Википедија

Rumunska pravoslavna crkva Svetog Velikomučenika Dimitrija

Rumunska pravoslavna crkva Svetog Velikomučenika Dimitrija (rum. Biserica ortodoxă română „Sfântul Dimitrie” din Sărcia) je rumunska pravoslavna crkva koja se nalazi u selu Sutjeska u opštini Sečanj, na udaljenosti od oko 18 km od granice Srbije sa Rumunijom.[1]

Osnovni podaci
Statusotvorena
Tipcrkva
JurisdikcijaRumunska pravoslavna crkva
EparhijaEparhija Dakija Feliks
Osnivanje1896. godine
PosvećenSveti Dimitrije Solunski
Arhitektura
Rekonstruisan2001—2017.
Lokacija
MestoSutjeska, opština Sečanj
Država Srbija

Osnovana je 1896. godine, a kanonski pripada eparhiji Dakija Feliks Rumunske pravoslavne crkve.

Istorijat uredi

Stara crkva uredi

Teritorija sela Sutjeska bila je naseljena još od rimskog doba, o čemu svedoče arheološka otkrića.[2] Prva dokumentarna potvrda o selu Sutjeska datira iz 1333. godine, prema istoričaru Feliksu Milekeru.[1][2] Selo se prvobitno zvalo Zoruka, a kasnije Šarčatelek.[2] Prvo ognjište Rumuna bilo je u mestu zvanom Šabova, u blizini sela Šurjan, na udaljenosti od oko 25 km od današnjeg mesta sela.[2][3][4] Neki dokumenti pronađeni u arhivi eparhije Temišvarske potvrđuju da su 1766. godine sela Šarcia i Šurijn imala zajedničku pravoslavnu parohiju[2], uključenu u arhiepiskopiju Čakova.[4] Službe su bile u iznajmljenoj kući, gde su služili sveštenici Simion Adamović iz Izbišta[3] i Nikodin Laušević iz Šurjana.[4]

Rumuni su se doselili oko 1780. godine u mesto zvano Malaište i naselili se u peroodu 1784—1786. godine na sadašnjem mestu sela na desnoj obali Tamiša, a 1785. godine je već postojao sveštenik po imenu Joan.[2][3][4] Godine 1801-1803. u selo je naseljeno 67 nemačkih porodica, koje su ovde živele do Drugog svetskog rata.[1]

Na današnjem mestu sela podignuta je 1794. godine crkva brvnara pokrivena trskom, koju je 1796. godine[1][4] osveštao srpski sveštenik Filip Stefanović iz Kikinde.[3] Zvono male crkve postavljeno je na drvenu stolicu ispred crkve.[4] Sveštenici Grigorije Petrović (oko 1790-1796), Janku Trailović (oko 1798-1818) i Andrej Bugariu (oko 1800-1815) su ovde služili sami ili na smenu.[3] Sveštenik Pavel Martinović (1794-1855) bio je paroh crkve u periodu 1818—1852, a nasledio ga je njegov zet, sveštenik Marko Nestorović (1823-1863), poreklom iz Temišvara, koji je u početku bio kapelan, a zatim paroh (1852-1863) i prerano je umro u 40. godini.[3] Za njim je došao sveštenik Pavel Kondan (1819-1882), rodom iz sela, koji je ovde službovao u periodu 1872—1882, a posle njegove smrti 25. aprila 1882. godine nasledio ga je Ljubomir Nestorović (1848-1914), sin bivšeg paroha Marka Nestorovića, koji je bio paroh u periodu 1882—1906.[3] U leto 1894. godine stara crkva je izgorela u požaru, koji je zahvatio dve ulice sela.[4] Parohija Sutsjeka je u to vreme bila deo eparhije aradske.[5]

Sadašnja crkva uredi

Na mestu stare crkve 1896. godine podignuta je nova crkva, posvećena Svetom velikomučeniku Dimitriju (prema originalnom natpisu koji je sačuvan),[1][6] po projektu inženjera Pavla Rozvana iz Rumunije i prilozima vernika iz sela.[4][5] Osvećenje crkve obavljeno je 29. juna 1896. godine, a služio je episkop aradski Joan Mećanu, uz sasluženje saveta sveštenika, uključujući protosinđela Avgustina Hamsea i protoprezvitera Pavla Miuleskua i Ignatie Papa (budućeg episkop aradski u periodu 1902-1925).[5] Paroh nije mogao da učestvuje u osvećenju zbog činjenice da je bolovao od teške bolesti.[5] U osvećenjeu učestvovao je veliki broj vernika iz susednih mesta.[5] Poseban doprinos je imao sveštenik Pavle Tempea iz Toraka.

