Википедија

Ruse

Ruse (bug. Русе; starinski Ruščuk[1]) je peti po veličini grad u Republici Bugarskoj, u krajnjem severnom delu zemlje. Ime grada asocira na narod Ruse, odnosno „rusko”, koji su se tu mnogo puta bavili, tokom ratova sa Turcima. Grad je i sedište istoimene Rusenske oblasti, gde sa par prigradskih naselja čini zasebnu opštinu Ruse.

Ruse
bug. Русе
Gradske znamenitosti Rusea
Zastava
Zastava
Grb
Administrativni podaci
Država Bugarska
OblastRusenska oblast
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 2010.165.208
 — gustina1.299,62 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate43° 49′ 00″ S; 25° 57′ 00″ I / 43.816667° S; 25.95° I / 43.816667; 25.95
Aps. visina45 m
Površina127,12 km2
Ruse na karti Bugarske
Ruse
Ruse
Ruse na karti Bugarske
Veb-sajt
www.ruse-bg.eu

Grad Ruse je poznat kao najveća bugarska luka na Dunavu.

Geografija uredi

Ruse se nalazi u krajnje severnom delu Bugarske, na samoj granici sa Rumunijom - granica je reka Dunav. On odvaja Ruse od rumunskog grada Đurđua. Od glavnog grada Sofije grad je udaljen oko 300 km severoistočno, a glavni grad Rumunije, Bukurešt, je mnogo bliži - 75 kilometara severno od Rusea. Grad je udaljen oko 200 km od Crnog mora kod luke Varna.

Ruse se razvio u središnjem delu Vlaške nizije, na strateški i prometno važnom prelazu preko Dunava. Na ovom mestu Vlaška nizija je preko udoline južno od grada povezana sa dolinom Marice i dalje se sa Egejom i Malom Azijom. Danas je to saobraćajni pravac Bukurešt - Istanbul.

Geografija uredi

Reljef: Oblast Rusea se nalazi u oblasti bugarskog Podunavlja. Grad se smestio u bregovitom području južne Vlaške nizije, na 15-60 m nadmorske visine. Srednja nadmorska visina je grada je 45 m

Klima: Klima u Ruseu je kontinentalna.

Vode: Pokraj Rusea protiče reka Dunav, koja je istovremeno i granica ka susednoj Rumuniji. Ruse je najveći grad u državi koji se nalazi na ovoj važnoj evropskoj reci.

Istorija uredi

Ruse je prvobitno bio tračko naselje, a zatim rimski Seksaginta Prista (Sexaginta Prista). Tokom srednjeg veka grad bio u sastavu Bugarske. 1380. godine prvi put se spominje naselje sa današnjim imenom. Već 1388. godine grad je pao pod vlast Osmanlija. U 17. veku pominju se u mestu trgovci Dubrovčani, sa svojim posedima. Bilo ih je 1649. godine 22 trgovca na broju, a isto je i 1685. godine.[2] To su Srbi katolici, a uz njih su i saradnici Bugari prešli u katolicizam.

Jovan Gavrilović je 1853. godine opisao Ruščuk: "To je veliki grad, u kojem se velika trgovina vodi sa dunavskom ribom. Ima 30.000 žitelja, jednu crkvu i jedno mešovito učilište. Polja oko Ruščuka su lepa i prostrana, ali neobrađena i pusta."[3] Tu su se u svakom ratu vodile velike borbe, i redovno su sa jedne strane Turci. Omer-paša Latas se duže sa svojom vojskom bavio u Ruščuku 1854. godine, dok su ih ugrožavali Rusi. Sa turskom vojskom se tada nalazio Dimitrije Kastriot beg, knez rimokatoličkih Mirdita. On je potomak slavnog Skender-bega, a sa sobom je nosio porodična dokumenta, fermane stare petsto godina. U gradu je postojala turska Fabrika municije (fišeke), koja je posle niza eksplozija izgorela jula 1855. godine.[4] Prošla je kroz Ruščuk telegrafska linija 1856. godine. U staro vreme Patrijaršija bugarska je kao i carstvo imala sedište u gradu Trnov, a Ruščuk je u okviru nje stolica Mitropolije Črvenska.[5] Za vreme egzarhata, tu je sedište mitropolita Grigorija, koji se nalazio na čelu eparhije Dorostelske i Červenske.[6] Bugarski list „Slavjanin”, koji je izlazio u Ruščuku je redovno razmenjivao primerke sa „Stražilovom” iz Novog Sada (do 1881).

