Merlin“ ali zbog izbijanja rata ova ideja je ostala ne realizovana. Zna se da je planirana serija od 25 primeraka ovih aviona i da im je bila namenjena uloga izviđačkog i lakog bombarderskog aviona.
Avion Rogožarski R-313 u Drugom svetskom ratu uredi
U toku Aprilskog rata prototip aviona R-313 se nalazio u sastavu 603. trenažne eskadrile koja se nalazila na aerodromi Grab kod Trebinja. Pri poletanju sa aerodroma 12. aprila 1941. je oštećen i napušten pri povlačenju. Nemci su ga zarobili preneli na zemunski aerodrom u maju mesecu proučili i prodali svojim saveznicima Hrvatima. Hrvati su ga popravili u zemunskoj fabrici Ikarus i dali mu naziv „Nezavisni“ koji je na prvom probnom letu posle popravke 19. maja 1942. godine doživeo pad zbog sabotaže. Posle ovog pada više se nije mogao popraviti. Tako je završio avion koga su u stručnoj literaturi popularno nazvali „jugoslovenski moskito“ iako je koncipiran i napravljen znatno pre svog legendarnog dvojnika[4].
Naoružanje uredi
| Naoružanje aviona: Rogožarski Р-313 | |||
| Vatreno (streljačko) naoružanje | |||
| Top | |||
| Broj i oznaka topa | Hispano HS-404 (Hispano HS-404) | ||
| Kalibar | 20 mm | ||
| Mitraljez | |||
| Broj i oznaka mitraljeza | 1 x FN | ||
| Kalibar | 7,9 mm | ||
| Bombardersko naoružanje (bombe) | |||
| Klasične avio bombe | 4 x 106 Kg tipa Stanković u unutrašnjosti aviona | ||
| Ukupna masa | 424 kg | ||
| Raketno naoružanje (rakete) | |||
Zemlje koje su koristile ovaj avion uredi
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ „Rogožarski R-313[[Kategorija:Botovski naslovi]]”. Arhivirano iz originala 30. 03. 2014. g. Pristupljeno 30. 03. 2014. Sukob URL—vikiveza (pomoć)
- ^ Č. Janić; R-313, Beograd,
- ^ O. Petrović.; Vojni aeroplani Kraljevine SHS/Jugoslavije (Deo II: 1931 – 1941), Let 3/2004. Beograd, 2004.
- ^ Lj. Tešić; Prvi i poslednji let „Nezavisnog“, Front br.931, 4.06.1976;
Literatura uredi
- Č. Janić; R-313, Beograd,
- O. Petrović.; Vojni aeroplani Kraljevine SHS/Jugoslavije (Deo II: 1931 – 1941), Let 3/2004. Beograd, 2004.
- Wcoll/Barker; Combat aircraft WWII, pp. 220; The Yugoslav Mosquito, Air Enthusiast, Vol.1 No2,July 1971,
- Lj. Tešić; Prvi i poslednji let „Nezavisnog“, Front br.931, 4.06.1976;
- Donald, David (1997). The Encyclopedia of World Aircraft. Prospero Books. ISBN 978-1-894102-24-7.
- Janić, Čedomir; Petrović, Ognjan (2010). Vek avijacije u Srbiji 1910-2010, 225 značajnih letelica. Beograd: Aerokomunikacije. ISBN 978-86-913973-0-2.
- Nenadović, Miroslav (1967). Eksperimentalna istraživanja u razvoju koncepcije letelica (na jeziku: (jezik: srpski)). YU-Beograd: SANU (Posebna izdanja)- Spomenica knjiga 30. str. 167—189.
- Grey, C.G. (1972). Jane's All the World's Aircraft 1938. London: David & Charles. ISBN 978-0-7153-5734-7.
- Gunston, Bill (1989). World Encyclopaedia of Aero Engines (2 izd.). Wellingborough: Patrick Stephens Ltd. ISBN 978-1-85260-163-8.
- Dimitrijević, Bojan; Miladinović P., Micevski M. (2012). Kraljevsko vazduhoplovstvo - Vojno vazduhoplovstvo Kraljevine SHS/Jugoslavije 1918-1944. Beograd: Institut za savremenu istoriju. ISBN 978-86-7403-169-8.
- Đokić, Nebojša; Radovanović, Radovan (2017). „STVARANjE VAZDUHOPLOVSTVA KRALjEVINE SHS I FORMIRANjE RATNE DOKTRINE”. Zapisi (na jeziku: (jezik: srpski)). Požarevac: Istorijski Arhiv Požarevca. 6: 113 — 126. ISSN 2334-7082.