Objekat ima sledeće dimenzije: unutrašnja dužina - 18,5 m, unutrašnja širina - 9 m, debljina zida - 1 m, unutrašnja visina 7,8 m i visina tornja - 36 m.[7] Za razliku od stare crkve koja je imala samo jedno zvono, sadašnja crkva ima tri zvona koja je izradila livnica iza Temišvara i kupila parohija Sutjeska 1890. godine.[7] Dva zvona (veliko i srednje) su austrougarske vlasti zaplenile tokom Prvog svetskog rata, ali su 1929. godine kupljena još dva zvona od mariborske livnice.[7] Veliko zvono je teško 1.000 kg, srednje zvono 600 kg i malo zvono 35 kg.[7] Na velikom i srednjem zvonu nalazi se sledeći natpis: „Ovo zvono je izliveno godine Hristove 1929. godine za crkvu u Sutjesci, posvećenu Svetom Velikomučeniku Dimitriju, za dobro Božije i za verne hrišćane“.[7] Na malom zvonu se nalazi sledeći natpis: „Kupljeno od troškova crkve G. R., 1890. godine.“[7]

 
Fasada crkve 2004—2015.

Sveštenik Ljubomir Nestorović je umro 16/29. novembra 1914. godine[8], a posle njegove smrti jerej Gerasim Andru (1890-1957), poreklom iz svešteničke porodice iz sela Čičau.[3] Sveštenik Gerasim Andru je služio kao paroh u Sutjesci više od 40 godina.[3] Podržavao je kulturni i duhovni život sela: nabavljao je knjige i časopise na rumunskom jeziku sa kojima je formirao bogatu biblioteku, stavljajući svoje knjige na raspolaganje učenicima i studentima, a pozivao je seljane da šalju svoju decu u školu u Vršac. Za vreme njegovog službovanja, parohiju u selu Sutsjeka posetio je 2. novembra 1928. godine episkop aradski Grigorije Komša, koji je dočekan sa duvačkim orkestrom i konjanicima u tipičnoj banatskoj nošnji, održao službu u crkvi i učestvovao je na banketu.[3][9] Sveštenik Andru je preminuo 26. marta 1957. godine i sahranjen je na rumunskom groblju u Sutjesci.[3]

Rumunija je do 1941. finansirala i rumunsku mešovitu osnovnu školu (dokumentovano potvrđenu 1848. godine) i rumunsku crkvu u Sutjesci, kao kulturne ciljeve rumunske zajednice u Srbiji.[6][10] Etnički sastav sela se promenio pred kraj Drugog svetskog rata: Nemci su proterani, a na njihovo mesto dovedeno je oko 300 porodica Srba.[1][2] Selo je 1947. godine dobilo novi naziv Sutjeska.[1][2] Od 2002. godine srpski pravoslavni vernici su u selu podigli svoju crkvu posvećenu „Vaznesenju Gospodnjem“, koja je osvećena 19. aprila 2015. godine.[2][11]

Posle smrti paroha Gerasima Andrua, verske službe u crkvi u Sutjesci neko vreme su služili sveštenici iz susednih gradova. Parohija Sutjeska je tada imala dva sveštenika koji su jedno vreme boravili u selu : Bujorel Lupsici (1962-1965), rodom iz Deliblata i Oktavijan Pauta (1965-1967), rodom iz Kuštilja, nakon čega je dužnost parohije ostala upražnjena četiri godine, do 1971. godine.[3]

Sveštenik Romolus Joća, rođen 1947. godine u Velikom Žamu, bio je paroh u periodu 1971-1977. godine, nakon čega je i otišao, a bogosluženje je do 1979. godine služio jerej Joan Sfera.[2] Za njim je došao jerej Konstantin Suru (1979-1983), poreklom iz Straže, a od 1983. godine više nije bio sveštenik u selu. Od tada su u crkvi u Sutjesci služili sveštenici Petru Maran i Lucian Popa, zatim od 2006. protojerej Petru Draghicescu i sveštenik Gabriel Bandu, a kasnije sveštenik Kristijan Popi.[3][12]

U okviru crkve su funkcionisali hor (između 1891-2003) i biblioteka (koja je osnovana 1921. godine i imala preko 400 čitalaca 1924. godine).[13][14] U oktobru 2012. godine, na inicijativu sveštenika Petra Berbentija iz parohije „Sveti Petar i Pavle“, otvorena je nova parohijska biblioteka na rumunskom jeziku.[13][14]

Dana 18. avgusta 1996. godine, povodom 100 godina od osvećenja sadašnje bogomolje, ispred crkve je postavljena troita visine preko 4 m, koji je izradio narodni majstor, a osveštana je od strane vikara Moise Ijanesa Teodora Barsana, a poklonilo ga je društvo „Avram Janku“ iz Rumunije.[2][3][4][7] Troita sadrži ploču sa sledećim natpisom: „Ovu troitu je poklonilo S.C.P. Rumunskoj pravoslavnoj crkvi u Sutjesci društvo Avram Janku iz Rumunije i osvećena je 18. 8 .1996“.[7]