1878. godine grad je postao deo savremene bugarske države. Od tada grad je potpuno promenio izgled i dobio crte 'evropskog grada'. Krajem 19. veka, objavljen je popis žitelja u tom gradu; bilo je tu 1894. godine 28.121 stanovnik.

1954. godine između Rusea i Đurđua, odnosno Bugarske i Rumunije otvoren je most preko Dunava, koji je i danas jedini most između ove dve države, koje deli Dunav velikom dužinom.

Srbi u Ruseu uredi

U Ruščuku je kao pograničnom i prometnom mestu na Dunavu, bilo Srba. Ali Bugarska politika „slavjanstva” je vešto izbegavala da pomene srpsko prisustvo. Jednu bugarsku istorijsku knjigu objavljenu u Pešti 1836. nabavili su u Galacu pretplatnici, očigledno Srbi iz „Ruhčuka” (Ruščuka): Hadži Ivančo Spasović, Ivan Popović, Janko Zlatanović i Nikolaj Skopi (Cincarin?).[7]

Oglas koji su objavljivale srpske novine 1856-1857. godine govori suprotno. Upravitelj novoustanovljene polugimnazije u bugarskom gradu Šumenu, Sava Ilijev Dobroplodni je pozivao „književnike” učene Srbe iz Srbije, da dođu jer je upražnjeno mesto na katedri za „slaveno-srbski” jezik. Jedan put tražu učitelja, a drugi put učiteljicu, i tako svake jeseni dve godine, ali ne kaže se čiju će ovi decu učiti. Očigledno srpsku, tamošnju čije postojanje nije vredno pomena, a reč je o udaljenom gradu Šumenu, u centralnoj Bugarskoj. Profesor Sava Dobroplodni je 1855. godine predavao u višoj gimnaziji u Karlovcima.[8] On je sada (u Bugarskoj) nudio putne troškove, solidnu platu i povlastice, a prijave bi išle preko Ruščuka, na posrednika tamošnjeg Kličijana Penčevića i sinove.[9] Jedna srpska učiteljica je 1856. godine zaista otišla da predaje u Šumenu.

U Ruščuku, gradu na desnoj obali Dunava 16 godina je bio učitelj Petar Damjanović. Pokazao je veliki uspeh, ali su ga „grčki” agenti oklevetali kod Turaka, pa je morao od 1857. godine provesti godinu dana na radu u Šumenu.[10] U borbama sa Turcima 1868. godine junaštvom se velikim istakao pop Stevan (očigledno Srbin) iz Ruštuka, koji je ubio vođu zaptija, a zatim se zaleteo među ostale i čak 15 ih isekao, pre nego što su ga zarobili.

Još 1844. godine nekoliko Srba u Ruščuku, i njihovih prijatelja je pretplatom nabavila filozofsku knjigu prevedenu sa francuskog, objavljenu u Beogradu, srpskom ćirilicom. Bili su to građani: Todoraći Mihajlović (kasir Kamarašne tj. Opštine Svištovske), Ilija Teodorović kasir Kam. Ruščukske, Stefan Stanišić sekretar Kam. Ruščukske - tri knjige: za kćerku Mariju, sinove Pavla i Velimira. Tu su i prijatelji Srbi sa strane, Rista Stefanović (magazioner Kam. Totrokanske), i Jovan i braća Božići (trgovci iz Beograda).[11]

Slavni srpski bogataš, trgovac i brodovlasnik „Kapetan Miša” - Miša Anastasijević imao je svoju stalnu „kamarašiju”. Bila je to trgovačka agencija koju je činila mala posada pouzdanih činovnika: poslovođa, sekretar, novčar (kasir), dve kantardžije i čuvar.[12]

Ruščuk je 1850. godine bio izuzetan pretplatnički punkt za jednu knjigu; prevod sa francuskog na srpski jezik Ljubomira Nenadovića. Tamošnji Jovan Jovičić „kamaraš” je okupio čitaoce sa svim strana današnje teritorije Bugarske. Pored brojnih pismenih građana iz Ruščuka, tu se sreću i oni iz Svištova, Lom Palanke, Galca, Đurđeva i Velike Trnave. Iz Ruščuka su bili: Luka Klican agent vapora (za decu Mateja, Antonija i Jovana), Jovan Jovičić kamaraš „Ručunskij” (rodom iz Poreča), Israil Kovo kasir kamarašije Ruščuk, Vartan Hadžikov sekretar kamarašije, Jovanča Hadži Penčović veliko-kupac i „sultanskog nišana kavalir”, Nikola I. Kantarandžić trgovac (rođen u Filibi), Konstantin Agora sekretar kamarašije Hadži Penčovića, Jovan Hadži Penčović glavni trgovac žitarski i marveni, Petar Hadži Penčović „ljubitelj prosvete i tutor škola”, Jovan Mavridi veliko-kupac žitarski i marvenski i „član kompromijenog suda” u Ruščuku, Dimitrije Plati Elinos sekretar kompanije Hadži Atanasija Penčovića u Ruščuku, Mihail Marinović trgovac manufakture, Lazar Mihailović "materijalist" i trgovac žitarski, Evstatije Stefanović za sina Mihaila, Geca Kogović trgovac manufakture i tutor crkveni, Petar Papazoglu i sin - trgovac manufakture i tutor školski, Doča Ganović za sinove, Gena Stančoglu trgovac marveni, Simeon Jovanović trgovac i komisar za sinove, Simeon Penović trgovac, Simeon Simeonović trgovac, Atanasije Hadži Penović, Marin Cvetković, Marin Vasilijević i Anđel Nikolajević - trgovci, Nikola Dimitrijević „materijalista”, Jovan Marinović trgovac, gospođa Paraskeva Damjanović „učitelj grčki i bugarski”, Hrista Dragović učitelj „slaveno-bugarski” (tj. srpski) i Teodor Jakamidi „viših nauka slušatelj” u Atini.[13]

Knjigu Srbina Milana Davida Rašića, bivšeg upravitelja škole i učitelja u Ruščuku, objavljenu 1852. godine u Beču, kupovali su Srbi u Ruščuku: Praskeva Damjanović učiteljica, Teodoraći Georgijević trgovac i Jovanica Lazarov trgovac.[14] Knjigu ruskog naučnika Gilferdinga, prevedenu na srpski jezik od strane Milićevića, nabavio je u Bukureštu 1857. godine Evstatije Conaković sekretar ruščukske „kamaratije”.[15] Kada je 1879. godine umro u Ruščuku, stanovnik književnik Ljuben Karavelov, veliki prijatelj Srba, dostojno su se pokazali tamošnji Srbi. Pokojniku su tokom sahrane odali veliku počast i izrazili zahvalnost Srbi iz Ruščuka: Kosta Matić (rodom iz Srbobrana), Pera Jovanović, Đorđe Silađi, Svetozar Despotović, Stevan Dokić, Samoilo i Aleksa Stefanović, Miloš Radovanović, Vasa Kokanović i Aleksa Pržić. Oni su pored položenog venca na svilenom jastučiću, u njega stavili jedan list pokojnikovih novina „Znamije” i zlatno pero.[16]