Počev od 2001. godine izvršen je niz radova na popravci i obnovi crkve koji su se odvijali po etapama i završeni su 2017. godine.[15] Zamena nameštaja izvršena je kako od priloga parohijana, tako i od donacija drugih rumunskih parohija; tako je parohija iz Bokše crkvi poklonila luster.[13][14] Nakon što su radovi na renoviranju završeni, crkvu u Sutjesci je 5. februara 2017. godine ponovo osvetio episkop Danil Stoenesku, uz sasluženje sveštenstva rumunske pravoslavne crkve iz drugih mesta u Srbiji i uz prisustvo zvaničnika Srbije i Rumunije, uključujući i rumunskog konzula iz Vršca.[15]

Crkvu je od 2001. godine posećivao episkop Danil Stoenesku koji je tokom svog službovanja nekoliko puta prolazio kroz Sutjesku[16], uključujući avgust 2012.[3] i februar 2017. godine.[15]

Ikonostas je izrađen od drveta i sadrži ikone koje je slikao Đorđe Popović iz Zrenjanina, šegrt majstora Dimitrija Popovića.[4] Mural u crkvi je napravljen sedamdesetih godina 20. veka.

U baštinu crkve spadaju putir i kadionica iz 18. veka iz stare crkve, neke ikone u narodnom stilu iz 18. veka, takođe iz stare crkve, i ikone slikane 1836. godine, sa donatorskim natpisima na rumunskom jeziku.[6]

Reference uredi

  1. ^ a b v g d đ e „Vizită a românilor din Serbia în Episcopia Caransebeșului”, Basilica.ro, 4. 5. 2011, Pristupljeno 25. 4. 2020 
  2. ^ a b v g d đ e ž z i j Iancu Murărescu, „Sărcia - la 680 de ani”, în ziarul Sărcia, Arad, anul XIX, nr. 24, ianuarie 2013, pp. 4-5.
  3. ^ a b v g d đ e ž z i j k l lj m Iancu Murărescu, „Preoții care au slujit B.O.R. din Sărcia”, în ziarul Sărcia, Arad, anul XIX, nr. 24, ianuarie 2013, p. 8.
  4. ^ a b v g d đ e ž z i „Biserica Ortodoxă Română din Sutiesca / Sărcia Română „Sf. M.M. Dimitrie””, Institutul de Cultură al Românilor din Voivodina, Pristupljeno 25. 4. 2020 
  5. ^ a b v g d ***, „Sfințirea bisericii din Sărcia”, în ziarul Biserica și Șcóla, Arad, anul XX, nr. 37, 7/19 iulie 1896, pp. 209-210.
  6. ^ a b v Virgil Cândea, Mărturii românești peste hotare : creații românești și izvoare despre români în colecții din străinătate, vol. 5 : Serbia – Turcia, Editura Academiei Române, București, Editura Istros a Muzeului Brăilei, Brăila, 2014, p. 111.
  7. ^ a b v g d đ e ž Valeriu Mosescu (18. 9. 2009), „Parohia Bisericii Ortodoxe Române Sărcia-Sutjeska”, Banaterra.eu, Arhivirano iz originala 11. 4. 2016. g., Pristupljeno 25. 4. 2020 
  8. ^ ***, „Necrolog”, în ziarul Biserica și Școala, Arad, anul XXXVIII, nr. 48, 30 noiembrie/13 decembrie 1914, p. 378.
  9. ^ ***, „Vizitațiunea canonică a P. S. Sale Grigorie Episcopul Aradului la românii din regatul Sârbo-Croato-Sloven”, în ziarul Biserica și Școala, Arad, anul LII, nr. 47-48, 10 noiembrie 1928, p. 4.
  10. ^ Arhiva MAE, adresa 150025/1945.
  11. ^ „Sfințirea Bisericii ortodoxe sârbe din Sutjeska”, Basilica.ro, 21. 4. 2015, Pristupljeno 25. 4. 2020 
  12. ^ „Vizită a fraților români din Sărcia - Serbia în România”, Ziarul Lumina, 5. 5. 2011, Pristupljeno 25. 4. 2020 
  13. ^ a b v „Sărbătoarea Parohiei Ortodoxe Române din Sărcia, Serbia”, Basilica.ro, 29. 10. 2012, Pristupljeno 25. 4. 2020 
  14. ^ a b v Nicolae Codrea (29. 10. 2012), „Hramul bisericii românești din Sărcia, Serbia”, Ziarul Lumina, Pristupljeno 25. 4. 2020 
  15. ^ a b v C.D. (15. 2. 2017), „Serbia: Biserica Ortodoxă „Sf. M.M. Dimitrie” din Sărcia a fost resfințită”, Timp românesc, Pristupljeno 25. 4. 2020 
  16. ^ „Moment deosebit pentru românii ortodocși din Parohia Sărcia - Serbia”, Basilica.ro, 18. 8. 2012, Pristupljeno 25. 4. 2020 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Румунска_православна_црква_Светог_Великомученика_Димитрија&oldid=26996029”