Poput drugih zemalja i naš Srpski konzulat u Ruščuku je radio 1882. godine. Marko Nikolić učitelj u Ruščuku 1885. godine, sarađuje sa novosadskim časopisom „Stražilovom”. Tražio je da mu se vrati njegov rukopis „Žitni metilj”. U novosadskom književnom časopisu, na naslovnoj strani pesmu pod naslovom „Rezignacija”, objavio je izvesni D.J.I. iz Ruščuka.[17] Aksentije Aksentijević iz Ruščuka, je bio 1887-1889. godine pretplatnik Zmajevog šaljivog lista „Starmali” iz Novog Sada, i ostao dužan skoro 17 f. Za vreme velikih nemira u Bugarskoj, posebno u Ruščuku, uhapšeni su oktobra 1888. godine kao podstrekači, očigledno Srbi, Petković, Gučev i Ivanović.[18]

Stanovništvo uredi

Demografija
 
Gradska pešačka ulica

Po procenama iz 2010. godine grad Ruse ima oko 165.000 stanovnika. Velika većina gradskog stanovništva su etnički Bugari pravoslavne veroispovesti. Ostatak su Romi, Turci i Rusi. Poslednjih 20-ak godina grad gubi stanovništvo zbog udaljenosti od glavnih tokova razvoja u zemlji. Oživljavanje privredne i kulturne saradnje sa obližnjom Rumunijom trebalo bi zaustaviti negativni demografski trend.

Zanimljivosti uredi

Grad Ruse sačuvao je gradsko jezgro sa kraja 19. i početka 20. veka sa više crkava i mnogo kuća, zdanja u „neo-stilovima“.

Ovde se nalazi Spomenik slobodi (Ruse).

Partnerski gradovi uredi

Galerija uredi

  •  
    Saborna crkva
  •  
    Palata pravde
  •  
    Dohodno zdanje
  •  
    Dvorac Batenbergovih
  •  
    Gradsko čitalište
  •  
    Gradska kuća
  •  
    Spomenik slobode
  •  
    Jedna od gradskih palata

Reference uredi

  1. ^ Larousse 1900, str. 27.
  2. ^ "Beogradske opštinske novine", Beograd 1899. godine
  3. ^ „Svetovid”, Beč 1853. godine
  4. ^ „Srbski dnevnik”, Novi Sad 1855. godine
  5. ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1870. godine
  6. ^ „Srpski sion”, Karlovci 1891. godine
  7. ^ Ivan Kajdanov: "Kratko načertanije na sveobšćata istorija", Pešta 1836. godine
  8. ^ „Povjest o prvom Vselenskom saboru u Nikeji”, prevod, Zemun 1855.
  9. ^ „Srbski dnevnik”, Novi Sad 1856. godine
  10. ^ „Srbski dnevnik”, Novi Sad 1857. godine
  11. ^ Dimitrije Matić: „Pohvala Marku Aureliju...”, prevod, Beograd 1844. godine
  12. ^ "Glasnik Srpskog učenog društva", Beograd 71/1890.
  13. ^ Aleksandar Dima: „Napoleon Bonaparta - ili trideset godina iz istorije Francuske”, prevod drame, Beograd 1850. godine
  14. ^ Milan David Rašić: „Fedor i Marija - ili vjernost do smrti”, po Lafontenu, prevod na srpski, Beč 1852. godine
  15. ^ Gilferding: „Pisma iz istorije Srba i Bugara”, Beograd 1857. godine
  16. ^ „Zastava”, Novi Sad 1879.
  17. ^ „Stražilovo”, Novi Sad 1888. godine
  18. ^ „Male novine”, Beograd 1888. godine

Literatura uredi

  • Larousse (1900). Presqu'ile des Balkans. Paris. 

Spoljašnje veze uredi

 
Ruse na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Русе&oldid=27687574”